محمدجعفر سعیدیان فر
ظلم و ستمگری
در قرآن نه تنها بر تحقق عدالت در جامعه تاكيد شده، بلكه آن را از اهداف بلند پيامبران دانسته است. از سوى ديگر عدالت قرآنى هم ناظر به بُعد سلبى و هم بُعد ايجابى است، نبايد ستم و ظلم ورزيد و هر چيزى بايد در جاى خود قرار گيرد.
نمونه آیات درباره ظلم
۱) وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا ...(هود آيه ۱۱۳) اين آيه يكى از اساسى‌ترين برنامه‌هاى عقیدتی اجتماعى را بيان مى‌كند، عموم مسلمانان را مخاطب ساخته و به عنوان يك وظيفه قطعى مى‌گويد: به كسانى كه ظلم و ستم كرده‌اند، تكيه نكنيد. علامه طباطبائى مى نويسد: ركون به سوى ستمكاران، يك نوع اعتمادى است كه ناشى از ميل و رغبت به آنان باشد، حال چه اين ركون در اصل دين باشد، مثل اينكه پاره‌اى از حقايق دين را كه به نفع آنان است بگويد، و از آنچه كه به ضرر ايشان است دم فرو بندد و افشاء نكند، و چه اينكه در حيات دينى باشد مثل اينكه به ستمكاران اجازه دهد تا به نوعى كه دلخواه ايشان است در اداره امور مجتمع دينى مداخله كنند و ولايت امور عامه را به دست گيرند، و چه اينكه ايشان را دوست بدارد و دوستيش منجر به مخالطت و آميزش با آن شود و در نتيجه در شؤون حياتى جامعه و يا فردى از افراد اثر سوء بگذارد. (ترجمه تفسير الميزان، ج ۱۱، ص: ۶۷).
۲) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ سَعى فِي خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوها إِلاّ خائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ) (البقرة آيه ۱۱۴).
خداوند در آيه اين مسئله را مطرح مى كند كه چه كسى ستمكارتر از كسانى است كه از بردن نام خدا در مساجد او جلوگيرى مى‌كنند و سعى در ويرانى آنها دارند. مرحوم آيت الله طالقانى ذيل اين آيه اين گونه مى نويسد مگر جز اين است كه غرائز و قواى حيوانى در آدمى منشأ هر ستم و تجاوز است؟ و تنها محيطى كه اين غرائز را محدود و و جدان حق‌جويى و عدالتخواهى را بيدار و فعال ميگرداند، همان محيطهايى است كه بنام خدا و حق و عدل برپا گشته و بنام مسجد كه محل سجده براى خدا و اخضاع سركشى‌ها است ناميده شده است. اگر خودبينى و امتيازجويى آدمى و صورتها و انديشه‌هاى ناشى از آن در حريم مساجد راه يافت صورت و معناى خدايى مسجد را ويران مي‌كند و ظاهر آن را از رونق مى‌اندازد. چون مساجد ويران گرديد، بند و حدى براى سركشى غرائز نمى‌ماند و جلو هر ستمى باز مى‌گردد. پس آنان كه ديگران را از مساجد ممنوع و بخود محدود مى‌سازند و نور فطرت خدايى را خاموش و نام غير خدا را بلند مي‌كنند، از هر ظالمى ظالمترند. بدترين ستم ها تجاوزو ويران كردن مساجد و معابد است چون ستم و تجاوز به حرمت خدا و خانه او و تعطيلى عبادت اوست و از سوى ديگر تجاوز به انسان و كرامت اش و گرفتن آزادى آنها در انجام مناسك و عبادت هاست. (پرتوى از قرآن، ج ۱، ص: ۲۷۳)
