هادی سروش
اولین حضور جدی گروه های فشار در جریان بیماری کرونا در روزهای اول خبر شیوع این بیماری بود که در مقابل اعلام ضرورت محدویت های جمعی در مراسم و مواطن مذهبی، اعلام ایستادگی کردند! اما وقتی تمام حاکمیت را در مقابل خود دیدند راهی به جز عقب نشینی ندیدند.
این روزها بار دیگر با پافشاری بر انجام مناسک شرعی تجهیز میت در مورد قربانیان این بیماری است تا جایی که نظر رهبری بر کفایت«تیمم» این جان باختگان که مطبق بر پروتکل های بهداشتی است را بر نتابیده و لب به اعتراض گشوده و حتی با اعزام گروه های جهادی برای«غسل» این اجساد دست به اقدام عملی زدند!
شاید اقدامات گروه های فشار در موضوعات«سیاسی» در مواجه و مقابله با دین تفسیر نشود، اما اقدامات آنان در حوزه دین و شریعت، قطعا مقابله با دین است.
قرآن اختلاف آفرینی در امور دینی بعد از مبرهن بودن راه کار و وظیفه معین شده را ؛ «اختلاف بعدازعلم» معرفی کرده:"وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَنْ یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللَّهِ.."(آل عمران /۱۹) نتیجه آن به تعبیر استادمان آیت الله جوادی آملی، چیزی غیر از استقرار «ظلم و جهل» نخواهد بود .
اگر نظریه کارشناسی بر «شیوع بیماری» در صورت ارتباط با اجساد قربانیان باشد، و یا به نقلی؛ تهدید روزانه ۲۰ تا ۳۰ هزار لیتر پساب کرونایی فقط در بهشت زهرا(س) باشد و این نظریه کارشناسی مورد مخالفت عملی جمعی به ظاهر دیندار شود، معنایی غیر از«ظلم» به حقوق انسانیت نداشته و بلکه طبق آیه سوره آل عمران که در عبارت قبل بدان اشاره نمودیم؛ کفر به آیات الهی است!!
کفران آیات الهی در آنجا معنا می شود که؛ آنچه در دین قرار داده نشده را عده ای با جهالت و یا انگیزه های ماجراجویی و یا برتری طلبی مصداق دین قرار دهند و بر انجام آن پافشاری کنند! خدای مهربان در هیچ یک از دستورات و مناسک دینی، به صراحت دو جای قرآن چیزی به نام «عسر و حرج» اصلا قرار داده نداده، نه اینکه تکلیف حرجی و پر مشقتی باشد ولی انجامش را نخواسته باشند: «ماجَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج» ؛ در دین، کار سخت و شاقّی برای شما جعل نکرد.(حج/۸۷) «مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ» ؛ خداوند نخواسته است برای شما مشقتی ایجاد کند.(مائده/۶)
در نتیجه کسانی که در انجام و یا پیاده کردن دستورات دینی ایجاد مشقت و دردسر درست می کنند، دینداران صادق و واقعی نیستند! این مفاد زیبای قرآنی که در«فقه» از آن به قاعده«نفی حرج» تعبیر می شود بر تمام احکام فقهی اسلام -از طهارت تا دیات- سیطره دارد و مفادش این است؛ در هنگامی که تکلیفی موجب زحمت و مشقت شدید مکلفین شود، آن تکلیف برداشته شده است. و از قاعده«نفی حرج» جدی تر ؛ قاعده«نفی ضرر» است که گویای عدم وجود هیچ حکم ضرری در احکام شریعت است. به همین استدلال، یعنی«نفی حرج و ضرر» برخی از اساتید ما قائل به عدم وجوب غسل جان باختگان کرونا شده اند با این عبارت: «غسل یا تیمم و تکفین و غیر آنها از امور واجب در فرض شیوع بیماری، به حکم لاضرر و لاحرج ساقط می باشد.» و از این استدلال روشن تر ، استدلال استاد فقه ما «آیت الله العظمی زنجانی» است که حتی «احتمال ضعیف» در ایجاد ضرر را هم باعث سقوط این واجب معرفی نمودند و تصریح نمودند: «در کل نباید کارهایی انجام داد که هر گونه احتمال عُقلایی مبتلا کردن یا مبتلا شدن به این بیماری در آن وجود داشته باشد، هر چند احتمال ضعیف باشد»
