کارگزاران حق فرمان مطلق ندارند

حق و حقوقی که ما انسان ها نسبت به هم داریم...گفت وگوی شفقنا زندگی با موحدی ساوجی: زندگی شرافتمندانه از حقوق مسلم همه است
شفقنا زندگی- "حق" واژه‌ای است که در معانی درست و همچنین در معنی «آن‌چه فرد یا پدیده‌ای سزاواری آن را دارد» به کار می‌رود. در ادیان مختلف واژه حق در معنی آن‌چه پیروان آن دین یا فرقه به عنوان حقیقت مطلق و درستی محض در نظر می‌گیرند استفاده می‌شود، همچنین در اسلام کلمه حق از نام های نیکوی خداوند است. نکته قابل تامل این است که گستره معنوی این واژه به قدری وسیع است که به جرات می توان گفت حتی کوچکترین موجودات این دنیا هم دارای حق و حقوقی هستند.
در ادامه گفت و گوی خبرنگار شفقنا زندگی، با حجت الاسلام حسن موحدی ساوجی، استاد دانشگاه مفید قم درمورد گستره واژه حق و حقوق اشاره شده است:
موحدی ساوجی با بیان اینکه مسائل حقوقی با توجه به روایات و رساله حقوق امام سجاد (ع) به پنج دسته تقسیم می شوند، گفت:این پنج دسته شامل حقوق خدا بر انسان، حقوق انسان نسبت به خود، حقوق انسان ها نسبت به یکدیگر، حقوق ملت ها نسبت به یکدیگر و حقوق بین انسان و طبیعت می شود.
اولین حق خدا به انسان، شناختن خدا توسط انسان به عنوان خالق است
وی درمورد حق خداوند بر انسان توضیح داد: اولین حقی که خداوند بر انسان دارد این است که انسان خدا را به عنوان کسی که خالق و نعمت دهنده او است بشناسد، همچنین انسان باید فقط خدا را پرستش کرده و فقط از خدا اطاعت کند و از شرک در عقیده و عمل دوری کند، انسان وظیفه دارد در همه شرایط شکر نعمت کرده و کفران نعمت نکند.همه افراد با هر توانی که دارند باید سعی کنند به این سمت بروند البته هیچ کس جز اولیای خدا نمی توانند حقوق خدا را کامل ادا کنند.
انسان نسبت به خودش صاحب حق است
وی با تاکید بر اینکه انسان ها نسبت به خودشان هم دارای حق هستند، افزود:اینطور نیست که انسان حق دارد هر کاری میخواهد درمورد خودش انجام دهد.اولین حق انسان نسبت به خودش که هم بر حسب شرع است و هم بر حسب عقل،این است که خود را از هرگونه خطر و ضرر مادی و معنوی حفظ کند،به همین دلیل است که انسان حق ندارد اقدام به خودکشی کند و اگر ضرری به نفس و جمسش وارد کند، حرام است.
انسان ها دارای حقوق متقابل نسبت به یکدیگر هستند
این استاد دانشگاه مفید قم در ادامه به حقوق متقابل انسان ها نسبت به یکدیگر اشاره کرد و گفت:حقوق متقابل انسان ها نسبت به هم دسته بندی های متفاوت دارد.برای مثال همه اعضای خانواده نسبت به یکدیگر حقوقی دارند که باید سعی کنند حق یکدیگر را رعایت کنند.یا به صورت جزئی تر باید گفت زن بر شوهر و شوهر بر زن دارای حق هستند،مرد باید بداند که خداوند زن را وسیله آرامش و راحتی او قرار داده و زن نعمتی از سوی خداوند است، بنابراین باید زن را مورد کرامت و رحمت قرار دهد.
موحدی ساوجی با اشاره به حقوق اجتماعی و شهروندی افراد نسبت به یکدیگر توضیح داد:حق کسب و کار و حق انتخاب مسکن، مسائل مهمی هستند و هر انسانی بر حسب فطرت و مطابق ادله شرعی دارای حق انتخاب مکان برای سکونت و حق اشتغال است.در واقع اگرحق اشتغال از انسان گرفته شود، انسان از کسب روز بازداشته شده است، زیرا خداوند روزی را بدون وسیله و سعی و تلاش به کسی نمی دهد و مهم ترین وسیله کسب روزی این است که انسان صاحب شغل باشد.
اشتغال از حقوق بنیادین انسان است
هیچ کس حق ندارد فردی را از اقامت در کشورش محروم کند
وی با تاکید بر اینکه اشتغال از حقوق بنیادین انسان است، اظهار کرد: هر انسانی حق دارد صرف نظر از اینکه چه عقیده ای دارد، مسلمان است یا خیر یا اگر مسلمان است چه دیگاه، مذهب و نگرش سیاسی ای دارد؛ دارای شغل باشد و هیچ کس نمی تواند حق اشتغال را از انسان بگیرد، زیرا گرفتن حق اشتغال به معنی گرفتن حق روزی و رزقی است که خداوند برای انسان در نظر گرفته است.
این استاد دانشگاه مفید قم درمورد حق اقامت نیز توضیح داد: هیچ کس حق ندارد فردی را از اقامت در کشورش محروم کند،البته حق اقامت مانند حق اشتغال بنیادین نیست که نتوان برای آن قانون محدود کننده تعیین کرد.
