توشه گیری از دعای ابوحمزه ثمالی ۵۱-۵۲

محمود صلواتی
توشه  پنجاه و یکم
نمونه­ هایی از دعاهای شایستگان
اللهم خصّنی منک بخاصّۀ ذکرک ولا تجعل شیئاً ممّا التقرّب به فی آناء اللیل واطراف النهار ریاءً ولا سمعۀً ولااشراً ولایطراً واجعلنی لک من­الخاشعین؛ بار خدایا، ممتازم گردان به ویژگی یادت آنچه در نیمه­های شب و اوقات روز بدان تقرّب می جویم را ریا و شهرت طلبی و خود سری، کفران نعمتی قرار مده و همواره از فروتنان در برابرت قرارم ده.»
 امام سجاد (ع) در این فراز از دعا بهترین چیزی که بندگان شایسته ی خدا از خدا می­خواهند را درخواست می‌کند. ممتاز شدن به یاد خدا، دوری از ریا و شهرت طلبی، گشایش در روزی، امنیت در وطن، تندرستی در بدن، سلامتی در دین و... و این همانند همان دعایی است که در قنوت نماز عید فطر وارد شده اللهم انی اسألک منه عبادک الصالحون و اعوذبک ممااستعاذ منه عبادک المخلصون.[1]
و همه این‌ها بر پایه دعاهایی است که در قرآن کریم آمده و چگونگی درخواست را به ما آموخته است که به نمونه‌های از آن اشاره می­کنیم.
ربّ اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علّی و علی والدیّ و ان اعمل صالحاً ترضاه و اصلح فی ذرّیتی...[2]
ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او اخطأنا...[3]
ربنا اننا سمعنا منادیاً ینادی للایمان ان آمنوا بربکم فاّمنّا[4]...در سرتاسر قرآن در مواردی که با «ربنا» دعا آغاز شده، مفهوم آن عام و گسترده است و درخواست برای دیگران در آن مورد توجه قرار گرفته است.
در روایتی از پیامبر اکرم آمده است که:چون هریک از شما خواست دعا کند آن را گسترش دهد که دعا را قرین اجابت می‌سازد.[5]
خواجه عبدالله در تفسیر عرفانی آیه شریفه «ولما جاء موسی لمیقاتناً» نویسد:موسی را دو سفر بود: یکی سفر طلب و دیگری سفر طرب . سفر طلب شب وادی طور بود و سفر طرب، سفر میقات بود که موسی آمد و از خود بیخود گشته، از جام قدسی شراب محبت نوش کرده، درد شوق درون وی افتاده بر محلّه­های بنی‌اسرائیل می‌گشت و سخن آن‌ها را از پیغام و رسالت و خواست ایشان همه را جمع می­کرد، تا چون به حضرت حق رسد سخنش به درازا کشد. اما چون به مناجات حضرت حق رسید، مست شراب شوق گشت و آن همه را فراموش کرد و گفت: خدایا خود را به من بنمایان! ولن ترانی شنید![6]
 
توشه ی پنجاه ودوم
بیشترین بهره در شب قدر
«واجعلنی من اوفرعبادک عندک نصیباً فی کلّ خیرٍ انزلته وتنزله فی شهر رمضان فی لیلۀ القدر؛ و قرارم ده از بهره مندترین بندگانت، که از هر نیکی که در ماه رمضان و در شب قدر فرود آورده و می­آوری بیشترین بهره را بردند.
 
خداوند متعال در قرآن کریم می­فرماید شب قدر از هزار ماه بهتر است، شبی که فرشتگان و روح (فرشته اعظم خداوند) برای هر کاری فرود می­آیند.
از امام باقر (ع) روایت است که در پاسخ پرسش حمران بن اعین که از شب قدر که از هزار ماه بهتر است می­پرسد، می­فرماید: در این شب هرگونه کار نیک از قبیل نماز و زکات و دیگر کارهای نیک از عمل و عبادت هزار ماه که شب قدری نداشته باشد بهتر است.[7]به‌راستی چگونه می­شود سالی شب قدر نداشته باشد؟! از این نکته استفاد می­شود که مهم درک شب قدر است. ممکن است کسی در سال چندین شب قدر داشته باشد و کسی در طول عمر حتی یک شب قدر هم نداشته باشد. آن شبی که انسان در خود بیندیشد و به ارزش وجودی خود پی ببرد و با آفریدگار هستی ارتباط برقرار کند و چهره بر خاک توبه بساید و تصمیم برای تحول و تعالی در زندگی بگیرد این شب شب قدر اوست. «گر قدر خودت دانی هر شب بودت قدر». جان مایه ی درک شب قدر دریافت معرفت است.
خواجه عبدالله گوید:
ایمان شیدنی است و دیدنی و شناختنی و گفتنی و عمل کردنی و لازمۀ این مراتب معرفت است و معرفت را سه نشان است:
گریه بر جفا، دعا بر عطا و رضا به قضاء
هرکس این سه خصلت در او نیست ، در دعوای خود صادق نیست، در شمار عارفان نیست و در میان جوان­مردان و دین داران او را نوایی نیست.[8]و در کتاب صدمیدان گوید:
میدان هفتادوپنجم معرفت است، از میدان حکمت میدان معرفت زاید قوله تعالی تری اعینهم تفیض من الدمع مما عرفوا من الحق. معرفت شناخت است و آن را سه باب است.
باب اول: شناخت هستی و یکتایی است
باب دوم: شناخت توانایی و دانایی و مهربانی است
باب سوم: شناخت نیکوکاری و دوست داری و نزدیکی است.
باب اول بنای اسلام است؛ باب دوم بنای ایمان است و باب سوم بنانی اخلاص.
دریافت باب اول، نگریستن بر تدبیر صانع است در رتق‌وفتق امور صنایع،
دریافت باب دوم، نگریستن بر حکمت صانع است در بازشناسی نظایر.
دریافت باب سوم، نگریستن بر لطف مولا است در شناختن کارها و گذاشتن جرم‌ها.
و این باب بازپسین، میدن عارفان است و کیمیای محبان وطریق خاصان؛ طریق دل­آرایی است و شادی‌افزایی و مهر گشایی.[9]
یادداشت ها:
[1]. مفاتح الجنان، دعای نماز عید فطر.
[2]. احقاف /15.
[3]. بقره /286.
[4]. آل عمران /193.
[5]. اذا دعا احدکم فلتعمّ فانه اوجب للدّعاء.اصول کافی 2 /باب الاجتماع فی الدعا.
[6]. کشف الاسرار تفسیر آیه 143 سوره اعراف. منازل السایرین /433.
[7] عن حمران، قال : قلت : لیلۀ القدر خیر من الف شهر ایّ شیئ عنی بذالک؟ فقال: العمل الصالح فیها من الصلاۀ والزکاۀ و انواع الخیر خیر من العمل فی الف شهر لیس فیها لیلۀ القدر. وسائل الشیعه، جلد 7، باب استحباب الجد و الاجتهاد، حدیث 3.
[8]. شرح منازل السائرین /487.
.[9] همان به نقل از صدمیدان /488.