دکتر محمدرضا یوسفیاستاد دانشگاه مفید با اشاره به خطبه ۹۷ نهج‌البلاغه و تنوع قرائات دینی در کوفه، بیان کرد: امام(ع) همه توان خود را به کار گرفتند تا خط اسلام ناب و علوی دنبال شود، ولی عدم یکپارچگی در نهایت موفقیت ایشان را تحت تأثیر قرار دارد. از منظر امام(ع) جامعه بدون وحدت و عزم ملی شکست می‌خورد؛ امروز هم اگر می‌خواهیم فساد ریشه‌کن شود و برنامه‌های توسعه موفق باشد، نیازمند عزم و اراده ملی و وحدت هستیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، در ادامه مباحث شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه که امروز، ششم مهرماه، در فضای مجازی بارگذاری شده است، به شرح خطبه ۹۷ نهج‌البلاغه پرداخت و اظهار کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرموده کسانی که در دنیا ظلم می‌کنند، به ظاهر کَرّ و فَرّی دارند و چون چارچوبی شرعی و اخلاقی و قانونی هم برای خود قائل نیستند، ظاهراً موفق هستند، ولی امام(ع) تأکید دارد که انتقام الهی نسبت به آنها گرفته می‌شود و در نهایت راه به جایی نمی‌برند.
وی با طرح این سؤال که چرا با اینکه برخی افراد ظلم می‌کنند، خدا آنان را مؤاخذه نمی‌کند با اینکه راه تقابل با خدا را برگزیده‌اند؟ بیان کرد: قرآن کریم در بخشی از آیه ۱۷۸ سوره آل عمران می‌فرماید: «إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ»؛ یعنی افزایش ثروت و قدرت برای آنان بد است و دامنه گناهان آنان را بیشتر و در نهایت عذاب خوارکننده‌ای هم خواهند داشت. بنابراین نباید این مسئله را به مثابه فرصتی برای بهره‌مندی بیشتر بدانند.
یوسفی بیان کرد: قرآن کریم در سوره ابراهیم هم فرموده است که اینها فکر نکنند خداوند از آنان غافل شده است، بلکه قانون الهی این است که همه مجازات برای دنیا نیست و به آخرت سپرده شده است؛ زیرا اگر همه چیز به دنیا محدود بود ماهیت واقعی افراد کشف نمی‌شد. البته گاهی اوقات براساس مصالح الهی خداوند برخی مجازات‌ها را در دنیا قرار می‌دهد، بدون آنکه از مجازات اخروی چشم‌پوشی شود مانند فرعون و اقوامی چون عاد و ثمود، ولی روند عام مجازاتِ در آخرت است.
تفرقه عامل شکست جامعه است
یوسفی با بیان اینکه معاویه بر مردم مسلط شده بود و برخی آن را دلیل حقانیت او می‌دانستند، اضافه کرد: امام(ع) در خطبه ۹۷ نهج‌البلاغه مطرح کردند که آیا غلبه و پیروزی معاویه را می‌توانیم دلیل حقانیت او بگیریم؛ خودشان هم فرموده‌اند که پیروزی ربطی به حقانیت ندارد بلکه چون پیروان من چون سستی می‌کنید و به سخنان من گوش نمی‌دهید، سبب شکست ما شده‌اید؛ یعنی بحث حق و باطل مطرح نیست، بلکه اراده، وحدت و یکپارچگی ملت و گروه‌هاست که می‌تواند عامل موفقیت باشد و تفرقه عامل شکست. این مسئله به تعبیر امام جزء قوانین و سنن طبیعت است.
وی با تأکید بر اینکه امروز هم اگر اراده ملی برای یک کاری ایجاد شود پیروزی به دنبال دارد اظهار کرد: خداوند فرموده که اگر شما ۲۰ نفر آدم صابر و متحد داشته باشید می‌توانند به اذن الهی بر ۲۰۰ نفر غلبه کنند که نمونه آن در جنگ بدر نصیب سپاه اسلام شد. البته عوامل یکپارچگی الزاماً معنوی نیست و می‌تواند مادی هم باشد.
