استاد ایازی: خرافات و غلوها از جمله مفاسد در امور برخی مسلمانان است/ «جهل» فرع را جایگزین اصل می کند/ به مضامین بلند دعاها توجه کنیم/ مراقبت کنیم «ذکر» به « ورد» تبدیل نشود/ یک مسلمان تنها دغدغه خود را ندارد.
استاد سید محمدعلی ایازی، محقق و پژوهشگر علوم دینی و قرآنی، در تبیین، دعای «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ، اللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقِيرٍ ….» یادآور شد: در این عبارت دعا یک نوع «هویت خواهی» و «درخواستی» برای حل مشکلات مسلمانان وجود دارد. وقتی صحبت از فساد می شود، منظور می تواند فسادهای شخصی و موردی باشد. مانند اینکه در میان آنان اختلاف، دعوا، دزدی، سرقت و امثال این مشکلات وجود دارد یا به عنوان یک مساله کلی در میان مسلمانان قابل مشاهده است، مثل عقاید فاسد، خرافات، غلوها و رفتارهای نامناسب یا هر آنچه که فاسد باشد و از خداوند درخواست می کند که این فسادها را برطرف نماید.
راهکار حل مشکلات «معرفت و شناخت» و به کارگیری «متخصصان و عالمان» است
حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدعلی ایازی در گفت وگو با شفقنا، درباره دعای «اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» اظهار کرد: هر چند که ممکن است در مورد سندیت این دعا افرادی نکاتی داشته باشند، اما مضامین این دعا در ادعیه معتبر ما وجود دارد؛ حتی به یک معنا مضامین این دعا در قرآن هم وجود دارد و لذا می تواند در راستای معارف قرآن باشد. به همین جهت اینکه امروز یک سنت مستمری در میان مسلمانان ایران وجود دارد و این دعا مورد استقبال مردم قرار گرفته و عمومیت پیدا کرده و اهتمام برای خواندن این دعا وجود دارد، به علت مضمون بالای این دعاست و به نوعی در ماه مبارک رمضان همدلی و همراهی با جمع را تعلیم می دهد.
دعایی فرا دینی و فرا مذهبی
وی درباره مضامین این دعا، گفت: چند فراز این دعا «فرا دینی و فرا مذهبی» است. در این دعا می خوانیم: «اللَّهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَرِيضٍ؛ اللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقِيرٍ؛ اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ» از این مضامین مشخص است که هیچ جنبه دینی و مذهبی برای این دعا مطرح نیست و به همین دلیل وقتی می خوانیم: «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ»؛ مشخص می شود که این دعا جنبه ای خاص برای مسلمانان دارد؛ اما مضامینی که کلی نگری را در نظر دارد، برای تمام جهانیان است و یک نوع تلقین کردن و القا کردن است که یک مسلمان نباید تنها دغدغه خود و اطرافیانش را داشته باشد بلکه باید دغدغه کل جهان را داشته باشد و تلاش کند «فقر»، «زور و اجبار» و «اسارات» در جهان را از میان بردارد.
فسادهای شخصی و جمعی؛ از اختلافات تا خرافات و عقاید فاسد
این محقق و پژوهشگر علوم دینی و قرآنی ادامه داد: در قسمتی از این دعا آمده است: «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» در حقیقت در این قسمت دعا، یک نوع «هویت خواهی» و «درخواستی» برای حل مشکلات مسلمانان وجود دارد. وقتی صحبت از فساد می شود، فساد اعم است و منظور می تواند فسادهای شخصی و موردی باشد. مانند اینکه در میان آنان اختلاف، دعوا، دزدی، سرقت و امثال این مشکلات وجود دارد یا به عنوان یک مساله کلی در میان مسلمانان قابل مشاهده است، مثل عقاید فاسد، خرافات، غلوها و رفتارهای نامناسب یا هر آنچه که فاسد باشد و از خداوند درخواست می کند که این فسادها را برطرف نماید.
هر مسلمانی باید دغدغه اصلاح و حل مشکلات جامعه خود را داشته باشد
وی بیان کرد: وقتی در دعا درخواست می کنیم، صرفاً فقط درخواست کردن نیست بلکه در حقیقت یک نوع تلقین برای خواستن است؛ اینکه هر مسلمانی باید دغدغه اصلاح و حل مشکلات جامعه خود را داشته باشد و نسبت به آنها واکنش نشان دهد.
فقر اقتصادی، فقر فرهنگی و علمی را موجب می شود
استاد ایازی درباره فراز «اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ» این دعا، توضیح داد: فقر اولیه، اقتصادی است، بدین معنا که در جامعه، خانواده و محیط انسان، فقر به شکل های مختلفی وجود داشته باشد. از سوی دیگر مسلماً «فقر اقتصادی» و «فساد» آثار مخرب دیگری نیز بر جامعه می گذارد که یکی از این آثار فقر فرهنگی و علمی است.
ریشه رفتارهای ناشایست عده ای «فقر اقتصادی و فرهنگی» است
در جامعه ای که عدالت باشد و شکاف طبقاتی نباشد و یک نوع دوستی و تعامل در میان مردم وجود داشته باشد، مسلماً بر رفتارها تأثیر می گذارد از جمله اینکه رفتارها متوازن خواهد شد و اعمال در جهت خشونت، تیزی و تندی نخواهد بود.
