فرهنگ عذرخواهی مسئولان از مردم

محمد تقی فاضل میبدی

 وزیر صنعت، معدن و تجارت به خاطر اظهارات خود از مردم عذرخواهی کرده است. درخصوص فرهنگ عذرخواهی مسئولان از مردم می‌توان اذعان داشت از گمشدگان اخلاق سیاسی ما بوده است. عذرخواهی روشی اخلاقی برای جبران اشتباه است. عذرخواهی نشانه عقلانیت است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند عذرخواهی نشانه خردمندی است. یکی از نکات مثبتی که در جوامع پیشرفته دیده می‌شود که باعث شده است بین مردم و مسئولین اعتماد وجود داشته باشد این است که مسئولین به محض ارتکاب اشتباه از مردم عذرخواهی می‌کنند یا اگر خطا بسیار مهم باشد استعفا می‌دهند. اما اگر در کشوری سه شاخصه وجود داشته باشد معمولا خطاهایی که منجر به عذرخواهی می‌شود کمتر است. شاخصه اول نظارت بر کارهای مسئولان است که معمولا از طریق احزاب و مطبوعات مستقل صورت می‌گیرد. این نظارت خود از بسیار خطاها جلوگیری می‌کند. اگر در جامعه‌ای مسئولی احساس کند که می‌تواند پنهانی هرکاری می‌خواهد انجام دهد، مرتکب اشتباه و خطا می‌شود. شاخصه دوم پاسخگویی مسئولان است. اگر در جامعه‌ای مسئولی احساس کند باید در برابر هر منتقدی پاسخگو باشد، جلوی بسیاری از اشتباهات گرفته می‌شود. شاخصه سوم جلوگیری از تملق است که اهمیت زیادی دارد. اگر فرهنگ تملق رواج پیدا کند، قطعا عذرخواهی از بین خواهد رفت. در غیر این صورت ممدوح و کسی که مردم به تمجید او برمی‌آیند گمان می‌برد اشتباهی مرتکب نشده و هیچ گاه عذرخواهی نمی‌کند، عذرخواهی به زمانی برمی‌گردد که مسئول از طریق مردم متوجه شود خطایی مرتکب شده است. حضرت علی(ع) در دوران حکومت‌داری خود به مردم آموخت: «مردم را آنچنان تعليم بده كه تو را زياد تعريف نكنند، و بيهوده به كارى كه انجام نداده‏اى تو را شاد ننمايند، كه تمجيد فراوان ايجاد كبر و نخوت كند، و به گردنكشى نزديك نمايد.» به فرموده حضرت یکی از حقوقی که مردم به گردن مسئولان دارند این است که مسئول موضوعی را از مردم پنهان نکند. این بدان معناست که همه چیز باید آشکارا و در مقابل چشم مردم صورت گیرد که اگر نیک یا بد است مردم آن را ببینند. اما وقتی به شیوه دولت قبل توجه شود مشاهده می‌شود که خطاهای بزرگی پدید آمد و هیچ مسئولی از مردم عذرخواهی نکرد. مسئولان دولت قبل به جای عذرخواهی از مردم خود را پاکدست‌ترین دولت نامیدند و همواره از خود تعریف می‌کردند که این بسیار نکوهیده است. اینکه باور شود دولتی پاک‌ترین دولت و انتقاد از آن خط قرمز است بزرگترین اختلاس و رانت‌خواری را به وجود می‌آورد. یکی از مسائلی که دولت یازدهم باید در فرهنگ سیاسی مردم نهادینه سازد فرهنگ عذرخواهی مسئولین از مردم است که اگر دولت بتواند آن را عملی سازد جامعه قدم‌های بسیاری به سوی پیشرفت برخواهد داشت. به امید آنکه فرهنگ عذرخواهی حاکمان در جامعه نهادینه شود.