دکتر محمدرضا حسینی بهشتی، استاد دانشگاه تهران در هفدهمین سلسله جلسات تفسیر دعای مکارم الاخلاق گفت: از ویژگی های افراد صالح اخلاص، همخوانی ظاهر و باطن است؛ چنین افرادی برای کار شایسته ای که انجام می دهد توقع ستایش از دیگران را ندارد، اگر هم از ستایش دیگران خوشحال می شود هنوز به درجه خلوص نرسیده است؛ یعنی ستایش دیگران برای انجام و عدم انجام کار ما تعیین کننده نخواهد بود.
به گزارش خبرنگار شفقنا، بهشتی با قرائت بخش «وَ أَنْ أَشْکُرَ الْحَسَنَهَ ، وَ أُغْضِیَ عَنِ السَّیِّئَهِ» عنوان کرد: خدایا به من این توفیق را بده که در قبال نیکی سپاسگزار باشم و بتوانم از بدی بگذرم. یکی از مرتبه های شکر و سپاسگزاری این است که نعمت ها را یادآوری کنیم البته در برخی موارد چون همیشه نعمت ها در اختیار ما قرار داشتند تصور می کنیم همیشه باید در اختیار ما باشند. برای مثال امام حسین(ع) در دعای عرفه شروع به شکرگزاری نعمت های قبل تولد می کنند تا زندگی اجتماعی و سلامت بدن را شکر می گویند بنابراین تصور و یادآوری نعمت ها بخشی از شکرگزاری است.
بهشتی به قرائت آیه «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ» بیان کرد: شکرگزار من باشید و نعمت های من را نپوشانید من را به یاد بیاورید و من هم شما را به یاد می آورم. نباید کافر نعمت باشیم اگر گاهی یک نعمتی نداشته باشیم دیگر نعمت های خودمان را هم فراموش می کنیم.
او بیان کرد: «لَئِنْ شَکرْتُمْ لَاَزیدَنَّکمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ » سپاسگزار باشید و من نعمت های خودم را بر شما زیاد خواهم کرد. گاهی این کفر نعمتی که ما انجام می دهیم نعمت ها از زندگی ما رخت می بندد و بعد هم تبدیل به عذاب می شود.
بهشتی با قرائت فراز «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیَهِ الصَّالِحِینَ ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَهَ الْمُتَّقِینَ ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ ، وَ کَظْمِ الغَیْظِ ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَهِ ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَهِ ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَیْنِ ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَهِ » توضیح داد: خداوندا بر خاندان پیامبر(ص) درود فرست و مرا به زینت صالحان آراسته کن. در مقابل صلاح و فساد قرار می گیرد، صلاح و فساد هر دو وصف فعلی انسانی هستند. صالحین کسانی هستند که زینت و آراستگی انسان های شایسته را دارند. پس صلاح فعل شایسته شان انسانی است.
او ادامه داد: پس مضامین دینی در باب خصوصیات و افعال انسان سخن می گویند و درباره همان چیزی سخن می گویند که شایستگی و شان انسانی است. بنابراین باید توجه کنیم که دین اسلام ما را به چه موضوعی سوق می دهد. برای مثال وقتی در دین اسلام می گوییم امر به معروف و نهی از منکر، امر به معروف امر به کارهای شناخته شدن در ذهن انسان است یا نهی از منکر نهی از اموری است که با سرشت انسان ناسازگار است.
این استاد دانشگاه درخصوص حضور دین در زندگی انسان ها اظهار کرد: اگر دین در زندگی انسان ها نبود به معنای این نیست که ما باید طوری دیگری زندگی می کردیم بلکه ما در میانه راه با پیامبران و اسوه های دینی برخورد می کنیم نه در ابتدای مسیر؛ پس ما متوجه می شویم این آموزه هایی که توسط پیامبران به ما منتقل می شوند همان مفاهیمی هستند که ما نیز از آنها آگاهی داشتیم. وقتی می گویند دین با فطرت انسانی سازگار است بلکه خود فطرت انسانی است چون پیامبران با آموزه ها درون ما را باز می کنند و متوجه می شویم آنها ما را به چیزی راهنمایی می کنند که درست است.
