دکتر محمدرضا یوسفی: استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه همدلی، برادری و ایثار از شاخصه‌های جامعه دینی است، گفت: جامعه دینی جامعه‌ای است که افراد گذشت و ایثار داشته باشند و در آن برادری وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، در ادامه مباحث شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه که در فضای مجازی بارگذاری می‌شود، گفت: حضرت امیرالمؤمنین(ع)، در خطبه ۹۶ نهج‌البلاغه اشاره فرمودند که پیامبر با رأفت، رحمت و محبتی که در وجودشان بود، سبب شد تا مردم جذب ایشان شوند. وی افزود: وقتی در مدینه حکومت داشتند با اینکه طبیعتاً بحران‌ها و تخلفاتی هم در هر حکومتی به وجود می‌آید، ولی ایشان در عین وجود این مسائل، وحدت و یکپارچگی را در میان امت مدنظر داشتند و همین سبب شد تا جامعه جاهلی عربی در مسیر اسلام قرار گرفت و جامعه پر از کینه، اختلاف و نفرت به وحدت رسید.
یوسفی با بیان اینکه این وحدت و جلوگیری از اختلاف، تفکر الهی است، اظهار کرد: امیرالمومنین(ع) همچنین فرمودند که پیامبر میان افرادی که هیچ نسبتی با هم نداشتند صرفاً به خاطر اعتقاد به آرمان‌های والا گردهم آمده و متحد شدند؛ در آیات ۶۲ و ۶۳ انفال «وَإِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۶۲﴾؛ وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۶۳﴾» خداوند فرمود که خداوند کسی است که تو را تأیید می‌کند و حمایت مؤمنان را هم داری، همچنین تألیف قلوب کرده است.
برادری؛ بزرگترین سرمایه اجتماعی
وی افزود: از دید امام علی(ع) جامعه‌ای که برادری در آن است، افراد حاضرند از منافع شخصی خود بگذرند و به دیگران بیاندیشند و همین بزرگترین نعمت و سرمایه اجتماعی است؛ ابن خلدون گفته است که پیامبر اسلام دو معجزه داشت؛ اول قرآن کریم و دیگری اتحاد و همدلی میان اعراب بود؛ کسانی که در اوج اختلاف و تفرق بودند و به خاطر مسائل بی‌ارزش همدیگر را می‌کشتند، برادروار شدند.
یوسفی تصریح کرد: سرمایه اجتماعی هرقدر بر محور مباحث دینی و ارزش‌های الهی باشد، پایدارتر خواهد بود؛ هر محوری ممکن است گسست داشته باشد، ولی محور ایمان به خدا و معاد و نبوت و ... محکمترین ریسمان برای وحدت جامعه است. استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: اتفاقی که امروز در اقتصاد ما وجود دارد، خلاف این رویه است؛ اقتصادی که تولید آن واقعا ضربه خورده و دلالی در آن زیاد است، ناشی از دنبال کردن منافع شخصی است و افراد ولو آنکه به زیان جامعه حرکت کنند، رفتار اقتصادی نشان می‌دهند.
استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: اگر با رشوه، اختلاس و دلالی در بازارها مواجهیم، بیانگر این نکته است که در جامعه برادری وجود ندارد؛ نرخ رشد نزاع‌های خیابانی یعنی اینکه سرمایه اجتماعی، همدلی و ... نیست؛ اگر نرخ طلاق زیاد است؛ یعنی اعتماد و گذشت و همدلی وجود ندارد. وی با تأکید بر اینکه عزم ملی، همدلی و همراهی ملی راز موفقیت جامعه است، افزود: اگر پیشرفت بخواهیم، باید عزم و همدلی ملی وجود داشته باشد و زمانی این موضوع ایجاد می‌شود که میان مردم و حاکمیت اعتماد وجود داشته باشد.
