محمدتقی فاضل‌میبدی
چون زخود رستی همه برهان شدی چون که گفتی بنده‌ام سلطان شدی
نردبان خلق این ما و منی است عاقبت این نردبان افتادنی است
(مولوی)
خبر درگذشت نلسون ماندلا، رهبر مبارز آفریقای‌جنوبی، که ٢٧سال عمر خود را در زندان سپری کرد، خیلی از صلح‌جویان جهان را اندوهناک کرد، و نام او مانند مهاتما گاندی در کنار پیام‌آوران صلح و اخلاق برنشست، تا شاید سیاستمداران جهان از نامش و راهش سیاست صلح‌جویی و کینه‌شویی را فراگیرند، راهی که ماندلا پس آزادی از زندان در پیش گرفت و مخالفان خود را یکسره بخشید و هیچ عقده‌ای را نسبت به هیچ‌کس در دل به‌جا نگذاشت، خیلی از رهبران جهان را به شگفتی فروبرد. در تاریخ اسلام آموخته بودیم که حضرت محمد(ص) پس از فتح مکه پرچم را از دست سعد بن عباده، که شعار انتقام می‌داد، گرفت و فرمود الیوم یوم المرحمه، امروز روز گذشت است و باید کینه‌ها را از دل فروشست و گذشته‌ها را نادیده انگاشت و گذشت، گویی این بیت مولانا را در جسم و جانش نشانده بود:
رو سینه را چون سینه‌ها هفت آب شوی از کینه‌ها وانگه شراب عشق را پیمانه شو پیمانه شو
راستی در این جهان، اخلاق و گذشت از هر چیز ماندگارتر است و کینه و انتقام از هر چیزی فسادآورتر.
در جنگ احد که پیامبر اسلام از قاتلان حمزه خشمناک شد و بدن مثله‌شده او را دید، در فکر انتقام شدید برآمد، خداوند با نزول آیه‌ای فرمود: «وان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به ولئن صبرتم لهو خیرالصابرین» (نحل ١٢٦)، اگر در مقام مجازات برآمدی باید به مقدار جرم آنان باشد و اگر صبر کنید (و انتقام نگیرید) بهتر است و خدا بهترین صابران است.
نلسون ماندلا می‌تواند الگویی برای سیاستمداران جهان باشد، چون بر این باور بود که انتقام از مخالفان و هر چیزی را که با تیغ تخاصم پاسخ‌گفتن، راه سیاست‌ورزی نیست و امروزه سفیدپوستانی که در آن کشور آپارتاید، سیاهپوستان را محروم از هر حقوق انسانی‌ای می‌دانند، در برابر روح ماندلا شرمسار هستند، چرا که اخلاق درست و انسانی، از هرکس که باشد، آدم‌ها را به خود می‌کشاند.
سخن برسر این نیست که ماندلا چه آیینی داشت، به قول حافظ:
گرچه مهرویان مجلس دل می‌بردندودین بحث ما در طبع لطف و خوبی اخلاق بود.
آیین او اخلاق او بود که در مقام رهبری در این قاره سیاه قلب سفیدی داشت و دشمنان خود را در صف دوستدارانش قرار داد و امروز سفیدپوستان دنیا نیز در مرگ او به سوگ نشسته‌اند، همچنان که ملت آمریکا سخنرانی تاریخی مارتین لوترکینگ را هر سال گرامی می‌دارند. راستی اگر کسانی که راه اثبات حقانیت خود را از طریق خشم و خشونت و درنهایت جنگ و آدمکشی می‌جویند، و همواره یا با نیش قلم یا از راه انتحار و انفجار می‌خواهند رقیب خود را به در کنند، منطق رهبران صلح را دنبال می‌کردند جهان از این بهتر نمی‌بود؟ آیا نلسون ماندلا به تعالیم انبیا و به‌ویژه پیامبر اسلام(ص)، که می‌فرمود «والصلح خیر» نزدیک‌تر است، یا کسانی که با شعار اسلام، جنگ‌های فرقه‌ای را دامن می‌زنند، در مقام تکفیر دیگران برمی‌آیند و نجات خود را در حبس و کشتار دیگران می‌جویند؟ به قول فردوسی بزرگ:
زیان کسان از پی سود خویش بجویند و دین اندر آرند پیش
سزاوار است که از طرف جمهوری اسلامی ایران هیاتی به‌عنوان هیات صلح به سرپرستی حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد خاتمی در مراسم خاکسپاری این سیاستمدار صلح‌جو شرکت کنند و همدردی خود را با ملت آفریقا ابراز دارند.
