محمدجعفر سعیدیان‌فر
تقوا در اجتماع
اگر در این نوشتار تقوا در اجتماع را مطرح می کنیم، معنایش این نیست که با تقوای فردی مغایرت داشته باشد، بلکه جزئی از همان اخلاقیاتی است که قرآن به ما تعلیم می‌دهد ولی از آن جهت که اثر اجتماعی دارند و در تنظیم و بهبود زندگی اجتماعی انسان‌ها بسیار مؤثر و ضروری هستند، آنها را تقوای اجتماعی یا تقوا در اجتماع می‌نامیم.
آیات تقوای اجتماعی:
۱) وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون (سوره اعراف آیه ۹۶)
عنوان تقوای اجتماعی را من از این آیه الهام گرفته‌ام که می‌فرماید: اگر اهل جامعه ایمان آورده و تقوی داشته باشند، ما درهای برکات را از آسمان و زمین، بروی آنها می‌گشاییم. اما آنها، این چنین نبودند، [پيام ما را] دروغ شمردند و ما [هم] به [سزاى] دستاوردشان آنها را گرفتار ساختيم و به علت آن اخلاقیاتی که کسب کرده بودند دچار انحطاط و عقب‌ماندگی و فقر شده و می‌شوند.
۲) وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ (سوره مائده آیه ۶۶)
در این آیه نزدیک به همان مضمون آیه قبل می‌فرماید: اگر آنها (اهل کتاب) تورات و انجیل را که کتب آسمانی خودشان است، به پا دارند، یعنی به نیکویی به آنها عمل نمایند و به آنچه که از سوی پروردگار بر آنها نازل شده پایبند باشند از بالا و پایین تغذیه می‌شوند؛ و برکات دنیایی یا مادی و اقتصادی بر ایشان فرو می‌بارد «مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ» برخی از این اهل کتاب اهل میانه‌روی و اعتدالند «وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ» ولی بسیاری از آنها عملکردی چه بس سیاه دارند. تقوا و خودنگهبانی اجتماعی در عمل همراه با عدل سبب امنیت و رفاه و بهره نیک بردن از نعمت‌ها و برکات زمین وآسمان در یک زندگی مقتصدانه به تعبیر قرآن است و افراطی‌گری و تعصب و دوری از عدل و تعادل هرچند به نام دین به تعبیر قرآن همان عملکرد بد و سیاه است.
اخلاق اجتماعی تقوا محور
پنج مورد اساسی درروابط اجتماعی اخلاقی عدالت محور بر اساس تقوای اجتماعی وجود دارد
۱) صداقت ،راستی وراستگویی 2) پشتکار و تداوم در رابطه با دیگران و مدارای با آنان؛ 3) تعهد و پای‌بندی به قراردادها؛ وفای به عهد حتی با مشرکین پایبند به عهدشان؛ 4) پرهیز از ریخت و پاش و مصرف‌گرایی؛ 5) تساهل و تسامح و رواداری در روابط با دیگران