یوسفی اضافه کرد: طبق فرمایش امام علی(ع)، پیامبر مناسبات ظالمانه دوره جاهلی را بر هم زد و آن را براساس مناسبات انسانی و عادلانه طراحی کرد و کرامت را به افراد ذلیل و پائین دست جامعه برگرداند و آن‌ها را بزرگ کرد. لذا مناسبات جامعه باید اخلاقی و عادلانه و نه بر مبنای قرابت‌ها و رنگ و سرمایه‌داری و ... باشد. عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: امام فرمودند رفتار پیامبر درس‌آموز بود؛ وقتی صحبت می‌کرد، سخنانش بیان و حکمت و سکوت ایشان هم درس‌آموز و سکوتش هم نکته‌دار بود؛ نشست و برخاست او درس‌آموز بود و به تمام معنا الگویی برای جامعه بودند.
وی افزود: کسانی که اسلام را ترویج می‌کنند و روحانی و عالم دینی هستند، باید به رفتار پیامبر تمسک کنند، زیرا ایشان با اخلاق نرم توانست مردم را جذب کند؛ پیامبر مباحث فلسفی را برای مردم بیان نکرد، بلکه در قول و فعل نرمخو و با اخلاق و مهربان بود، لذا فوق‌العاده اثرگذار شدند. وقتی فرد یهودی که بر روی سر ایشان آشغال می‌ریخت و مدتی نریخت و پیامبر فهمیدند بیمار شده، به عیادت وی رفت؛ الان هم مبلغان دینی باید از این روش بهره ببرند.
روحانیون بداخلاق مردم را دین‌زده می‌کنند
وی افزود: روحانیونی که در مراوداتشان بیشتر به اخلاق پایبند هستند، مردم را هم بیشتر جذب دین می‌کنند و برعکس کسانی که اخلاق و رفتار مناسبی ندارند، مردم را از دین زده می‌کنند؛ پیامبر عفو را پیشه خود کرده بود و بدی‌های مردم را نادیده می‌گرفت.
یوسفی تصریح کرد: هُل دادن کسانی که ما را قبول ندارند و محروم کردن آنان از برخی حقوقشان سبب می‌شود تا به دشمن بپیوندند و قدرت نظام اسلامی را تضعیف کنند. وی با بیان اینکه همدلی از دیگر نکات مهم در فرمایشات امام است، افزود: جامعه دینی جامعه‌ای است که افراد خودگذشتگی و ایثار داشته و در آن برادری وجود داشته باشد؛ براین اساس، امروز فاصله زیادی میان ما و جامعه دینی وجود دارد؛ جامعه دینی را صرفاً نباید در پیاده‌روی اربعین ببینیم، بلکه در گذشت و ایثار افراد نسبت به هم باید دید.
رفتارهای ضد جامعه دینی
یوسفی بیان کرد: جامعه‌ای دینی است که در آن وقتی زن و شوهر با هم اختلاف دارند، کوتاه بیایند یا وقتی نزاع خیابانی ایجاد شد، نگذارند منجر به خشونت شود؛ جامعه‌ای دینی است که اختلاس و رشوه و فساد در آن کمترین حد را داشته باشد و عفو و همدلی وجود داشته باشد. نه اینکه من به هر قیمتی ثروت‌اندوزی کنم، ولو اینکه منجر به بیکاری هموطنانم شود. وی تأکید کرد: درس دیگر این خطبه آن است که مناسبات جامعه دینی مناسبات عزیز و ذلیل نیست؛ اینکه عده‌ای در نکبت باشند و عده‌ای در رفاه ولو اینکه برخی ظواهر دینی خوب رعایت شود. امروز برخی برای برگزاری امری مستحب یعنی محرم چه‌ها که نمی‌کنند، گویی اگر محرم با جمعیت انبوه برگزار نشود اسلام زیر سؤال می‌رود، ولی از نابسامانی‌ها گلایه ندارند؛ فلانی می‌گوید من از فلان میدان تا فلان میدان دسته راه می‌اندازم؛ شما دسته را راه انداختید، اما آیا اخلاق و برادری را هم ترویج کرده‌اید؟ شما که اینقدر نسبت به محرم حساس هستید، آیا نسبت به وضعیت جامعه کنونی که ۵۰ درصد آن زیر خط فقر هستند، حساس هستید؟.
