حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که می توان روح الشریعه را به مثابه یک عنصر روشی نیرومند در اجتهاد به کارگرفت، گفت: بهره گیری از روح الشریعه در بسیاری از زمینه ها و حوزه های نوپیدای حیات بشری از جمله حقوق بشردوستانه، دارای اهمیت و کاربرد ویژه است. وی در کنفرانس حقوق بشردوستانه در کشور تونس خاطرنشان کرد: به کارگیری دقیق و گسترده روح الشریعه در اجتهاد، علاوه بر اینکه گاه و در مواردی فقیه را قادر به کشف حکم شرعی می کند، می تواند برای نسل های نو، سه ویژگی “عقلانیت”، “اخلاقیت” و “هدفمندیت” فقه اسلامی را آشکار کند. او افزود: این فایده مندی حاصل از بکارگیری روح الشریعه از آن جهت است که روح الشریعه اگر به صورت دقیق کشف گردد، ما را به منطق شریعت نهفته در هر مجموعه، مجموعه از احکام فقهی نائل می آورد
✅*سه روح مهم نهفته در روح الشریعه
مبلغی با اشاره به این که عنصر روشی “روح الشریعه” هنوز در اجتهاد به صورت منضبط و گسترده جای خود را باز نکرده است، گفت: اگر تلاشی متمرکز جهت کشف روح الشریعه مربوط به “احکام فقهی حامل حقوق بشردوستانه” انجام گیرد، به سه روح مهم نهفته در این احکام مانند اصل تعدیل، اصل تفکیک و اصل تقلیل دست پیدا می کنیم.
✅*اصل تعدیل
او با اشاره به این که “اصل تعدیل” روحی جاری و ساری در کالبد احکام حامل حقوق بشردوستانه در اسلام است گفت: اصل تعدیل، حاوی سه قاعده مهم ولازم الرعایه همچون: خارج نشدن از عدالت در جنگ، خارج نشدن از دایره اعتداءِ همانند و ایجاد توازن بین فرصت های پیروزی و فرصت های صلح می باشد.
✅*خارج نشدن از عدالت در جنگ:
مبلغی یادآورشد: عدم برون رفت از عدالت یکی از قواعد حامل روح تعدیل نهفته در احکام حقوق بشردوستانه در اسلام است، گفت: این قاعده از آیه شریفه “ولا یجرمنکم شنآن قوم على الا تعدلوا” به دست می آید.
✅*خارج نشدن از دایره اعتداءِ همانند.
او با اشاره به این که اقدام به “اعتداء همانند” وفراتر نرفتن از آن یکی از شاخه های اصل تعدیل در جنگ است، که از آیه “فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْکُم” به دست می آید، گفت: قاعده اعتداء همانند، دو جنبه ایجابی و سلبی دارد که جنبه سلبی آن این است که از دایره اعتداء همانند فراتر نروید زیرا بلافاصله می فرماید “واتقوالله”. استاد حوزه علمیه قم با اشاره به ایجاد توازن بین فرصت های پیروزی و فرصت های صلح اظهار داشت: نوعا در جنگ ها همه توان و کوشش بر بهره گیری از هر فرصت جهت پیروزی استوار می گردد، و همین خود، موجب گسترش دایره خشونت، تخریب و قتل می گردد.او ادامه داد: اما قرآن به لزوم اغتنام فرصت های منتهی به صلح نیز توجه نشان داده است تا آنجا که دستور می دهد که اگر در طرف مقابل، میل به صلح پدید آمد شما هم به آن تمایل یابید، “وان جنحوا للسلم فاجنح لها”.
✅*اصل تفکیک
مبلغی گفت: “اصل تفکیک” روح دیگری است که آن هم در احکام حامل حقوق بشردوستانه در اسلام جاری و ساری است و از این اصل شش قاعده منبعث می گردد که قاعده تفکیک بین مشارک و مقاتل در جنگ و قاعده تفکیک بین مقاتل فعلی و مقاتل غیر فعلی، از جمله آنها می باشد.او ادامه داد: مقاتل غیر فعلی اقسام متعددی مانند جریح، خواهان تسلیم، اسیر، آماده شونده برای قتال (بنابه برخی از اقوال) گریزنده از معرکه را در بر می گیرد.
عضو مجلس خبرگان رهبری همچنین قاعده تفکیک بین بی گناهان و غیر آنان، قاعده تفکیک بین مجموعه های ویژه همچون پیران، زنان، کودکان و بین غیر آنان از دیگر قواعد اصل تفکیک است.او گفت: قاعده تفکیک بین طبیعت (که دشمن در آن ساکن است یا از آن استفاده می کند و با خود آنان که در حال جنگ هستند، به این معنی که باید در حمله به آنان این تفکیک محل توجه باشد و به طبیعت سراسیمه حمله کنیم)، تفکیک بین شرایط جنگی (قبل از جنگ یا بعد از جنگ) و شرایط وقوع جنگ از اصول دیگر حقوق بشردوستانه در اصل تفکیک می باشند.
✅* اصل تقلیل
مبلغی با اشاره به اینکه فقه اسلام به شدت در پی تحقق “تقلیل گرایی در جنگ” است، گفت: “تقلیل گرایی در جنگ” روحی است که فقه اسلام به شدت در پی تحقق آن در خلال احکام خود بوده است.او ادامه داد: از این اصل قواعد مهمی مانند قاعده تقلیل دایره قتل در جنگ مانند نکشتن اسیر، مشارک غیر مقاتل، خواهان تسلیم، پیران و زنان و کودکان و تقلیل دائره تخریب در جنگ مانند عدم تخریب جنگل ها و درختان، عدم آلوده سازی آب ها و . برمی خیزد.
