محمدتقی فاضل میبدی
سه مساله در حادثه فاجعه‌بار منا باید مورد توجه قرار گیرد: نخست آنکه حجاج در وقت صبح فریضه را به جا آورند این مساله قابلیت یک اجتهاد مجدد را دارد. از این رو باید اذعان داشت توسعه مکان منا ضروری است تا از تمرکز حجاج در یک نقطه، تصادم و وقوع حوادث مرگباری چون حادثه اخیر جلوگیری به عمل آید. حتی اگر دولت عربستان راه‌های رفتن به منا را نیز توسعه بخشد چون همه می‌خواهند به یک نقطه برسند باز هم مشکل به وجود خواهد آمد. ضمن اینکه حتی اگر این نقطه را هر چه بیشتر توسعه دهند و احتیاط‌ها را کنار بگذارند، حرکت رمی جمرات یک حرکت نمادین است و به هیچ روی مشخص نیست که آن نقطه اصلی کجاست، سعودی‌ها باید این توسعه را افزایش داده و حرکت رمی‌جمرات در همان محدوده اما در چند نقطه صورت بگیرد و تمرکز حجاج در چند نقطه یک نگاه اجتهادی می‌طلبد و به نظر قابل حل است مانند همان مساله‌‌ای که قبلا گفته شد ذبح در منا صحیح نیست سپس پذیرفتند که اشکالی بر ذبح در خارج از منا وارد نیست. بنابراین می‌توان در مسائل حج به خاطر خوف، ترس و نجات جان انسان‌ها اجتهاد مجدد کرد. اتفاق اخیر که در منا برای حجاج ایرانی و سایر کشورهای اسلامی به وقوع پیوست نخستین بار نبود و زائران دیگری نیز جان خود را در ازدحام جمعیت در منا از دست داده بودند و چند سال است در رمی‌جمرات به صورت کم یا زیاد تلفات جانی در منا ناشی از ازدحام و تصادم زائران با یکدیگر به بار می‌آید حتی ممکن است که باز هم با این مساله روبه‌رو شویم. بنابراین فقها باید زمان زیارت حجاج را افزایش داده و همچنین اعلام کنند که همه حجاج یک روز صبح و درچند نقطه متمرکز شوند. این دو راهکار می‌تواند برای جلوگیری از این حوادث تلخ و فاجعه‌بار به کار گرفته شود و هنگامی که مساله ترس و نگرانی مطرح باشد احکام را می‌توان به صورت ثانویه تغییر داد. از سویی هیچ شکی نیست مدیریت عربستان در اداره مناسک حج و امنیت جان حجاج ضعیف بوده و نگاه عقلانی به این مساله از سوی آل‌سعود وجود ندارد؛ چراکه اگر سعودی‌ها در اداره حرمه شریفه تدابیر لازم را به عمل می‌آوردند این مسائل پیش نمی‌آمد. عربستان باید در برابر جان 228زائر ایرانی و هزاران انسان بی گناه و جان‌باخته پاسخگو باشد. سعودی‌ها که ادعای مدیریت حرمه شریفه را دارند نباید اجازه بروز چنین مسائلی را در حرم امن الهی بدهند و باید مسئولیت این حادثه مرگبار را به عهده گرفته و از این پس مسئولیت خود را در برابر امنیت جان زائران و حجاج به درستی انجام دهند. وزارت خارجه موضع خوبی تاکنون اتخاذ کرده ولی روش برخی از رسانه‌ها نسبت به این مساله کارشناسی نیست. اکنون که رئیس‌جمهور در نیویورک برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد روسای کشورها حضور پیدا کرده و اگر قرار بر این است ملاقاتی با برخی از کشورها جهت حل و فصل بحران منطقه و خاورمیانه انجام شود نباید واکنش‌ها طوری باشد که تلاش و محور سخنرانی رئیس‌جمهور را تحت‌الشعاع قرار دهد بنابراین صاحبنظرانی که در رسانه ملی و مطبوعات درباره کشتار زائران در منا به تحلیل می‌پردازند باید تمام جوانب را در نظر بگیرند.