وی در پایان بیان کرد: آیا مناسبات ظالمانه امروز برای ما اینقدر حساسیتی دارد که برای امام علی(ع) داشت؛ اینکه ما مجلس بگیریم و سینه بزنیم، ولی شاهد گسترش رشوه خواری و فساد و اختلاس باشیم، این رنگ و بوی دینی ندارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، در ادامه مباحث شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه که در فضای مجازی بارگذاری می‌شود، گفت: حضرت امیرالمؤمنین(ع)، در خطبه ۹۶ نهج‌البلاغه اشاره فرمودند که پیامبر با رأفت، رحمت و محبتی که در وجودشان بود، سبب شد تا مردم جذب ایشان شوند. وی افزود: وقتی در مدینه حکومت داشتند با اینکه طبیعتاً بحران‌ها و تخلفاتی هم در هر حکومتی به وجود می‌آید، ولی ایشان در عین وجود این مسائل، وحدت و یکپارچگی را در میان امت مدنظر داشتند و همین سبب شد تا جامعه جاهلی عربی در مسیر اسلام قرار گرفت و جامعه پر از کینه، اختلاف و نفرت به وحدت رسید.
یوسفی با بیان اینکه این وحدت و جلوگیری از اختلاف، تفکر الهی است، اظهار کرد: امیرالمومنین(ع) همچنین فرمودند که پیامبر میان افرادی که هیچ نسبتی با هم نداشتند صرفاً به خاطر اعتقاد به آرمان‌های والا گردهم آمده و متحد شدند؛ در آیات ۶۲ و ۶۳ انفال «وَإِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۶۲﴾؛ وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۶۳﴾» خداوند فرمود که خداوند کسی است که تو را تأیید می‌کند و حمایت مؤمنان را هم داری، همچنین تألیف قلوب کرده است.
برادری؛ بزرگترین سرمایه اجتماعی
وی افزود: از دید امام علی(ع) جامعه‌ای که برادری در آن است، افراد حاضرند از منافع شخصی خود بگذرند و به دیگران بیاندیشند و همین بزرگترین نعمت و سرمایه اجتماعی است؛ ابن خلدون گفته است که پیامبر اسلام دو معجزه داشت؛ اول قرآن کریم و دیگری اتحاد و همدلی میان اعراب بود؛ کسانی که در اوج اختلاف و تفرق بودند و به خاطر مسائل بی‌ارزش همدیگر را می‌کشتند، برادروار شدند.
یوسفی تصریح کرد: سرمایه اجتماعی هرقدر بر محور مباحث دینی و ارزش‌های الهی باشد، پایدارتر خواهد بود؛ هر محوری ممکن است گسست داشته باشد، ولی محور ایمان به خدا و معاد و نبوت و ... محکمترین ریسمان برای وحدت جامعه است. استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: اتفاقی که امروز در اقتصاد ما وجود دارد، خلاف این رویه است؛ اقتصادی که تولید آن واقعا ضربه خورده و دلالی در آن زیاد است، ناشی از دنبال کردن منافع شخصی است و افراد ولو آنکه به زیان جامعه حرکت کنند، رفتار اقتصادی نشان می‌دهند.
استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: اگر با رشوه، اختلاس و دلالی در بازارها مواجهیم، بیانگر این نکته است که در جامعه برادری وجود ندارد؛ نرخ رشد نزاع‌های خیابانی یعنی اینکه سرمایه اجتماعی، همدلی و ... نیست؛ اگر نرخ طلاق زیاد است؛ یعنی اعتماد و گذشت و همدلی وجود ندارد. وی با تأکید بر اینکه عزم ملی، همدلی و همراهی ملی راز موفقیت جامعه است، افزود: اگر پیشرفت بخواهیم، باید عزم و همدلی ملی وجود داشته باشد و زمانی این موضوع ایجاد می‌شود که میان مردم و حاکمیت اعتماد وجود داشته باشد.
یوسفی اضافه کرد: طبق فرمایش امام علی(ع)، پیامبر مناسبات ظالمانه دوره جاهلی را بر هم زد و آن را براساس مناسبات انسانی و عادلانه طراحی کرد و کرامت را به افراد ذلیل و پائین دست جامعه برگرداند و آن‌ها را بزرگ کرد. لذا مناسبات جامعه باید اخلاقی و عادلانه و نه بر مبنای قرابت‌ها و رنگ و سرمایه‌داری و ... باشد. عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: امام فرمودند رفتار پیامبر درس‌آموز بود؛ وقتی صحبت می‌کرد، سخنانش بیان و حکمت و سکوت ایشان هم درس‌آموز و سکوتش هم نکته‌دار بود؛ نشست و برخاست او درس‌آموز بود و به تمام معنا الگویی برای جامعه بودند.
