رضا احمدی
قاجارها طی هفتاد سال تلاش توانستند در سال 1175 به قدرت برسند. آنها موفق شدند دولت ملی را پس از صفویه احیا کنند. گرچه اذهان نسبت به آنها مثبت نیست؛ ولی آنها خدمات بزرگی به ایران کردند. قاجارها در شرایط ویژه تاریخی‌ای به حکومت رسیدند که گذشته از عقب‌ماندگی تاریخی، گرفتار گرگان گرسنه روزگار، دولت‌های استعماری روس و انگلیس بودند. ایران در عصر قاجار میدان رقابت و مداخلات دولت‌های روس و انگلیس بود. در اینجا به بخش اندکی از ستم‌ها و تحمیلاتی که از ناحیه روسها بر ایرانیان رفته است اشاره می‌شود.
همسایه شمالی و خاندان رومانف از آغاز آشنایی، به دنبال تسلط بر ایرانیان بود. آنها در اواخر دولت صفویه به قفقاز رسیدند. دولت در حال سقوط صفویه که با موج اعتراضی افغان‌ها به ستم کارگزاران صفوی روبرو بود، در سال 1135ق به دست محمود افغان از پای درآمد. روسها این فرصت را غنیمت شمردند، در پی عملی کردن آرزوهای خود در تسخیر سرزمین‌های غرب خزر، مازندان و گیلان برآمدند.
آقامحمدخان قاجار توانست تا سال 1175 ایران را یکپارچه سازد. او همچنین در پی آزادسازی ایالت‌های غرب خزر از نفوذ روسها بود؛ ولی به قتل رسید. بعد از او، فتحعلیشاه به دنبال بازگرداندن، شهرهای تفلیس، ایروان، گنجه و... به ایران بود که با جنگ تحمیلی 20ساله روسها علیه ایران روبرو شد و تن به عهد نامه تحمیلی گلستان داد؛ عهدنامه‌ای که به حضور ایران در قفقاز پایان بخشید. با دخالت برخی از شخصیت‌های عتبات، که آشنایی با مسایل جهانی نداشتند و حاکمان عوام زده، مذاکره ستیز و عداوت روسها، منتهی به‌عهدنامه ذلت بار ترکمنچای گردید. پیامد تحمیل عهدنامه، جداسازی ایروان و نخجوان، پرداخت غرامت 5 میلیون اشرفی و اشغال آذربایجان به روسیه بود. با امضای ترکمنچای حضور روسها به صورت قانونی بر ایران تحمیل گردید. در اینجا لیست برخی از ستم‌ها و تحمیلات 130ساله روسها بر ایرانیان به اختصار ذکر می‌شود.
دخالت در تعیین شاه براساس ماده‌ای ازعهد نامه ترکمنچای.
برخورداری روسها از حق کاپيتولاسيون، براساس عهد نامه ی ترکمنچای
سلب مالکیت ایران از دریای مازندران
محرومیت ایران از داشتن کشتی جنگی در دریای مازندران
حمایت مالی و سیاسی روسها از بهمن میرزا جهت جانشینی محمد شاه قاجار در مقابل ناصرالدین شاه
مخالفت با انتصاب امیر کبیر به صدارت
فشار بر امیرکبیر جهت کسب امتیاز
مخالفت با مدرسه دارالفنون
ایرانیان بدون رضایت روسها حق استخدام مستشار خارجی نداشتند.
مهمترین ابزار فشار روسها بر ایران تهدید مستمر به اشغال شمال ایران بود.
ایران قربانی رقابت‌های روس و انگلیس
حمایت روسها از ترکمنان و تحریک آنها بر حمله به ایران
در فاصله 1861-1866 قوای روس ناحیه سمرقند، تاشکند و بخارا را تصرف و ایران را از ماوراء النهر بیرون راندند.
روسها با جمعی از ترکمن‌ها به شهر مرو حمله کردند و آن شهر را متصرف شدند. (۱۸۸۴ میلادی)[۳] روس پس از تصرف مرو به سوی هرات حرکت کردند.
امتیاز تشکیل بریگاد قزاق با افسران روس با هزینه ایران در حالی که مدیریت آن در دست روسیه بود.
روسها بانک استقراضی را تشکیل دادند و سعی در تسلط بر اقتصاد ایران را داشتند.
تسلط روسها بر گمرک و سرازیر شدن کالاهای روسی به ایران و زمین زدن کارخانه های تازه تأسیس.
میرزا سعید خان انصاری وزیر خارجه ناصرالدین شاه عامل روسها بود، کسی جرأت برکناری او را ندشت.
فشار روسها بر ناصرالدین شاه دربستن پیمان دفاعی، که با امتناع او خشمگین شدند.
اشغال تبریز به وسیله قشون چند هزار نفری روسیه در سال 1327 و حمایت از محمدعلی شاه در مخالفت با مشروطه
متجاوزان روس درروز عاشورای 1329 در تبریز ثقة‌‌الاسلام و بعضی مشروطه خواهان را اعدام کردند.
مخالفت روسها با انقلاب مشروطه و حمایت از محمدعلی شاه
لیاخوف روسی مجلس مشروطه را درحمایت از استبداد به توپ بستند.
پس از اخراج محمدعلی شاه، او به روسیه تبعید گردید. او برای بازگشت به سلطنت، در سال 1290 از خاک روسیه به ایران حمله کرد.
