دکتر محمدرضا بهشتی، استاد فلسفه دانشگاه تهران درباره انجام و راه انجام عمل خیر با تاکید بر اینکه در انجام عمل خیر حفظ کرامت انسان بسیار مهم است و برای انجام آن عمل خیر نباید انسانیت و عزت آن فرد به خطر بیفتد یادآور شد: همه کمک ها جنبه مالی ندارند بلکه گاهی دلگرمی دادن به کسی یا عیادت از بیماری و حتی یک لبخند عمل نیک به حساب می آید؛ بنابراین نحوه جاری شدن عمل خیر نباید طوری باشد که کسی متنفر یا دل شکسته شود.
به گزارش خبرنگار شفقنا، دکتر محمدرضا بهشتی در جلسه ششم از سلسله نشست های شرح دعای "مکارم الاخلاق" با قرائت فراز دیگری از این دعا « وَعَبِّدْنِي لَكَ وَلا تُفْسِدْ عِبَادَتِي بِالْعُجْبِ، وَأَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَى يَدِيَ الْخَيْرَ وَلا تَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ، وَهَبْ لِي مَعَالِيَ الأَخْلَاقِ، وَاعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَلا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلاَّ حَطَطْتَنِي عِنْدَ نَفْسِي مِثْلَهَا، وَلا تُحْدِثْ لِي عِزّاً ظَاهِراً إِلاَّ أَحْدَثْتَ لِي ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِي بِقَدَرِهَا» بیان کرد: دل مشغولی به انجام عمل نیکی که در گذشته انجام دادیم، مانعی بر سر راه عمل خیری می شود که تصمیم و عزم برای انجام آن داریم.
بهشتی ادامه داد: البته برخی مواقع با انجام عمل خیر فکر می کنیم که ما در معرض عمل غیر صالح قرار نمی گیرم؛ البته که اینطور نیست. برای مثال کسانی هستند که برای رسیدن به باور درستی تلاش کردند و دقیقا یک لحظه زمان آزمون فرا می رسد و چون تلقی این را دارند که دچار اشتباه نمی شوند و برعکس در چنین زمانی دچار لغزش می شوند.
او با بیان روایتی از امام کاظم(ع) درباره عجب اظهار کرد: از امام موسی کاظم (ع) نقل شده است که عجب موجب تباهی عمل می شود. عجب دارای مراتبی است، برای مثال در برخی مواقع ممکن است که عملکرد ما خوب هم نباشد اما در ذهن خودمان فکر کنیم که بهترین کار ممکن را انجام داده ایم. از موارد دیگر عجب احساس ایمنی در مقابل پروردگار است و منت گذاری بر گردن پروردگار است.
بهشتی ادامه داد: در روایتی نقل شده که خداوند به حضرت داوود(ع) می گوید به گناهکاران بشارت بده و صدیقان را بر حذر کن؛ حضرت داوود(ع) می گوید من چطور می توانم چنین کاری کنم که به گناهکاران بشارت دهم و صدیقان را بر حذر بدارم؟ به گناهکاران این بشارت را بده که من توبه آنها را می پذیرم و بشارت بده که من غفور الرحیم هستم. صدیقان را برحذر کن که با انجام عمل نیک دچار عجب و خود پرستی نشوند. عجب عمل نیک را تباه می کند.
او درباره نشانه های عجب توضیح داد: یکی از نشانه های عجب این است که ما خوبی های دیگران را کوچک بشماریم و نادیده بگیریم یا بدی ها را خوب ببینیم. انسانی که راه عجب را پیش می گیرد دچار بلاهت و حماقت هم می شود.
این استاد دانشگاه درباره انجام عمل خیر اظهار کرد: اگر ما برای انجام کار خیری، یک راه و کانال شدیم بهتر است که در انجام این کار خیر سهیم باشیم و مردم هم از نیت و عمل خیر ما نیز بهره مند شوند، گاهی توانمندی های شخصی ما کم باشد اما یک جمله ممکن است گره گشای امری برای عده ای باشد بنابراین اگر کار خیری از دست ما بر می آید، دریغ نکنیم.
