محمدجعفر سعیدیان‌فر
جهان ایده‌آل برای زندگی، جهانی اخلاقی است که بدون آگاهی نسبت به اصول اخلاقی و تسلّط بر آن و همچنین بدون اطلاع از الگوهای اخلاقی نمی‌توان به این هدف مهم دست یافت. انسان برای دست‌یابی به اصول اخلاقی و آشنایی با الگوها، نیاز به منابع معرفتی دارد که یکی از این منابع، قرآن کریم است. با استناد به آیات قرآن می‌توان به این نتیجه رسید که فعل، گفتار و تقریر پیامبر گرامی اسلام (ص) سرمشق برای تمامی انسان‌ها است.
اخلاق فردی و اجتماعی دارای چهار بخش است. از این اقسام با عنوان ارتباطات چهارگانه نیز می‌توان نام برد.
الف: اخلاق فردی و عبادی که شامل رابطه انسان با خویشتن و رابطه با خدا خواهد شد.
ب: اخلاق اجتماعی و آداب معاشرت که به بررسی رابطه انسان با اشیاء (طبیعت پیرامونی یا اخلاق محیط زیست) و رابطه انسان با دیگران (اخلاق معاشرت و همزیستی) می‌پردازد.
این چهار دسته ارتباط در معارف اسلامی نیز وارد شده است مانند: نهج البلاغه امام علی(ع) و رساله حقوق امام سجاد(ع).
در تمامی این چهار نوع ارتباط (با خویشتن، با خدا، با محیط زیست و با دیگر انسان‌ها) می‌توانیم پیامبر(ص) را الگوی خود قرار دهیم، زیرا خداوند در قرآن فرموده: «مسلّماً برای شما در زندگی، رسول‌الله الگوی حسنه‌ای است؛ لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ (سوره احزاب، آیه 21)» یا در آیه دیگر آمده است: «ای پیامبر تو بر اخلاق عظیمی هستی؛ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيمٍ (سوره قلم، آیه4)». همچنین در آیه‌ای دیگر خداوند خطاب به پیامبرش می فرماید: «اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می شدند؛ فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ (سوره آل عمران، آیه 159)» و معلوم می شود با توجه به این سه آیه می‌توان فعل گفتار و تقریر رسول اکرم(ص) را سرمشق قرار داد.
