هادی سروش
روزگارعجیبی است! در شبکه سراسری سیما صریحا "آیه محاربه" یعنی «إِنَّما جَزاءُ الَّذينَ يُحارِبُونَ اللَّهَ...» (مائده/۳۳)، به جریان اخیر بنزینی! تفسیر و تطبیق می شود و حُکم به زجر کش کردن و بریدن دست و پای می دهند! آیا داعش، با آیات قرآن غیر از این کردند!؟
چندمطلب :
۱. تفسیر به رای قرآن، که همان تحمیل معنا و جریان خاصی به قرآن است در ردیف سخت ترین عواقب آخرتی قرار دارد. برای هشدارهمین یک آیه کافی است: «یا أَهْلَ الْکتابِ لا تَغْلُوا فی دینِکمْ وَ لاتَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلاَّ الْحَق» (نساء۱۷۱)؛ «ای اهل کتاب! در دین تان، غُلُوّ مَکنید؛ و درباره خدا، جز حق مَگویید»
۲. تفسیر آیات قرآن باید با توجه به منبع وحی باشد؛ چنانچه خود قرآن در آیه ۴۴ سوره نحل تصریح نموده است.(ر.ک؛المیزان ج۱۲ص۲۶۰) در غیر این صورت، تفسیرگو در ردیف «ضلّوا فاضلّوا»است که به معنای "لغزیدند و دیگران رابه لغزش کشاندن" است.
۳. اجماعی بین همه اندیشمندان قرآنی است که تفسیر قرآن؛ نیاز به آگاهی کامل به اموری مانند : خصوصیات اختصاصی قرآن که «اسالیب القرآن» است و شناخت انواع دلالت ها؛حقیقت، مجاز، نص، ظاهر، اشاره، کنایه/ و آشنایی با قرائات و تفاوت های دلالتی آنها و نیز توانایی علمی برای مراجعه به احادیث تفسیری و تشخیص احادیث صحیح و معتبر و آشنائی با مفاهیم کل آیات دارد. به تعبیر استادمطهری: «قرآن یک ساختمان بهم پیوسته است.» بعد از طی همه این مقدمات ، تازه به تعبیر مهم مولوی می رسیم که می گوید ؛ "هرکسی که قرآن را تفسیر می کند در واقع خودش را تفسیر می کند و نه قرآن را؛ چرا که قرآن را از پسِ عینک عقائد و سلیقه خود می بیند و تفسیر می کند.
۴. موضوع تفسیر آنجایی سخت تر می شود که آیه مورد بحث از آیات فقهی قرآن است و به اصطلاح حوزوی "آیات الاحکام" باشد. تفسیر وحکم کردن بر اساس"آیات الاحکام" که حدود پانصد آیه است، دارای مقدمات ضروری است که نخستین آن تسلط به روایات فقهی است. استادبزرگوارم آیت الله جوادی آملی در عین اینکه روایات تفسیری قرآن در دو موضوع عقائد و خلقت را محدود کننده آیه قرآن نمی داند، اما آیات نازل شده درموضوع "احکام" رامحدود به روایات وارده دانسته و بر این باور است؛ هر آیه ای که متضمن معنای فقهی است حتما باید در پرتو «حدیث معتبر»، معنا شود.
فهم و تفسیرآیات الاحکام به غیراز آشنایی بامواردی که در شماره سه یادآور شدیم، نیازبه اضافاتی مانند آشنایی به فقه، اصول فقه، آراء فقهاء و نیز دارا بودن نیروی استنباط احکام فقهی دارد تا با سایر "ادلۀ اجتهادی" بتوان به مفادآیه موردنظردست یافت. گذشته ازاینکه آیات فقهی در قرآن پراکنده است و این پژوهش دوچندانی می طلبد. مثلا اصل وجوب نماز در آیه ۴۳ بقره آمده و رو به قبله در آیه ۱۴۴ بقره و طهارت آن در آیه ۶ مائده بیان شده است.
آیه محاربه که مورد نظر شبکه یک سیما قرار گرفت! از"آیات الاحکام"است و فهم آن،بستگی به دستیابی به همه آن مقدمات مذکوره دارد. وقتی کارشناس سیما! درترجمه آیه زمین گیراست و "کشتن" را به معنای زجرکش کردن می گیرد! چه انتظاری است که به سوالات مهم فقهی در این موضوع آشنا باشد! که؛آیا آیه در مورد فقط محارب است و یا مفسد؟محارب کیست؟مفسد کیست؟کشتن و قطع دست و پا و تبعید،حکم تخییری است یا تعیینی؟ اجرای مفاد آیه مربوط زمان معصوم (ع) است یا زمان غیبت راهم می گیرد؟ و دهها مطلب فقهی دیگر در ذیل این آیه مطرح است. چگونه بااین همه سوال علمی،شبکه سراسری تلویزیون آیه فقهی قرآن را تفسیر و تطبیق بر معترضان سیاستهای اقتصادی یک کشور می کند؟؟!!
۵. آنچه جانسوز است "تفسیر داعشی" از کتاب آسمانی است که پیام آورش به «پیامبر رحمت» نامیده شده. مگر داعش آن همه جنایت مانند سربریدن و زنده در آتش سوزاندن را متکی به آیات قرآن نمی کردند؟!
آنان!همه جنایات خودرا به غلط به آیه۱۲۶ سوره نحل میکردند:«وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ ؛ - و اگر عقوبت شدید همان گونه که مورد عقوبت قرار گرفته اید [متجاوز را ] به عقوبت رسانید.» درحالیکه مفاد آیه بر عکس تفسیر داعشیان است چون وقتی بعد از اُحد برخی از مسلمان تصمیم به قطعه قطعه کردن کفار گرفتند این آیه نازل شد و آنان را از "مُثله" کردن برحذر داشت و دستور به صبر وحتی عفو داد.
اگراستاد مطهری تفسیر مارکسیستی از قرآن را که در آن زمان مرسوم بوده را "خیانت در حق قرآن" می دانستد، اگر امروز بود برنامه تفسیرداعشی تلویزیون را چه می دانست؟
بر تلویزیون،حرجی نیست! اما زُعمای قوم می دانند؛ تفکر داعشی چه بلایی بر سر اسلام در نگاه جهانیان آورده! و می دانند؛غیر از تولید فرقان و دگر فکری در سازمان مجاهدین،چه بزرگانی چون استادمطهری را از ما گرفت که چهل سال است که حوزه ها از ارائه آن ناتوان است!
از آینده نگران باشید و اگر نیستید پس؛ "فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ "!
