ایران، قم

19.34°C
آسمان صاف
شنبه
19.76°C / 29.72°C
یکشنبه
20.41°C / 30.72°C
دوشنبه
20.1°C / 28.3°C
سه شنبه
15.06°C / 18.94°C
چهارشنبه
13.42°C / 16.62°C
پنج شنبه
13.56°C / 25.61°C
جمعه
19.22°C / 29.4°C
تفسیر عملی قرآن در مکتب عاشورا

تفسیر عملی قرآن در مکتب عاشورا

محمدجعفرسعیدیان فر  
عاشورا کلاس درسی است که واحدهای عملی تفسیر قرآن در آن به درس‌آموزان مکتب اهل بیت(ع) آموخته می‌شود؛ امام حسین (ع) در جای‌جای قیام خود به آیات قرآن استشهاد می‌کنند تا آنکه آموزه‌های قرآن در ظرف عاشورا تجسم عینی می‌یابد. ارتباط قلبی و عملی سیدالشهدا(ع) با قرآن آن قدر شفاف و عمیق است که فلسفه قیام ایشان و فلسفه عاشورا را می‌توان به طور کلی تفسیر قرآن دانست.
زمانی که امام حسین(ع) سفر خود را آغاز کردند در منزلگاه‌های مختلف آیات قرآن را قرائت و به آن استناد می‌کردند تا فلسفه قیام خویش را نشان دهند در مسير حرکت امام حسين (ع) از مدينه تا کربلا اتفاقات و حوادث قابل تأمل و شگفتي رخ داد و حضرت در مقابله و مواجهه با هر کدام با تأسي و استفاده از قرآن حرکت خود را قاطعانه و محکم پيش مي بردند
آیاتى كه امام حسین (ع)در مسیر حرکت خود به آنها استناد فرمودند :
1. در مدينه هنگامي که مروان نماينده يزيد مأمور شده بود تا از امام حسين (ع) هر طور که شده بيعت بگيرد وحتی سخنان درشت وتهدید آمیزی بر زبان آورد امام(ع) رو به مروان کرد و فرمود: واي بر تو، تو پليدي در حالي که ما خانواده اي هستيم که خدا در مقام و منزلت ما فرموده: جز اين نيست كه خدا مى‏خواهد پليدى را از شما «اهل بيت»  بزداید و شما را چنان که باید پاك  و پاکیزه گرداند: إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطهِیرا. (احزاب(33)آیه:33)پس از آن از بيعت اجباری با يزيد  امتناع کردند و به سوي مکه حرکت نمودند
۲. امام حسین ع در پایان وصیت نامه اى که قبل از حرکت به کربلا نوشتند به این آیه استناد کردند: وَ ما تَوْفيقي‏ إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنيبُ هود(11)آیه:88) توفیق من جز به اراده خداوند نیست که براو توکل کرده ام وفقط  به سوی او برمی گردم..
۳. همین که براى امتناع از بیعت اجباری با یزید (در ۲۸ رجب) از مدینه به سوى مکه خارج شدند این آیه را تلاوت فرمودند: القصص : 21 فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّني‏ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ(قصص(28)آیه:21) 21. پس، [موسى‏] ترسان و نگران از شهر بيرون شد. وگفت: پروردگارا! مرا رهايى بخش از مردمى كه ستمكارند.
۴. هنگامی که امام حسین(ع) به سوی مدینه رهسپار شدند، این د و آیه را تلاوت فرمودند : یک: أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ ا لْمَوْتُ وَ لَوْ كُنْتُمْ في‏ بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ (نساء(4)آیه:78) هر كجا باشيد، مرگ شما را درمى‏يابد؛ هر چند در ميان دژهايى استوار باشيد. د و : قُلْ لَوْ كُنْتُمْ في‏ بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى‏ مَضاجِعِهِمْ (آل‏عمران(3)آیه:154 ) بگو:  ا گر در خا نه هایتان هم بودید، کسانی که کشته شدن برآنها مقرّر شده بود ، به سوی آرامگاه خود بیرون می آمدند؛
۵. هنگامى که امام حسین ع شب جمعه سوم شعبان (قبل از حرکت به کربلا) وارد مکه شدند این آیه را تلاوت فرمود وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْيَنَ قالَ عَسى‏ رَبِّي أَنْ يَهْدِيَني‏ سَواءَ السَّبيلِ (القصص(28) آیه :22 ) و چون به [شهر] مدين روى نهاد، [با خود] گفت: اميد است پروردگارم مرا به راه راست رهنمون گردد.