نکته پایانی اینکه: «خوارج» این پدران معنوی«سخت کیشی» ، یک باره خوارج نشدند بلکه با زمینه های اعتقادی و یا تندروی های رفتاری که در حوزه دین داشتند، مبتلا به این خسران دنیا و آخرت شدند! این روایت را با دید دقت و عبرت بنگریم: ابی نصر بزنطی گوید: فردی از امام(ع) پرسید، شخصی لباسی که از پوست حیوانات تولید شده را از بازار می خرد و نمی داند که این لباس پاک است یا خیر. آیا می تواند با آن نماز بخواند؟ حضرت فرمودند: بله، اشکالی ندارد. و بعد از امام باقر(ع) نقل نمود که ایشان فرمودند: «خوارج چون نادان بودند، بر خودشان سخت می گرفتند و دین، آسانتر ازاین است.»(وسائل الشیعه۲۷۳/۲)
خوارج به تعبیر استاد شهید مطهری(ره) کسانی بودند که: «تنگ نظر و کوته دید، که اسلام و مسلمانی را در چهار دیواری اندیشه های محدود خود محصور کرده ، و مدّعی بودند که همه بد می فهمند و یا اصلاً نمی فهمند و همگان راه خطا می روند و همه جهنّمی هستند.»
راه استوار در حوزه شریعت، توجه به فتوای مرجعیت است که در موضوعات پیچیده ی مورد کارشناسی، با توجه و احترام به نظریه آنان، ابراز می شود.
اولین حضور جدی گروه های فشار در جریان بیماری کرونا در روزهای اول خبر شیوع این بیماری بود که در مقابل اعلام ضرورت محدویت های جمعی در مراسم و مواطن مذهبی، اعلام ایستادگی کردند! اما وقتی تمام حاکمیت را در مقابل خود دیدند راهی به جز عقب نشینی ندیدند.
این روزها بار دیگر با پافشاری بر انجام مناسک شرعی تجهیز میت در مورد قربانیان این بیماری است تا جایی که نظر رهبری بر کفایت«تیمم» این جان باختگان که مطبق بر پروتکل های بهداشتی است را بر نتابیده و لب به اعتراض گشوده و حتی با اعزام گروه های جهادی برای«غسل» این اجساد دست به اقدام عملی زدند!
شاید اقدامات گروه های فشار در موضوعات«سیاسی» در مواجه و مقابله با دین تفسیر نشود، اما اقدامات آنان در حوزه دین و شریعت، قطعا مقابله با دین است.
قرآن اختلاف آفرینی در امور دینی بعد از مبرهن بودن راه کار و وظیفه معین شده را ؛ «اختلاف بعدازعلم» معرفی کرده:"وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَنْ یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللَّهِ.."(آل عمران /۱۹) نتیجه آن به تعبیر استادمان آیت الله جوادی آملی، چیزی غیر از استقرار «ظلم و جهل» نخواهد بود .
اگر نظریه کارشناسی بر «شیوع بیماری» در صورت ارتباط با اجساد قربانیان باشد، و یا به نقلی؛ تهدید روزانه ۲۰ تا ۳۰ هزار لیتر پساب کرونایی فقط در بهشت زهرا(س) باشد و این نظریه کارشناسی مورد مخالفت عملی جمعی به ظاهر دیندار شود، معنایی غیر از«ظلم» به حقوق انسانیت نداشته و بلکه طبق آیه سوره آل عمران که در عبارت قبل بدان اشاره نمودیم؛ کفر به آیات الهی است!!