یوسفی تصریح کرد: در برخی آیات قرآن، وحدت حول توحید و پیامبر(ص) مطرح است، ولی گاهی ممکن است این وحدت حول عوامل مادی هم باشد، گرچه عوامل معنوی ماندگارتر است؛ مثلاً مردم شام کاملاً از معاویه به خاطر منافعشان تبعیت می‌کردند و به همین دلیل ظاهراً موفق شدند. امروز هم تعبیر سرمایه اجتماعی مطرح است؛ براساس تحقیقات انجام شده گروه‌های تبهکاری مانند دزدان و گروه‌های مافیایی در جامعه به حفظ سرمایه اجتماعی خودشان خیلی پایبند هستند؛ زیرا اگر به یکدیگر اعتماد نکنند در کارشان موفق نمی‌شوند؛ بنابراین سرمایه اجتماعی همیشه منشأ الهی و معنوی ندارد.
استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: این مسئله در ارتباط با حکومت هم مطرح است، گاهی اوقات ممکن است اعتماد ظاهری به حکومتی نباشد، ولی تخلف از دستورات او می‌تواند منجر به مجازات‌های سنگین شود؛ لذا مردم رو به نفاق آورده و در ظاهر مطیع هستند، ولو در دلشان با حاکم همراه نباشند؛ این وضع در حکمرانی معاویه وجود داشت.
عزم و وحدت ملی رمز موفقیت کشور است
یوسفی با طرح این سؤال که چرا امام علی(ع) با آن شخصیت و جایگاه ایشان در نزد پیامبر(ص) نتوانستند سرمایه اجتماعی را ولو به ظاهر در کوفه ایجاد کنند، ولی معاویه توانست، افزود: کوفه در دوره خلیفه دوم تأسیس شد؛ وقتی لشکریان خلیفه دوم به ایران حمله کردند کوفه را محلی برای پشتیبانی لشکر قرار دادند و به تدریج اقوام با فرهنگ‌های مختلف به این منطقه آمدند و کوفه یک شهر ۷۲ ملت با ریشه‌ها و خاستگاه‌های مختلف شد؛ لذا ایجاد وحدت در آن برخلاف شام و مدینه خیلی سخت بود.
وی افزود: شام قبل از اسلام هم بود و فرهنگ و ریشه قوی داشت، ضمن اینکه شام از ابتدا با همین اسلام اموی آشنا شد؛ زیرا یزیدبن ابوسفیان و بعد معاویه از ابتدا در این منطقه حکمرانی کردند و مردم فقط اینها را به عنوان حاکم مسلمان می‌شناختند. در کوفه نحله‌های مختلفی مانند اسلام عثمانی و خوارجی به نام اسلام وجود داشت.
یوسفی در معرفی نحله‌های مختلف کوفه گفت: اسلام عثمانی با تصرف در بیت‌المال مشکلی نداشت و خوارجی هم فقط دنبال ظواهر بودند؛ اسلام مصلحت‌اندیشانه مانند ابوموسی و شریح قاضی به ظاهر وجیه‌الملة بودند و منافع شخصی را در نظر می‌گرفتند و متعرض افراد نمی‌شدند و نوع دیگر اسلام علوی و شیعه امام علی بود؛ لذا امام با شهری یکپارچه روبرو نبود و کوفه تنوعی از قرائات دینی داشت؛ لذا امام همه توان خود را به کار گرفتند تا خط اسلام ناب و علوی دنبال شود، ولی عدم یکپارچگی در نهایت موفقیت ایشان را تحت تأثیر قرار دارد.
