یک استاد حوزه و دانشگاه، رسالت ادیان را بالا بردن سطح آگاهی مردم و رسیدن هر فرد به شناخت از خود عنوان کرد و یکی از ویژگی های دعای عرفه را بازشناسی انسان دانست و گفت: وجود دو خصیصه "عجب" و "کبر" در انسان مانع رسیدن او به شناخت از خود و برقراری ارتباط با پروردگار می‌شود و اگر انسان این دو صفت را از خود دور کند در حقیقت به تکامل، رشد و انسانیت خواهد رسید.
حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدعلی ایازی در گفت‌وگو با خبرنگار شفقنا (پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه)، اصل و اساس دعای عرفه را خودشناسی و معرفت دانست و گفت: نام عرفه از روز و مکان خاصی به نام "صحرای عرفات" گرفته شده است. اصل و اساس دعای عرفه خودشناسی و معرفت است که در دین جای بسیار مهمی دارد تا حدی که در قرآن آمده است " وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ" و "لیعبدون" را به "لیعرفون" تفسیر کردند. شناخت، معرفت و آگاهی انسان از خود بسیار مهم است، خصوصاً اینکه پی ببرد چه استعدادها و قابلیت هایی دارد و چه آسیب هایی می تواند به او زیان برساند. اگر انسان بداند از چه موقعیت هایی ضربه می خورد، می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.
رسالت ادیان بالا بردن سطح آگاهی مردم و رسیدن هر فرد به شناخت از خود بوده است
او به سوره ناس اشاره کرد و افزود: در این آیه به کسی که وسوسه می‌کند، اشاره شده است که این وسوسه خناس و پنهان است. فردی که دشمن خود را بشناسد در برابر آسیب‌های احتمالی از جانب او از خود مواظبت می کند. چون احتمال می‌دهد دشمن پنهان شده باشد و در یک لحظه آسیب خود را به انسان وارد کند لذا شناخت و معرفت خود، در زندگی بسیار مهم و جدی است. گاهی برخی افراد اطراف خود را به دلیل اشتباهاتشان سرزنش می‌کنیم، این افراد دائم در حال اشتباه کردن نیستند، بلکه به شناخت از خود نرسیدند. رسالت ادیان نیز بالا بردن سطح آگاهی مردم و رسیدن هر فرد به شناخت از خود بوده است.
ایازی ادامه داد: برای روز یا هفته‌ای نامی را اختصاص می‌دهیم این نامگذاری برای این است که همه ذهن ها متمرکز شود و رسانه‌ها، مطبوعات و مسوولان به آن روز توجه بسیاری داشته باشند و برای آن ارزش قائل شوند.
مکانی که برای شناخت انسان تعیین شده است صحرای عرفات و روزی که برای این اصل مهم در نظر گرفته شده، روز عرفه است این به این معنا نیست که در طول سال معرفت و شناخت اهمیتی نداشته باشد، بلکه این روز تعیین شده تا همه ذهن‌ها به آن جهت متوجه شود.
جهان اسلام در شناخت خود هنوز به معرفت مطلوب نرسیده است
این استاد دانشگاه در مورد اینکه جهان اسلام توانسته به شناخت مطلوبی برسد، گفت: در بسیاری از حوزه ها بحث توسعه، مانند توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی را مطرح می کنیم. یکی از مسائل دیگر توسعه ایمان، معرفت و شناخت است. جهان اسلام در شناخت خود فراز و نشیب‌هایی داشته و حرکت تکاملی انجام شده است ولی به شناخت و معرفت مطلوب نرسیده است.
او به راهکاری‌هایی که با استفاده از آنها بتوان به شناخت مطلوب رسید، اشاره و بیان کرد: برای رسیدن جهان اسلام به شناختی مطلوب، راه‌های مختلفی وجود دارد، از جمله اینکه انسان یک روز را در طول سال برای شناخت خود تعیین کند و ذهن خود را در این جهت متمرکز نماید که برای این منظور راه های مختلفی در فرهنگ اسلامی است. به عنوان مثال اهتمام به مسئله علم و دانش، استفاده از تجربیات دیگران، خواندن دعا یا عباداتی که انسان را به خود برگرداند که روزه و نماز در این جهت هستند.
از ویژگی های مهم دعای عرفه، بازشناسی انسان است
این استاد حوزه در مورد ویژگی‌های دعای عرفه تصریح کرد: یکی از ویژگی های مهم دعای عرفه بازشناسی انسان است. رسیدن به شناخت و معرفت از خود، سبب پی بردن به استعدادها و قابلیت های یک انسان می‌شود. جمله "من عرفه نفسه فقد عرفه ربه" از امیرالمومنین نیز به این موضوع اشاره دارد، رابطه‌ای بین خداشناسی و خودشناسی وجود دارد و از این رو لازم است که انسان قابلیت ها، آسیب‌ها و آفت‌هایی که ممکن است برای او به وجود آید را بشناسد. انسان در مقایسه با ستاره، ماه و کهکشان‌ها موجود کوچکی است اما با شناخت قدرت و توانایی‌های خود می‌تواند همه امور را به دست گیرد.