۶. امام حسین(ع) هنگامی که در مکه که با ابن عباس گفتگو می‌کردند درباره بنی‌امیّه این آیات-چهارآیه- را تلاوت فرمودند: 1-  أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ كُسالى‏ وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ (التوبة(9)آیه54)  آنان به خداوند و پیامبر او کفر ورزیده ونماز را جز از روی بی میلی انجام نمی دهند وجز از روی کراهت انفاق نمی کنند 2- ‏ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً (نساء(4)آیه :142 ): برای مردم- ریاکاری- خود نمایی می کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌کنند 3- مُذَبْذَبينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ وَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبيلاً ( نساء(4) آیه: 143)در این میان (بین کفر و ایمان) دو  دلند، نه  به این گروه(مؤمنان) تمایل دارند و نه به  آن گروه؛ وخدا هرکه را گمراه کند هرگز برای او راهی نخواهی یافت 4- كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُددْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ (آل‏عمران(3)آیه : 185)هر كسى چشنده مرگ است؛ و روز رستاخيز پاداشهاى شما به تمامى داده خواهد شد؛ آنگاه هر كه را از آتش دور كنند و به بهشت درآورند، بى‏گمان رسته؛ و زندگانى دنيا نيست مگر كالايى فريبنده.
۷. در آستانه عيد قربان که امام حسين (ع) به دليل شدت فشارها و ناامني موجود تصميم به خروج از مکه و حرکت به سوي کربلا گرفتند، نماينده يزيد که مأمور شده بود يا بيعت از امام بگيرد يا او را به شهادت برساند در راه مکه راه را بر امام و اهل بيتش بست و درگير شدند. به امام حسين (ع) گفتند: مي ترسيم شما بين مردم شکاف بيفکني! حضرت اين آيه را تلاوت فرمودند: وَ إِنْ كَذَّبُوكَ فَقُلْ لي‏ عَمَلي‏ وَ لَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنْتُمْ بَريئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَري‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ( يونس(10)آیه:41) و اگر تو را تكذيب كردند، بگو: «عمل من به من اختصاص دارد، و عمل شما به شما اختصاص دارد. شما از آنچه من انجام مى‏دهم غير مسئوليد، و من از آنچه شما انجام مى‏دهيد غير مسئولم.»
۸. در وسط راه بود که خبر خيانت مردم کوفه و شهادت پسرعم امام (مسلم بن عقيل) به ايشان رسيد. فرزدق شاعر معروف در بين راه مکه و عراق به امام چنين گفت: چگونه به طرف عراق مي روي در حالي که پسرعموي تو را کشته اند؟ امام بلافاصله پس از شنيدن خبر فرمودند: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ (بقرة( 2)آیه: 156): بی گمان ما از خداییم  وما فقط به سوی او باز می گردیم
۹. در نزدیکى کربلا همین که حر به امام گفت: چرا آمده اى؟ فرمود: نامه هاى دعوت شما مرا به این جا آورد ولى حالا پشیمان شده اید و این آیه را تلاوت فرمود: فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى‏ نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى‏ بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتيهِ أَجْراً عَظيماً : (فتح (48)آیه:10 ) :پس هر كه پيمان‏شكنى كند، تنها به زيان خود پيمان مى‏شكند،
۱۰. در مسیر کربلا هنگامى که خبر شهادت نامه رسان خود «قیس بن مسهر صیداوى» را شنید، گریه کرد و این آیه را تلاوت فرمود: فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلاً (احزاب(33)آیه : 23) : برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين‏] انتظارند و [هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند.