وی افزود: کسانی که اسلام را ترویج می‌کنند و روحانی و عالم دینی هستند، باید به رفتار پیامبر تمسک کنند، زیرا ایشان با اخلاق نرم توانست مردم را جذب کند؛ پیامبر مباحث فلسفی را برای مردم بیان نکرد، بلکه در قول و فعل نرمخو و با اخلاق و مهربان بود، لذا فوق‌العاده اثرگذار شدند. وقتی فرد یهودی که بر روی سر ایشان آشغال می‌ریخت و مدتی نریخت و پیامبر فهمیدند بیمار شده، به عیادت وی رفت؛ الان هم مبلغان دینی باید از این روش بهره ببرند.
روحانیون بداخلاق مردم را دین‌زده می‌کنند
وی افزود: روحانیونی که در مراوداتشان بیشتر به اخلاق پایبند هستند، مردم را هم بیشتر جذب دین می‌کنند و برعکس کسانی که اخلاق و رفتار مناسبی ندارند، مردم را از دین زده می‌کنند؛ پیامبر عفو را پیشه خود کرده بود و بدی‌های مردم را نادیده می‌گرفت.
یوسفی تصریح کرد: هُل دادن کسانی که ما را قبول ندارند و محروم کردن آنان از برخی حقوقشان سبب می‌شود تا به دشمن بپیوندند و قدرت نظام اسلامی را تضعیف کنند. وی با بیان اینکه همدلی از دیگر نکات مهم در فرمایشات امام است، افزود: جامعه دینی جامعه‌ای است که افراد خودگذشتگی و ایثار داشته و در آن برادری وجود داشته باشد؛ براین اساس، امروز فاصله زیادی میان ما و جامعه دینی وجود دارد؛ جامعه دینی را صرفاً نباید در پیاده‌روی اربعین ببینیم، بلکه در گذشت و ایثار افراد نسبت به هم باید دید.
رفتارهای ضد جامعه دینی
یوسفی بیان کرد: جامعه‌ای دینی است که در آن وقتی زن و شوهر با هم اختلاف دارند، کوتاه بیایند یا وقتی نزاع خیابانی ایجاد شد، نگذارند منجر به خشونت شود؛ جامعه‌ای دینی است که اختلاس و رشوه و فساد در آن کمترین حد را داشته باشد و عفو و همدلی وجود داشته باشد. نه اینکه من به هر قیمتی ثروت‌اندوزی کنم، ولو اینکه منجر به بیکاری هموطنانم شود. وی تأکید کرد: درس دیگر این خطبه آن است که مناسبات جامعه دینی مناسبات عزیز و ذلیل نیست؛ اینکه عده‌ای در نکبت باشند و عده‌ای در رفاه ولو اینکه برخی ظواهر دینی خوب رعایت شود. امروز برخی برای برگزاری امری مستحب یعنی محرم چه‌ها که نمی‌کنند، گویی اگر محرم با جمعیت انبوه برگزار نشود اسلام زیر سؤال می‌رود، ولی از نابسامانی‌ها گلایه ندارند؛ فلانی می‌گوید من از فلان میدان تا فلان میدان دسته راه می‌اندازم؛ شما دسته را راه انداختید، اما آیا اخلاق و برادری را هم ترویج کرده‌اید؟ شما که اینقدر نسبت به محرم حساس هستید، آیا نسبت به وضعیت جامعه کنونی که ۵۰ درصد آن زیر خط فقر هستند، حساس هستید؟.
وی در پایان بیان کرد: آیا مناسبات ظالمانه امروز برای ما اینقدر حساسیتی دارد که برای امام علی(ع) داشت؛ اینکه ما مجلس بگیریم و سینه بزنیم، ولی شاهد گسترش رشوه خواری و فساد و اختلاس باشیم، این رنگ و بوی دینی ندارد.