وی تأکید کرد: امروز هم اگر بخواهیم موفق باشیم باید عزم و وحدت ملی را شکل دهیم؛ زیرا اگر برنامه توسعه ما موفق نیست و در مبارزه با فساد موفق نیستیم، چون وحدت لازم را نداریم بنابراین باید به وحدت ملی توجه کنیم؛ جامعه امروز متکثر است و ما با افراد و گروه‌های مختلف روبرو هستیم و ایجاد عزم ملی نیاز به منطق قوی و در نظرگرفتن منافع عموم مردم است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، در ادامه مباحث شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه که امروز، ششم مهرماه، در فضای مجازی بارگذاری شده است، به شرح خطبه ۹۷ نهج‌البلاغه پرداخت و اظهار کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرموده کسانی که در دنیا ظلم می‌کنند، به ظاهر کَرّ و فَرّی دارند و چون چارچوبی شرعی و اخلاقی و قانونی هم برای خود قائل نیستند، ظاهراً موفق هستند، ولی امام(ع) تأکید دارد که انتقام الهی نسبت به آنها گرفته می‌شود و در نهایت راه به جایی نمی‌برند.
وی با طرح این سؤال که چرا با اینکه برخی افراد ظلم می‌کنند، خدا آنان را مؤاخذه نمی‌کند با اینکه راه تقابل با خدا را برگزیده‌اند؟ بیان کرد: قرآن کریم در بخشی از آیه ۱۷۸ سوره آل عمران می‌فرماید: «إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ»؛ یعنی افزایش ثروت و قدرت برای آنان بد است و دامنه گناهان آنان را بیشتر و در نهایت عذاب خوارکننده‌ای هم خواهند داشت. بنابراین نباید این مسئله را به مثابه فرصتی برای بهره‌مندی بیشتر بدانند.
یوسفی بیان کرد: قرآن کریم در سوره ابراهیم هم فرموده است که اینها فکر نکنند خداوند از آنان غافل شده است، بلکه قانون الهی این است که همه مجازات برای دنیا نیست و به آخرت سپرده شده است؛ زیرا اگر همه چیز به دنیا محدود بود ماهیت واقعی افراد کشف نمی‌شد. البته گاهی اوقات براساس مصالح الهی خداوند برخی مجازات‌ها را در دنیا قرار می‌دهد، بدون آنکه از مجازات اخروی چشم‌پوشی شود مانند فرعون و اقوامی چون عاد و ثمود، ولی روند عام مجازاتِ در آخرت است.
تفرقه عامل شکست جامعه است
یوسفی با بیان اینکه معاویه بر مردم مسلط شده بود و برخی آن را دلیل حقانیت او می‌دانستند، اضافه کرد: امام(ع) در خطبه ۹۷ نهج‌البلاغه مطرح کردند که آیا غلبه و پیروزی معاویه را می‌توانیم دلیل حقانیت او بگیریم؛ خودشان هم فرموده‌اند که پیروزی ربطی به حقانیت ندارد بلکه چون پیروان من چون سستی می‌کنید و به سخنان من گوش نمی‌دهید، سبب شکست ما شده‌اید؛ یعنی بحث حق و باطل مطرح نیست، بلکه اراده، وحدت و یکپارچگی ملت و گروه‌هاست که می‌تواند عامل موفقیت باشد و تفرقه عامل شکست. این مسئله به تعبیر امام جزء قوانین و سنن طبیعت است.
وی با تأکید بر اینکه امروز هم اگر اراده ملی برای یک کاری ایجاد شود پیروزی به دنبال دارد اظهار کرد: خداوند فرموده که اگر شما ۲۰ نفر آدم صابر و متحد داشته باشید می‌توانند به اذن الهی بر ۲۰۰ نفر غلبه کنند که نمونه آن در جنگ بدر نصیب سپاه اسلام شد. البته عوامل یکپارچگی الزاماً معنوی نیست و می‌تواند مادی هم باشد.