ما بسیار شاهدیم که برخی از افراد رفتارهای ناشایستی انجام می دهند که حاکی طمع و حرص است، ریشه این نوع رفتارها، فقر اقتصادی است که بعدها به فقر فرهنگی تبدیل شده است؛ با توجه به این نکات، سیاق این دعا فقر اقتصادی یا فقر فرهنگی است.
استاد ایازی به فراز «اللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ» این دعا اشاره و خاطرنشان کرد: تبدیل «حال» دو نوع است. یکی اینکه انسان اولاً تلقین کند که امروز وضع ما خوب هست یا خوب نیست. بسیاری بر این تصور هستند که وضع خوبی دارند، اما اگر انسان نگاهی مبتنی بر تحول و تکامل داشته باشد و نسبت به آینده و جوامع دیگر مقایسه ای داشته باشد، به یک معنا اظهار می کند که وضع امروزمان خوب نیست و باید اصلاح شود. بخشی از این اصلاح حال می تواند مربوط به وضعیت مادی و شرایط اجتماعی باشد. مثلاً یک نوع آرامش، حفظ قانون و سوء استفاده نکردن و یک مقدار هم می تواند حسن حال معنوی باشد لذا اگر جامعه ای، مادی زده و فرهنگ زده باشد و شرایط اجتماعی آن، شرایط خوبی نباشد، و به جهات معنوی به دین، دعا و نماز بی توجه باشد، از خداوند درخواست می کنیم که وضع ما را از این حالت خارج و به بهترین حال تغییر دهد.
باید ریشه ی دردها را شناسایی کنیم
این محقق و پژوهشگر علوم دینی و قرآنی در پاسخ به این پرسش که برای اصلاح فساد از امور، برطرف کردن فقر و حسن حال، باید چه اقداماتی انجام شود؟ اظهار کرد: آنچه برای حل مشکلات خود باید داشته باشید، «معرفت و شناخت» است. یعنی ابتدا بپذیریم که مشکلی داریم یا نداریم. بسیاری از اوقات برای حل یک مشکل درد را نمی شناسیم که بخواهیم درمان آن را بشناسیم. اولین نکته این است که ما باید شناخت از درد پیدا کنیم و بدانیم که ریشه های مشکلات یا ریشه های عقب ماندگی مسلمانان، دقیقاً کجاست. به چه دلیل بسیاری از دول اسلامی همه سرمایه های ملی خود را برای کشتار و نابودن کردن یکدیگر صرف می کنند، یا اینکه بسیاری از مسایلی که جنبه اصلی دارد، تبدیل به مسایل فرعی می شود و مسایل فرعی بزرگ می شوند و تبدیل به مسایل اصلی می شوند، ناشی از چیست.
وی ادامه دارد: معتقدم بسیاری از مسایل ناشی از «جهل انسان» است که میان اصلی و فرعی یا اهم و مهم را اشتباه می گیرد. و اولین اقدام «شناخت» است، اینکه بدانیم ریشه های مشکلات جامعه ما به لحاظ اجتماعی، اقتصادی و معنوی چیست. دومین اقدام اینکه برای حل مشکلات و مسایل از متخصصین و عالمان هر رشته استفاده کنیم. اگر مقوله اقتصاد است باید به سراغ عالمان متخصص اقتصادی برویم. اگر مساله در حوزه علوم اجتماعی است، از عالمان اجتماعی کمک بخواهیم، اگر مشکل در حوزه مسایل دینی و معنوی است، به سراغ عالمان فرهیخته ای برویم که شناخت درستی از مسایل دارند. در یک کلمه راهکار، اول «شناخت مشکل» و دوم «مراجعه کردن به متخصصین و عالمان فرهیخته» برای حل آن مشکلات است.
«ادعیه و مراسم های مذهبی، بعضا حالتی شعاری و صوری پیدا کرده است»
استاد ایازی در پاسخ به این پرسش که تاکنون تا چه میزان به مضامین این گونه دعاها توجه داشتیم و پیام های آن را در عرصه های مختلف زندگی، به کار برده ایم؟ گفت: یکی از مشکلاتی که در ادعیه و مراسم های مذهبی با آن مواجه هستیم این است که بعضا این امور بیشتر حالت صوری و شعاری پیدا کرده است. باید توجه داشته باشیم که فرق است میان «ذکر و ورد»؛ ذکر در دعا و نماز تجلی پیدا می کند و نمادی از توجه و حضور فرد است، اینکه انسان بداند آنچه را که می خواند به چه معناست و به دنبال آن برود. اما زمان هایی ادعیه و اذکار را بدون توجه به معانی تنها بر زبان جاری می کنیم، بیشتر به حالت «ورد» است. مشکل بخشی از جامعه ما این است که دعاها، شکل عادت پیدا کرده و به معنای و مضامین آن کم توجه هستیم. یکی از اقداماتی که رسانه ها می توانند از طریق تبیین پیام های این گونه دعا انجام دهند، تبیین منزلت و مضامین بلند این نیایش های معنوی و انسان ساز و مراقبت شود که «ذکر» به « ورد» تبدیل نشود.