بهشتی با بیان اینکه زمانی ندای بیرونی شنیده می شود که گوش انسان توانایی دریافت آن را داشته باشد، گفت: فراخوانی که دین دارد با تار و پود ما انسان ها سازگار است، اگر گاهی یک تنفری ایجاد می شود به دلیل جهل و عدم آگاهی است؛ اما زمانی شخص از دین و آموزه ها دینی آگاهی پیدا می کند، که ارادی نیست. برای مثال وقتی به آموزه ای برخورد می کنیم که برای ما قابل درک نیست اگر بعد از جستجو در مورد این موضوع باز هم اقناع نشدیم یک اشکالی به وجود آمده پس باید به دنبال رفع آن اشکال باشیم.
او درباره ویژگی افراد صالحان تصریح کرد: یکی از ویژگی افراد صالح اخلاص است. یعنی افرادی هستند که در مقابل حق و حقیقت چیز دیگری درون آنها فرصت بروز پیدا نمی کنند. اگر ما خودمان قدم بزرگ را برنداریم از بیرون نمی تواند چیزی تعین بخش زندگیمان باشد، آن هم عزم و رسیدن به ایمان است، ایمان هم از امن و امنیت می آید. «الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» یک قدم بزرگ است که ما باید خودمان این گام را برداریم.
بهشتی ادامه داد: افراد به یک خلوصی می رسند و بعد رسوخ، باوری نسبت به موضوعی فراتر از دریافت ها و محسوسات انسان ها داریم. بعد هم یک نوع خلوص در ایمان داریم. البته می تواند با هر تجربه جدیدی ایمان ما تثبیت شود و گاهی هم برعکس ممکن است شک پیدا کنیم؛ به نظر می رسد تا مادامی که زنده هستیم این شک و یقین با ما همراه باشد.
این استاد دانشگاه درخصوص هم جهتی ظاهر و باطن افراد صالح افزود: از دیگر ویژگی های انسان های صالح همخوانی ظاهر و باطن این افراد است. در برخی از افراد یک کشاکش درونی و بیرون می بینیم اما در انسان های صالح ظاهر و باطن هم جهت با یکدیگر هستند. امام علی(ع) می گوید، کسی که نهان و بیرون در دو جهت نیست، فعل و قول او نیز یکسان است او کسی است که امانت انسان بودن را به جا آورده است.
او با اشاره به روایتی از پیامبر(ص) توضیح داد: خداوند به موسی(ع) وحی کرد، کسی که ظاهر او آراسته تر از باطنش باشد با خودش هم دشمن می شود بنابراین وقتی با خودش دشمن باشد با خداوند نیز دشمن است. شخصی که ظاهر و باطن یکسان داشته باشد او مومن است اما فردی که درون او آراسته تر از بیرون باشد این شخص از اولیای خداوند است؛ پس می بینیم که یک مراتبی را طی می کند.
بهشتی با بیان اینکه فرد صالح توقع ستایش از دیگران را ندارد، تصریح کرد: یک فرد صالح برای کار شایسته ای که انجام می دهد توقع ستایش از دیگران را ندارد، اگر هم از ستایش دیگران خوشحال می شود هنوز به درجه خلوص نرسیده است؛ یعنی ستایش دیگران برای انجام و عدم انجام کار ما تعیین کننده نخواهد بود. وقتی در سراسر زندگی این افراد را نگاه می کنیم، می بینیم که خداوند آنچه شایسته اوست در زندگی او جاری کرده است.
او با بیان روایتی از حضرت زهرا(س) در بحار الانوار عنوان کرد: «مَن أصعَدَ إلی الله خَالَص عِبادَتِهِ أهبَطَ الله عزوجل إلیهِ أفضَلَ مَصلَحَتِهِ» کسی که عمل خالص خود را بالا می‌برد، برترین شایستگی ها را خداوند بر زندگی او حکمفرما می کند. اگر ما بر این موضوع ممارست کنیم، بر جان، زبان و کارهای ما نشسته است.
