اخلاق همزیستی و معاشرت در یک حدیث فاطمی

محمدجعفر سعیدیان فر

 عَنِ اِ بْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى فَاطِمَهَ(ع) فَقَالَ: یَا اِبْنَةَ رَسُولِ اَللَّهِ، هَلْ تَرَکَ رَسُولُ اَللَّهِ(ص) عِنْدَکَ شَیْئاً: تُطْرِفِینِیهِ . فَقَالَتْ: یَا جَارِیَه، هَاتِ تِلْکَ اَلْحَرِیرَةَ. فَطَلَبَتْهَا فَلَمْ تَجِدْهَا، فَقَالَتْ: وَیْحَکِ اُطْلُبِیهَا، فَإِنَّهَا تَعْدِلُ عِنْدِی حَسَناً وَ حُسَیْناً. فَطَلَبَتْهَا فَإِذَا هِیَ قَدْ قَمَمَتْهَا فِی قُمَامَتِهَا، فَإِذَا فِیهَا: قَالَ مُحَمَّدٌ اَ لنَّبِیُّ (ص)لَیْسَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ ، وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ فَلاَ یُؤْذِی جَارَهُ، وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْیَقُلْ خَیْراً أَوْ یَسْکُتْ. إِنَّ اَللَّهَ یُحِبُّ اَلْخَیِّرَ اَلْحَلِیمَ اَلْمُتَعَفِّفَ، وَ یُبْغِضُ اَلْفَاحِشَ اَلضَّنِینَ اَلسَّئَّالَ اَلْمُلْحِفَ. إِنَّ اَلْحَیَاءَ مِنَ اَلْإِیمَانِ وَ اَلْإِیمَانُ فِی اَلْجَنَّةِ، وَ إِنَّ اَلْفُحْشَ مِنَ اَلْبَذَاءِ، وَ اَلْبَذَاءُ فِی اَلنَّارِ ( طبرى آملى(صغير)، محمد بن جرير، دلائل الإمامة - قم، چاپ: اول.ص1)

ابن مسعود می گوید: پس از رحلت رسول الله(ص) شخصی نزد حضرت فاطمه (ع) آمد و گفت: ای دختر رسول خدا، آیا چیزی از پیامبر نزد شماست که به من تحفه دهید؟ زهرای مرضیه(ع) با نگاه بر طومار حریری که احادیث نبوی را در آن نگاشته بود این چنین روایت کرد :

پیامبر اکرم (ص) فرمود: 1- کسی که همسایه اش از شر او در امان نیست از مؤمنین نخواهد بود. 2- و هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد همسایه خویش را آزار نمی دهد. ۳- هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید که یا سخن خوب بگوید وگرنه ساکت باشد. 4- خداوند انسان خیرمندِ نیکوکار و بردبار عفیف را دوست دارد و بدگوی بخیل بسیار درخواست کننده مصرّ را دشمن می دارد. 5- حیاء از ایمان و ایمان جایش در بهشت است و فحش از زشتگویی است و زشتگویی جایش در آتش است.

درس‌های اخلاقی اجتماعی رواداری وحدت‌بخش که از این روایت فاطمی می‌آموزیم:

یک: رعایت حقوق همسایگان: رسول خدا اولین شرط را برای عضویت در جامعه ایمانی تقید به آداب معاشرت و همزیستی  دانسته و نخستین ادب را رعایت حقوق همسایه و آرامش همجواران معرفی فرموده است. البته درقرآن مجید نیز رعایت حقوق همسایه در کنار پرستش خدا شمرده شده: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى‏ وَ الْجارِ الْجُنُبِ ... (نساء: 3۶) خداو ند  را بپرستيد، و چيزى را شريك و همتای او قرار ندهيد و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و مستمندان و همسايه خویشاوند و همسايه دور نيكى كنيد ...».  
دو : پرهیز از پرگوئی و بیجاگوئی و بسنده کردن به گفتار نیک
سه: کردارنیکو داشتن
چهار: بردبار بودن
پنج : پرهیز از بدگوئی ، تلخ گوئی و نسبت‌های بد به دیگران دادن
شش: پرهیز از بخل ورزیدن
هفت: پرهیز از اصرار کردن درخواست از دیگران
هشت: شرم و آزرم
امیدوارم با درسی که از تعالیم اخلاقی و اجتماعی فاطمی می آموزیم هرچه بیشتر به وحدت امت اسلامی بیاندیشیم و از عوامل برانگیزنده تفرقه و نفرت‌پراکنی میان مسلمانان دوری کنیم.