پس از انقلاب مشروطه، ایران برای به نظم در آوردن نظام مالی، شوستر آمریکایی را استخدام کردند که روسها با آن به مخالفت پرداختند و تهدید به اشغال ایران کردند.a
قاجارها طی هفتاد سال تلاش توانستند در سال 1175 به قدرت برسند. آنها موفق شدند دولت ملی را پس از صفویه احیا کنند. گرچه اذهان نسبت به آنها مثبت نیست؛ ولی آنها خدمات بزرگی به ایران کردند. قاجارها در شرایط ویژه تاریخی‌ای به حکومت رسیدند که گذشته از عقب‌ماندگی تاریخی، گرفتار گرگان گرسنه روزگار، دولت‌های استعماری روس و انگلیس بودند. ایران در عصر قاجار میدان رقابت و مداخلات دولت‌های روس و انگلیس بود. در اینجا به بخش اندکی از ستم‌ها و تحمیلاتی که از ناحیه روسها بر ایرانیان رفته است اشاره می‌شود.
همسایه شمالی و خاندان رومانف از آغاز آشنایی، به دنبال تسلط بر ایرانیان بود. آنها در اواخر دولت صفویه به قفقاز رسیدند. دولت در حال سقوط صفویه که با موج اعتراضی افغان‌ها به ستم کارگزاران صفوی روبرو بود، در سال 1135ق به دست محمود افغان از پای درآمد. روسها این فرصت را غنیمت شمردند، در پی عملی کردن آرزوهای خود در تسخیر سرزمین‌های غرب خزر، مازندان و گیلان برآمدند.
آقامحمدخان قاجار توانست تا سال 1175 ایران را یکپارچه سازد. او همچنین در پی آزادسازی ایالت‌های غرب خزر از نفوذ روسها بود؛ ولی به قتل رسید. بعد از او، فتحعلیشاه به دنبال بازگرداندن، شهرهای تفلیس، ایروان، گنجه و... به ایران بود که با جنگ تحمیلی 20ساله روسها علیه ایران روبرو شد و تن به عهد نامه تحمیلی گلستان داد؛ عهدنامه‌ای که به حضور ایران در قفقاز پایان بخشید. با دخالت برخی از شخصیت‌های عتبات، که آشنایی با مسایل جهانی نداشتند و حاکمان عوام زده، مذاکره ستیز و عداوت روسها، منتهی به‌عهدنامه ذلت بار ترکمنچای گردید. پیامد تحمیل عهدنامه، جداسازی ایروان و نخجوان، پرداخت غرامت 5 میلیون اشرفی و اشغال آذربایجان به روسیه بود. با امضای ترکمنچای حضور روسها به صورت قانونی بر ایران تحمیل گردید. در اینجا لیست برخی از ستم‌ها و تحمیلات 130ساله روسها بر ایرانیان به اختصار ذکر می‌شود.
دخالت در تعیین شاه براساس ماده‌ای ازعهد نامه ترکمنچای.
برخورداری روسها از حق کاپيتولاسيون، براساس عهد نامه ی ترکمنچای
سلب مالکیت ایران از دریای مازندران
محرومیت ایران از داشتن کشتی جنگی در دریای مازندران
حمایت مالی و سیاسی روسها از بهمن میرزا جهت جانشینی محمد شاه قاجار در مقابل ناصرالدین شاه
مخالفت با انتصاب امیر کبیر به صدارت
فشار بر امیرکبیر جهت کسب امتیاز
مخالفت با مدرسه دارالفنون
ایرانیان بدون رضایت روسها حق استخدام مستشار خارجی نداشتند.
مهمترین ابزار فشار روسها بر ایران تهدید مستمر به اشغال شمال ایران بود.
ایران قربانی رقابت‌های روس و انگلیس
حمایت روسها از ترکمنان و تحریک آنها بر حمله به ایران
در فاصله 1861-1866 قوای روس ناحیه سمرقند، تاشکند و بخارا را تصرف و ایران را از ماوراء النهر بیرون راندند.
روسها با جمعی از ترکمن‌ها به شهر مرو حمله کردند و آن شهر را متصرف شدند. (۱۸۸۴ میلادی)[۳] روس پس از تصرف مرو به سوی هرات حرکت کردند.
امتیاز تشکیل بریگاد قزاق با افسران روس با هزینه ایران در حالی که مدیریت آن در دست روسیه بود.
روسها بانک استقراضی را تشکیل دادند و سعی در تسلط بر اقتصاد ایران را داشتند.
تسلط روسها بر گمرک و سرازیر شدن کالاهای روسی به ایران و زمین زدن کارخانه های تازه تأسیس.
میرزا سعید خان انصاری وزیر خارجه ناصرالدین شاه عامل روسها بود، کسی جرأت برکناری او را ندشت.
فشار روسها بر ناصرالدین شاه دربستن پیمان دفاعی، که با امتناع او خشمگین شدند.
اشغال تبریز به وسیله قشون چند هزار نفری روسیه در سال 1327 و حمایت از محمدعلی شاه در مخالفت با مشروطه
متجاوزان روس درروز عاشورای 1329 در تبریز ثقة‌‌الاسلام و بعضی مشروطه خواهان را اعدام کردند.
مخالفت روسها با انقلاب مشروطه و حمایت از محمدعلی شاه
لیاخوف روسی مجلس مشروطه را درحمایت از استبداد به توپ بستند.
پس از اخراج محمدعلی شاه، او به روسیه تبعید گردید. او برای بازگشت به سلطنت، در سال 1290 از خاک روسیه به ایران حمله کرد.
پس از انقلاب مشروطه، ایران برای به نظم در آوردن نظام مالی، شوستر آمریکایی را استخدام کردند که روسها با آن به مخالفت پرداختند و تهدید به اشغال ایران کردند.a
