سروش محلاتی: اگر کرامت انسانی جزو پایه‌های نظام بوده چرا امروز باید در جایی دیگر آن را جستجو کرد
چکیده :آیا جلوی اهانت به یک مسلمان و یک شهروند را بر مبنای اصل کرامت می توان گرفت؟ اگر جواب خیر باشد پس این کرامت عینیتی ندارد. آیا یک شهروند را از حقوق خودش بدون تشکیل محکمه عادله و صالحه می توان محروم کرد؟ اگر پاسخ مثبت باشد این بدان معناست که کرامتی وجود ندارد. اگر کرامت انسانی در گذشته جزو پایه های نظام بوده چرا امروز باید در جایی دیگر آن را جستجو کرد....
نشست علمی آزادی و کرامت انسانی در گفتمان سیاسی امام خمینی (ره) به همت مرکز فرهنگی دانشجویی امام (ره)، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی و با همکاری معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برگزار شد.
به گزارش آنا، آیت‌الله سروش محلاتی، پژوهشگر فقه سیاسی شیعه و استاد حوزه علمیه، در این جلسه به شناخت نظام فکری امام (ره) از طریق آثار شهید مطهری اشاره کرد.
او گفت: «مطهری یکی از معتبرترین افراد در این زمینه بود. در آخرین اثر شهید مطهری یعنی “مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی” بحث کرامت مکررا مطرح شد. او در این کتاب در بخش ها و بحث های مختلف موضع کرامت انسانی را طرح کرد و به صورت مکرر در این کتاب آمد که انسان از کرامت ذاتی برخوردار است.»
محلاتی، به مفهوم کرامت انسانی در دیدگاه امام خمینی (ره) اشاره کرد و گفت: «هر چند نمی توان نظام فکری امام خمینی(ره) را به طور کامل در آثارش شناخت ولی با توجه به اینکه در آثار شهید مطهری به عنوان یکی از شاگردان امام خمینی(ره) مساله کرامت انسانی بررسی شده می توان نظام فکری امام خمینی (ره) را در این زمینه مطالعه و بررسی کرد.»
او درباره آزادی و کرامت انسانی از دیدگاه امام خمینی(ره) به کتاب نگاهی به جهان بینی اسلامی استناد کرد و گفت: «با توجه به اینکه قانون اساسی در زمان امام خمینی(ره) و از سوی نزدیکترین یاران امام خمینی(ره) تدوین شده، امتیازات بسیار زیادی داراست. آزادی از جنبه اعتقادی در نگاه امام را می توان با جملاتی مانند “اسلام مکتب تحمیل نیست” یا “ما فقط اسلام را ارائه می کنیم، هر کسی خواست می پذیرد و هرکس که نخواست نمی پذیرد” شناخت.»
این استاد حوزه با انتقاد از انتخاب یک موضوع کلی برای طرح در این نشست گفت: «بیش از ۳۵ سال است که می نشینیم و نشست علمی ترتیب می دهیم و درباره کرامت انسانی صحبت می کنیم. آیا وقت آن نرسیده که بعد از گذشت ۴ دهه وضع فکری جامعه در این زمینه مشخص شود و به جای بحث های کلی تحت عنوان کرامت انسانی به مصادیق جزئی تر و مباحث تحقیقاتی در این زمینه بپردازیم؟»
او افزود: «فکر می کنید چند دهه دیگر لازم باشد که درباره کرامت انسانی بحث و گفت وگو کنیم؟ مشکل کار چیست؟ آیا مبانی در این زمینه دچار ابهام است و این جلسات برای رفع ابهام در مبانی برگزار می شود یا قوانینی که مرتبط با موضوع کرامت و آزادی انسانی است مشکل دارد؟ یا مشکل نه در مبانی است و نه در قوانین بلکه در اجراست.»
محلاتی گفت: «باید ببینیم در بحث ها و گفت وگوها دنبال چه می گردیم. آیا نظر جدیدی درباره موضوع کرامت بر اساس مبانی اسلامی خوهد طرح شود یا سئوال ها و پرسش های دیگری در این زمینه وجود دارد؟»
او یکی از چالش های موضوع کرامت انتزاعی دانستن آن از سوی عده ای عینی تلقی کردن از سوی عده ای دیگر دانست و افزود: «اگر کرامت یک مفهوم انتزاعی است که در این صورت دنبال علائم خاصی برای شناسایی کرامت نمی گردیم. از طرفی بعضی از متفکران اسلامی کرامت را در این مبنا مطرح می کنند که انسان دارای کرامت است و نسبت به موجودات دیگر ارزش بالاتری دارد چون از عقل برخوردار است.»
محلاتی افزود: «آیا جلوی اهانت به یک مسلمان و یک شهروند را بر مبنای اصل کرامت می توان گرفت؟ اگر جواب خیر باشد پس این کرامت عینیتی ندارد. آیا یک شهروند را از حقوق خودش بدون تشکیل محکمه عادله و صالحه می توان محروم کرد؟ اگر پاسخ مثبت باشد این بدان معناست که کرامتی وجود ندارد.»
او گفت: «متاسفانه سراسر این شهر بزرگ بر سر هر کوچه و خیابان افراد فقیر وجود دارد و حتی کار به کودکان نیز رسیده که تکدی گری می کنند؛ این با کرامت انسان سازگار نیست.»
پژوهشگر فقه سیاسی شیعه گفت: «اختلافات زیادی بر سر تعریف کرامت وجود دارد. چاره ای جز این نداریم که ببینیم نظام های فکری و اسلامی بر چه اساسی بوده اند و قانون اساسی چه رویکردی نسبت به کرامت انسانی اتخاذ کرده است. اگر انسان کرامت دارد پس باید از حق نیز برخوردار باشد و حقوق او باید رعایت شود.»
او نسبت اسلام و ایمان را با کرامت بررسی کرد و گفت: «ما از ابتدا مدتی حرکتی رو به جلو داشتیم ولی پس از دوره ای متوقف شدیم.»
محلاتی افزود: «اگر کرامت انسانی در گذشته جزو پایه های نظام بوده چرا امروز باید در جایی دیگر آن را جستجو کرد.»