یوسفی تصریح کرد: در برخی آیات قرآن، وحدت حول توحید و پیامبر(ص) مطرح است، ولی گاهی ممکن است این وحدت حول عوامل مادی هم باشد، گرچه عوامل معنوی ماندگارتر است؛ مثلاً مردم شام کاملاً از معاویه به خاطر منافعشان تبعیت می‌کردند و به همین دلیل ظاهراً موفق شدند. امروز هم تعبیر سرمایه اجتماعی مطرح است؛ براساس تحقیقات انجام شده گروه‌های تبهکاری مانند دزدان و گروه‌های مافیایی در جامعه به حفظ سرمایه اجتماعی خودشان خیلی پایبند هستند؛ زیرا اگر به یکدیگر اعتماد نکنند در کارشان موفق نمی‌شوند؛ بنابراین سرمایه اجتماعی همیشه منشأ الهی و معنوی ندارد.
استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: این مسئله در ارتباط با حکومت هم مطرح است، گاهی اوقات ممکن است اعتماد ظاهری به حکومتی نباشد، ولی تخلف از دستورات او می‌تواند منجر به مجازات‌های سنگین شود؛ لذا مردم رو به نفاق آورده و در ظاهر مطیع هستند، ولو در دلشان با حاکم همراه نباشند؛ این وضع در حکمرانی معاویه وجود داشت.
عزم و وحدت ملی رمز موفقیت کشور است
یوسفی با طرح این سؤال که چرا امام علی(ع) با آن شخصیت و جایگاه ایشان در نزد پیامبر(ص) نتوانستند سرمایه اجتماعی را ولو به ظاهر در کوفه ایجاد کنند، ولی معاویه توانست، افزود: کوفه در دوره خلیفه دوم تأسیس شد؛ وقتی لشکریان خلیفه دوم به ایران حمله کردند کوفه را محلی برای پشتیبانی لشکر قرار دادند و به تدریج اقوام با فرهنگ‌های مختلف به این منطقه آمدند و کوفه یک شهر ۷۲ ملت با ریشه‌ها و خاستگاه‌های مختلف شد؛ لذا ایجاد وحدت در آن برخلاف شام و مدینه خیلی سخت بود.
وی افزود: شام قبل از اسلام هم بود و فرهنگ و ریشه قوی داشت، ضمن اینکه شام از ابتدا با همین اسلام اموی آشنا شد؛ زیرا یزیدبن ابوسفیان و بعد معاویه از ابتدا در این منطقه حکمرانی کردند و مردم فقط اینها را به عنوان حاکم مسلمان می‌شناختند. در کوفه نحله‌های مختلفی مانند اسلام عثمانی و خوارجی به نام اسلام وجود داشت.
یوسفی در معرفی نحله‌های مختلف کوفه گفت: اسلام عثمانی با تصرف در بیت‌المال مشکلی نداشت و خوارجی هم فقط دنبال ظواهر بودند؛ اسلام مصلحت‌اندیشانه مانند ابوموسی و شریح قاضی به ظاهر وجیه‌الملة بودند و منافع شخصی را در نظر می‌گرفتند و متعرض افراد نمی‌شدند و نوع دیگر اسلام علوی و شیعه امام علی بود؛ لذا امام با شهری یکپارچه روبرو نبود و کوفه تنوعی از قرائات دینی داشت؛ لذا امام همه توان خود را به کار گرفتند تا خط اسلام ناب و علوی دنبال شود، ولی عدم یکپارچگی در نهایت موفقیت ایشان را تحت تأثیر قرار دارد.
وی تأکید کرد: امروز هم اگر بخواهیم موفق باشیم باید عزم و وحدت ملی را شکل دهیم؛ زیرا اگر برنامه توسعه ما موفق نیست و در مبارزه با فساد موفق نیستیم، چون وحدت لازم را نداریم بنابراین باید به وحدت ملی توجه کنیم؛ جامعه امروز متکثر است و ما با افراد و گروه‌های مختلف روبرو هستیم و ایجاد عزم ملی نیاز به منطق قوی و در نظرگرفتن منافع عموم مردم است.