او افزود: گاهی هم ما تصمیم می گیریم که عمل خیری انجام دهیم اما چنین اتفاقی نمی افتد و از این جهت هم نباید ناراحت باشیم. اگر هم راهی برای انجام امر خیری باز شد آن را نعمت بدانیم.
بهشتی درباره آفت های عمل خیر تصریح کرد: باید مراقب باشیم تا به آفت های عمل خیر خودمان دچار نشویم. یکی از این آفت ها منت گذاشتن بر سر فردی است که به او کمک می کنیم؛ تا چنین اتفاقی رخ دهد، تمام ثواب این عمل صالح از بین می رود.
او درباره کلمه "خیر" گفت: کلمه خیر به معنای همه اعمال خیر است و تنها جنبه مالی و ثروت را ندارد بلکه هر کار نیک ما که شامل حال افراد شود عمل خیر به حساب می آید. این در حالیست که در انجام عمل خیر حفظ کرامت انسان بسیار مهم است و برای انجام آن عمل خیر نباید انسانیت و عزت آن فرد به خطر بیفتد. البته همه کمک ها جنبه مالی ندارند بلکه گاهی دلگرمی دادن به کسی یا عیادت از بیماری و حتی یک لبخند عمل نیک به حساب می آید؛ بنابراین نحوه جاری شدن عمل خیر نباید طوری باشد که کسی متنفر شود و دل شکسته شود.
بهشتی با اشاره به آیه 264 سوره بقره «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذي» توضیح داد: ای اهل ایمان، صدقات خود را به سبب منّت و آزار تباه نسازید مانند آن که مال خود را از روی ریا ( برای جلب توجه دیگران ) انفاق کند. اگر دریافت کننده کمک به سبب شیوه کمک ما آزار ببیند تمام نتیجه این کار تخریب می شود.
او ادامه داد: روایتی از حضرت سجاد(ع) درباره حسن خلق نقل شده که می گوید، در میزان و ترازوی کسی در روز قیامت هیچ چیزی سنگین تر از حسن خلق قرار داده نشده است. البته روایت هایی از دیگر معصومین(ع) هم در مورد ثواب و ارزش حسن خلق وجود دارد .
این استاد فلسفه دانشگاه تهران با اشاره به «َاعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ» در دعای مکارم الاخلاق گفت: خدایا مرا مصون بدار از فخر و فخر فروشی. روایتی از پیامبر(ص) هم نقل شده که می فرمایند من سرور فرزندان عالم هستم اما این افتخار را ندارم و در توضیح این حدیث ذکر شده که چون پیامبر(ص) در این امر دخیل نبوده می گوید که پس فخری و افتخاری هم ندارم.
بهشتی با قرائت فراز بعدی دعای مکارم الاخلاق «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَلا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلاَّ حَطَطْتَنِي عِنْدَ نَفْسِي مِثْلَهَا، وَلا تُحْدِثْ لِي عِزّاً ظَاهِراً إِلاَّ أَحْدَثْتَ لِي ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِي بِقَدَرِهَا» ادامه داد: خدایا من را در میان مردم تا هیچ درجه ای بالا نبر مگر اینکه در درون خودم به همان درجه رسیده باشم. دست یافتن به جایگاهی رفیع بدون فروتنی درونی، انسان را مست می کند. خداوندا عزت ظاهری را برای من ایجاد مکن مگر اینکه یک فروتنی در درون من به همان اندازه قرار داده باشی.
او با اشاره به کلمه "دَرَجَةً" اظهار کرد: درجه به معنای منزلت، مزیت و برتری در شرافتی است. یکی از مسایلی که افراد را ممکن است از راه درست دور کند تعداد پیروان آنهاست که پشت سر شخصی راه می افتند و دقیقا این نقطه بسیار خطرناک است.