۱۱.  هنگامی که فرماندار کوفه (ابن زیاد) نامه رسمى براى حر فرستاد که راه را برامام حسین (ع) ببندد و او نامه را به امام عرضه داشت امام این آیه را تلاوت فرمود: وَ جَعَلْنا هُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِييامَةِ لا يُنْصَرُونَ (قصص(28)آیه:41): وآنان را پیشوایانی قرار دادیم که که به سوی آتش دعوت می کنند وروز قیامت یاری نمی شوند
۱۲. امام حسین (ع )در کربلا درباره لشکر یزید براى دخترش سکینه این آیه را تلاوت فرمود: اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ ( مجادله(58)آیه :19 ): شيطان بر آنان چيره شده و خدا را از يادشان برده است.
۱۳. امام حسين(ع) شب عاشورا هنگامی که اطراف خيمه‌ها قدم می زدند اين آيه را مکرر تلاوت می نمودند وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلي‏ لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلي‏ لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهينٌ(آل عمران(3)آیه:178) وکسانی که کفر ورزیده اند   هرگز مپندارند اينكه مهلتشان مى‏دهيم به سود شان است،   جز این نیست که مهلتشان  می دهیم تا درنتیجه برگناه خود بیا فزایند ما تنها مهلتشان مى‏دهيم تا بر گناهشان بيفزايند، و كيفرى دارند خوار كننده. و همين آيه بود که توسط زينب کبري(س) در مقابل يزيد قرائت شد.
۱۴.  ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى‏ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبي‏ مِنْ رُسُلِهِ مَنْ يَشاءُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظيمٌ آل عمران(3)آیه:179 چنین نیست که خدا موءمنان را براین حالتی که شما  دارید رها کند، تا اینکه پلید را ازپاک جداسازد؛ وچنین نیست که خدا شمارا ازغیب آگاه کند، ولی خدا ازپیامبرانش هرکه را بخواهد برمی گزیند، پس به خدا وپیامبرانش ایمان بیاورید،واگر ایمان بیاورید وتقوی پیشه کنید، برای شما پاداشی بزرگ خواهد بود 
آیاتی که روزعاشورا امام حسین(ع) قرائت نمودند.
۱۵. در روز عاشورا نيز در بحبوحه جنگ آياتي را تلاوت فرمودند که علاوه بر رسوا کردن دشمن، به بيان اهداف و مقاصد خويش از جنگ پرداختند تا آنان که در لشکر يزيد بودند اين کلمات را شنيده باشند و خود راه خود را انتخاب کنند. فَأَجْمِعُوا أَمْرَكُمْ وَ شُرَكاءَكُمْ ثُمَّ لا يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَيَّ وَ لا تُنْظِرُونِ (یونس(10)آیه: 71) پس [در] كارتان با شريكان خود همداستان شويد، تا كارتان بر شما پوشیده نماند، سپس در باره من تصميم بگيريد و مهلتم ندهيد.» در ادامه فرمودند:  إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذي نَزَّلَ الْكِتابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحينَ (اعراف (7)آیه:196 ) بى‏گمان ،  یاور وسرپرست من آن خد ا یى است كه  این کتاب را نازل کرده  است، و ا و شايستگان را سر پرستی وکار سازی می کند.ودرانتها فرمودند: ‏إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مُتَكَبِّرٍ لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ (غافر(40)آیه:27) من از هر متكبّرى كه روز حساب را باور ندارد، به پروردگار خود و پروردگار شما پناه می برم.
Image

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ

 

پس بشارت ده به آن بندگان من كه به سخن گوش فرا مى‏ دهند و بهترين آن را پيروى مى كنند

مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم