دکتر محمدرضا بهشتی، استاد دانشگاه در دوازدهمین جلسه تفسیر دعای مکارم الاخلاق درباره مدارا اظهار کرد: مدارا با مردم به قدری جایگاه بلندی دارد که پیامبر(ص) آن را معادل با انجام فرایض می داند؛ بنابراین بهتر است ما تا جایی که می توانیم با دیگران راه مدارا را پیش بگیریم و پیوندهای اجتماعی خود را با خویشان و دوستان قطع نکنیم البته برای حفظ ارتباط با افرادی که دارای ویژگی های خاص و ناپسند اخلاقی هستند باید حریم شخصی را حفظ کرد یا روابط خود را کمتر کرد.
به گزارش خبرنگار شفقنا دکتر محمدرضا بهشتی با اشاره به آیه ۱۵۹ سوره آل عمران درباره مدارا با مردم گفت: یکی از خصوصیات مهم پیامبر(ص) مدارای بامردم بود، برخلاف کسانی که گاهی وقت ها با نام دین حاضر به هیچ گونه مدارایی با مردم نیستند و این تقابل بسیار قابل تامل است. «فَبِمَا رَحْمَهٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» اگر خصلت مدارا و نرم خویی را با مردم را نداشته باشی قطعا نمی توانی در ابلاغ رسالت و در گشوده شدن دل های مردم نسبت به این پیام موفق باشی؛ اگر پیامبر غلیظ القلب و سنگدل بود مردم از اطراف او پراکنده می شدند اگر هم مردم با رفتارشان سبب آزار و ناراحتی تو شدند پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه. مدارا با مردم به قدری جایگاه بلندی دارد که پیامبر(ص) آن را معادل با انجام فرایض می داند.
او عنوان کرد: مدارا در مواقعی که کینه ها شکل گرفته و سخت شده است باعث رفع کینه ها می شود. حضرت امیر(ع) در روایتی می گویند که با مردم مدارا کنید و بنابراین از اخوت و برادری بهره مند خواهید شد. پیامبر(ص) در این زمینه می گوید عاقل ترین مردم کسی است که بیش از همه مدارا می کند؛ بنابراین مدارا کردن نه تنها یک ویژگی و یک برتری است بلکه عقل هم همین را حکم می کند. در روایت دیگری به افراد فرومایه اشاره می کند و می گوید کسی که به مردم اهانت می کند و مردم را کوچک می شمارد خود او از همه فرومایه تر است.
بهشتی درخصوص مدارا در مقابل واکنش دیگر توضیح داد: ممکن است این مدارا وسیله آزمون ما باشد به این جهت که ما با دیگران مدارا کنیم اما دیگران مسیر مدارا را پیش نمی گیرند و ممکن به جایی برسد که قطع ارتباط نکنیم اما رابطه هم بسیار کمرنگ و کمتر شود پس نباید قطع کردن صله و ارتباط از جانب ما باشد. البته گاهی حفظ این پیوند جانکاه است؛ مانند برخی از خویشاندانی که دارای ویژگی هایی هستند که برقراری این پیوند سخت است مانند افرادی که از خود راضی یا زودرنج هستند به واقع برقرار و نگهداری ارتباط با چنین افرادی هنر می خواهد.
او افزود: بهتر است تا جایی که می شود ارتباط را با رعایت حریم شخصی نگهداری کرد و باید براساس این حریم روابط پیش برد. در برخی از پیوندهای اجتماعی افراد، تا زمانی دوستان خوبی هستند که ارتباط کمی با آنها داشته باشیم اما تا ارتباط گسترش پیدا می کند دچار مشکل می شوند پس تا جایی که می توان باید ارتباط را قطع نکرد و بهتر است ارتباط کمتر شود.
او درباره پیوندها و روابط اجتماعی بدون حریم تصریح کرد: دوستی یا دشمنی که از حد خودش می گذرد درست به عکس آن تبدیل می شود. ممکن است بعد سال ها کدورت و دشمنی افراد به این نتیجه برسند که چرا ما این همه سال کدورت داشتیم بنابراین نباید پل را خراب کرد. در دشمنی هم ما می توانیم براساس حقی که برای ما تعیین شده است حرکت کنیم؛ برای مثال فردی تخلف بزرگی کرده و باید جان او گرفته شود اما ما حق نداریم که بر او یا خانواده او سخت گیری کنیم.
بهشتی با اشاره به بخشی از دعای مکارم الاخلاق «وَمِن مَرَارَهِ خَوفِ الظَّالِمِینَ حَلاَوَهَ الأَمَنَهِ» بیان کرد: بارالها قرار بده به جای مرارت و ترس از ستمکاران شیرینی امن و امنیت را. توحید فرد را از خوف آزاد می کند؛ البته این خوف هم دو بخش دارد که گاهی خوف از ظلم فردی یا خوف از ظلم یک حاکمیت است. افرادی که به توحید دست پیدا می کنند از خوف و حزن دور می شوند پس اگر قرار باشد که خوف وجود داشته باشد خوف در مقابل خداوند است؛ وقتی ما تنها در مقابل خداوند خوف داشته باشیم گویی در یک دژ مستحکم قدم گذاشتیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به روایتی از حضرت علی(ع) افزود: بدترین مردم کسی است که مردم به طور دائم از او ترس دارند. مردم احساس می کنند که در مقابل او باید سپر داشته باشند. این روایت در مورد مردم بود اما درباره حاکمان هم روایتی وجود دارد که می گوید، بدترین حاکمان و حکومت ها کسانی هستند که اگر مردم در مقابل آنها سر فرود می آورند از ترس و خوف باشد.
او با قرائت فراز «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِهِ وَاجعَل لِی یَداً عَلَى مَن ظَلَمَنِی وَلِسَـاناً عَلَى مَن خَـاصَمَنِی وَظَفَراً بِمَن عَانَدَنِی» اظهار کرد: خداوندا بر پیامبر و خاندان پیامبر او درود فرست و برای من دستی (نیرو یا قدرتی) قرار بده بر آن کسی که نسبت به ظلم کرده است و زبانی و گفتاری به عطا کن بر کسی که دشمنی و خصومت نسبت به من ورزیده است و پیروزی قرار بده نسبت به کسی که بر من عناد ورزیده است.
بهشتی ادامه داد: با توجه به این فراز پذیرش ظلم از ما خواسته نشده است و “وَلِسَـاناً” یعنی حجت و برهان بر کسی که تخاصم دارد و به من این لسَـان عطا کن تا بتوانم مقابله کنم و به من پیروزی در مقابل کسی که به من عناد می ورزد عطا کن.