دعای عرفه خواهان برقراری ارتباط انسان با کمال مطلق است
ایازی ادامه داد: در دعای عرفه انسان رابطه خود را با خداوند بی نهایت و کمال مطلق می‌شناسد. خداوند از تمام جهات علم، احسان و نیکی، عدالت و... مطلق است و دعای عرفه خواهان برقراری ارتباط انسان با آن کمال مطلق است.
او به دلایل نرسیدن انسان به معرفت و برقرار نشدن ارتباط انسان با خدا اشاره کرد و افزود: "عجب" و "کبر" دو خصیصه انسان است که این دو بسیار مضر هستند و مانع تکامل او می‌شوند، "حسادت" نیز در درون این دو صفت قرار دارد، از این رو تمام زشتی هایی که در عالم اتفاق می افتد، از این دو صفت به وجود می آید.
غرور و خودپسندی باعث می‌شود انسان تحمل انتقاد دیگران را نداشته باشد
ایازی در مورد پیامدهای "عجب" گفت: غرور و خودپسندی سبب می‌شود که انسان تحمل انتقاد دیگران را نداشته باشد، از طرفی به دلیل دارا بودن این صفات قدرت اصلاح خود را ندارد، لذا به فکر اصلاح جامعه نیست. به عنوان مثال، نظام‌های استبدادی به این صورت هستند که گمان می‌کنند رفتار آنان بهترین است و اگر کسی منتقد باشد، ضد آنها است، در صورتی که اگر به این موضوع بدون غرور و خودپسندی بنگریم به این نتیجه می‌رسیم که فرد منتقد اشکال و ضعفی را در حکومت می‌بیند و به مسوول متذکر می‌شود.
اگر فرد گمان کرد که خود مرکزیت است و دیگران باید با او هماهنگ شوند بسیاری از اختلاف نظرها حاصل می شود
او تصریح کرد: یکی از فاکتورهای موفقیت انسان، هنر زندگی کردن است و اینکه چگونه با دیگران تعامل داشته باشد، اما صفت عجب در انسان سبب بروز بسیاری از مشکلات و بحث‌ها و ناسازگاری‌ها می‌شود که اگر فرد بداند که خود و دیگران هر یک واقعیتی جدا هستند با آنها تعامل می‌کند، اما اگر گمان کرد که خود مرکزیت است و دیگران باید با او هماهنگ شوند بسیاری از کینه‌ها و اختلاف نظرها حاصل خواهد شد. از این رو اعتقاد به حضور پروردگار سبب حرکت همه افراد به سوی خوبی مطلق می‌شود و تمام مشکلات از بین خواهد رفت.
یکی از مفاهیم دعای عرفه مبارزه با تکبر است
او به پیامدهای که تکبر برای انسان دارد، اشاره کرد و افزود: در قرآن کریم به داستان شیطان اشاره شده است. خدا به او دستور سجده در برابر انسان را داد و به دلیل تکبری که شیطان داشت از دستور خدا نافرمانی کرد، هنگامی که پروردگار صفات و ویژگی‌های انسان را برای ملائکه برشمرد و دستور سجده ملائکه را در برابر انسان داد، در ابتدا آنان اعتراضات کمی داشتند ولی در آخر به دلیل نداشتن تکبر و باور برتری انسان نسبت به فرشتگان از دستور خدا نافرمانی نکردند، از این رو یکی از مفاهیم دعای عرفه نیز مبارزه با تکبر است.
او اظهار کرد: انسان برای رسیدن به تکامل نباید روحیه تکبر داشته باشد. امیرالمومنین می فرمایند:" کسی که یک کلمه ای را به من بیاموزد من را برده خودش کرده است." ایجاد این حالت در انسان سبب یادگیری مطالب بسیاری از افراد مختلف شده و زمینه رشد او فراهم می‌شود. بنابراین محکوم کردن تکبر در دعای عرفه در حقیقت مبارزه با موانع تکامل، رشد و رسیدن به انسانیت است. از این رو هدف امام حسین (ع) از خواندن این دعا حرکت به سمت انسان کامل بود.
در فرهنگ دینی ما بسیار با تملق و چاپلوسی مبارزه شده ولی برخی خود را مطلق می‌دانند
ایازی به نتایجی که دور کردن عجب و کبر برای انسان دارد، اشاره و اظهار کرد: اگر انسان نقاط ضعف خود را بشناسد، فروتن می‌شود. در فرهنگ دینی ما بسیار با تملق و چاپلوسی مبارزه شده است ولی متأسفانه برخی خود را مطلق می‌دانند، تصمیم‌های اشتباهی می‌گیرند و سبب رساندن آسیب به آبرو و مال مردم می‌شوند، اما اگر به اشکالات خود پی ببرند، می‌توانند بسیاری از آسیب‌ها را بشناسد و با اعتراف به اشتباه خود، در جهت جبران آن برآیند.
او در پایان گفت: وجود عرفه برای این است که ما از آن درس بگیریم، در خود تا مل کنیم، دعا و عبادتمان با آگاهی و توجه باشد و از خدا بخواهیم که این بینایی و شناخت را برای ما فراهم کند.