کفران آیات الهی در آنجا معنا می شود که؛ آنچه در دین قرار داده نشده را عده ای با جهالت و یا انگیزه های ماجراجویی و یا برتری طلبی مصداق دین قرار دهند و بر انجام آن پافشاری کنند! خدای مهربان در هیچ یک از دستورات و مناسک دینی، به صراحت دو جای قرآن چیزی به نام «عسر و حرج» اصلا قرار داده نداده، نه اینکه تکلیف حرجی و پر مشقتی باشد ولی انجامش را نخواسته باشند: «ماجَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج» ؛ در دین، کار سخت و شاقّی برای شما جعل نکرد.(حج/۸۷) «مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ» ؛ خداوند نخواسته است برای شما مشقتی ایجاد کند.(مائده/۶)
در نتیجه کسانی که در انجام و یا پیاده کردن دستورات دینی ایجاد مشقت و دردسر درست می کنند، دینداران صادق و واقعی نیستند! این مفاد زیبای قرآنی که در«فقه» از آن به قاعده«نفی حرج» تعبیر می شود بر تمام احکام فقهی اسلام -از طهارت تا دیات- سیطره دارد و مفادش این است؛ در هنگامی که تکلیفی موجب زحمت و مشقت شدید مکلفین شود، آن تکلیف برداشته شده است. و از قاعده«نفی حرج» جدی تر ؛ قاعده«نفی ضرر» است که گویای عدم وجود هیچ حکم ضرری در احکام شریعت است. به همین استدلال، یعنی«نفی حرج و ضرر» برخی از اساتید ما قائل به عدم وجوب غسل جان باختگان کرونا شده اند با این عبارت: «غسل یا تیمم و تکفین و غیر آنها از امور واجب در فرض شیوع بیماری، به حکم لاضرر و لاحرج ساقط می باشد.» و از این استدلال روشن تر ، استدلال استاد فقه ما «آیت الله العظمی زنجانی» است که حتی «احتمال ضعیف» در ایجاد ضرر را هم باعث سقوط این واجب معرفی نمودند و تصریح نمودند: «در کل نباید کارهایی انجام داد که هر گونه احتمال عُقلایی مبتلا کردن یا مبتلا شدن به این بیماری در آن وجود داشته باشد، هر چند احتمال ضعیف باشد»
نکته پایانی اینکه: «خوارج» این پدران معنوی«سخت کیشی» ، یک باره خوارج نشدند بلکه با زمینه های اعتقادی و یا تندروی های رفتاری که در حوزه دین داشتند، مبتلا به این خسران دنیا و آخرت شدند! این روایت را با دید دقت و عبرت بنگریم: ابی نصر بزنطی گوید: فردی از امام(ع) پرسید، شخصی لباسی که از پوست حیوانات تولید شده را از بازار می خرد و نمی داند که این لباس پاک است یا خیر. آیا می تواند با آن نماز بخواند؟ حضرت فرمودند: بله، اشکالی ندارد. و بعد از امام باقر(ع) نقل نمود که ایشان فرمودند: «خوارج چون نادان بودند، بر خودشان سخت می گرفتند و دین، آسانتر ازاین است.»(وسائل الشیعه۲۷۳/۲)
خوارج به تعبیر استاد شهید مطهری(ره) کسانی بودند که: «تنگ نظر و کوته دید، که اسلام و مسلمانی را در چهار دیواری اندیشه های محدود خود محصور کرده ، و مدّعی بودند که همه بد می فهمند و یا اصلاً نمی فهمند و همگان راه خطا می روند و همه جهنّمی هستند.»
راه استوار در حوزه شریعت، توجه به فتوای مرجعیت است که در موضوعات پیچیده ی مورد کارشناسی، با توجه و احترام به نظریه آنان، ابراز می شود.