حق کارگر بر کارفرما؛ همه کارگران باید در مقابل کار حقوق عادلانه دریافت کنند
موحدی ساوجی با اشاره به حق کارگر بر کارفرما، اظهار کرد:هر کارگری اعم از اینکه زن یا مرد حق دارد در مقابل کاری که انجام می دهد حقوق عادلانه دریافت کند.عدالت در دستمزد امر مهمی است که اگر به آن توجه شود فاصله های طبقاتی تا حدود زیادی کم تر می شود.همچنین این نکته حائز اهمیت است که کار مخصوص مرد نیست و زن هم می تواند کار کند و در مقابل کاری که می کند از حقوقی برخوردار باشد و باید توجه داشت زن خودش مالک دستمزدش است و شوهر زن نمی تواند از زن بخواهد دستمزدش را در طرقی خرج کند که مد نظر شوهر است.
وی به این پرسش که آیا کارفرما حق دستور دادن به کارگر را دارد،پاسخ داد: این امر بستگی قراردادی که بین آن ها بسته شده است دارد.اگر کارفرما در قرارداد ذکر کند "من تو را اجیر می کنم که کارها من را انجام دهی" بر اساس این قرارداد دستورهم می دهد اما دستور نباید کارگر را از شخصیت انسانی نازل تر بیاورد و فوق توان کارگر باشد. در روایات هم ذکر شده است که حتی مسلمان حق ندارد به یک فرد غیر مسلمان فوق طاقت او دستور دهد یا از الفاظی استفاده کند که باعث خدشه دار شدن شخصیت فرد شود.
حق محرومین بر افراد بی نیاز و مسئولین جامعه
این استاد دانشگاه مفید قم در ادامه با بیان اینکه حق دیگر،حق محرومین جامعه اعم از فقرا،ایتام و... بر سایر افراد و بر مسئولین جامعه است، توضیح داد:افراد جامعه که شامل محرومین جامعه نیستند، نمیتوانند ادعا کنند با مال حلالی که کسب می کنند هر چه می خواهند انجام دهند،زیرا یکی از وظایف افرادی که مال حلال کسب می کنند و جزو بی نیازان جامعه حساب می شوند این است که نیازمندی های جامعه را برطرف کنند و به نیازمندان و محرومین جامعه توجه داشته باشند.
موحدی ساوجی با تاکید بر اینکه محرومین بر مسئولان جامعه هم حق دارند، افزود: یکی از وظایف مسئولان جامعه این است که شرایط را به گونه ای فراهم کنند تا محرومان جامعه به حقوق مشروع خود برسند و بتوانند با تلاش و فعالیت محرومیت را از خود دور کنند.درواقع برنامه هایی که مسئولین جامعه در نظر می گیرند نباید به گونه ای باشد که محرومیت محرومین جامعه بیشتر شود و باید به حقوق محرومین،نه در شعار بلکه در عمل توجه کنند.بسیاری از گناهان و مشکلات فرهنگی ناشی از فقر است. طبق در روایات فقر انسان را به کفر و بی دینی می کشاند،بنابراین فقر در مسائل فرهنگی و دینی نقش تعیین کننده ای دارد.
حقوق متقابل مردم و حکومت: کارگزاران حکومت باید بدانند که حق فرمان مطلق بر مردم را ندارند
وی با بیان اینکه مردم و حکومت صالح و مشروع دارای حقوق متقابل هستند، گفت:کارگزاران حکومت باید بدانند که حق فرمان مطلق بر مردم را ندارند.از حضرت علی روایت شده است که "اطاعت مخلوق(انسانی که مخلوق خداوند است) محدود به زمانی است این اطاعت منجر به معصیت خالق نشود". بنابراین حاکمان و کارگزاران نباید تصور کنند از آنجائی که حاکم کشور و دارای سمتی هستند هرچه امر می کنند، حتی اگر خلاف شرع هم باشد مردم باید اطاعت کنند.
این استاد دانشگاه مفید قم ادامه داد: حاکمان باید بدانند این مردم هستند که با پذیرش حکومت آن ها باعث شدند آن ها به حکومت برسند، بنابراین موظف هستند با مردم مهربان بوده، واقعا خدمت گذار مردم باشند و خود را پاسخگو بدانند. حتی اگر مردم انتقاد باطلی از حاکمین داشته باشند، حاکمین باید با صبر برخورد کنند.معصومان در سیره حکومتی خود، با اینکه معصوم بودند و مسلما انتقادهایی که به آن ها می شود انتقاد ناروا بوده است اما همه انتقادها را با روی باز پذیرا بودند، حتی اما صادق می فرمایند "محبوب ترین برادران من کسی است که عیب های من را به من بگوید".
زندگی شرافتمندانه، از حقوق مسلم همه شهروندان است
وی با تاکید بر اینکه حکومت مکلف است شرایط را در جامعه به گونه ای فراهم کند که هر یک از افراد جامعه دارای زندگی شرافتمندانه باشند،اظهار کرد:نباید زندگی افراد جامعه به گونه ای باشد که فقط زنده باشند، بلکه باید از نظر اقتصادی زندگی شرافتمندانه ای داشته باشند و بتوانند از طریق کار و تلاش نیازهای خود و خانواده را فراهم کنند.
دخالت در حریم شخصی افراد جزو وظایف حاکمان نیست
این استاد دانشگاه مفید قم بر اهمیت حریم خصوصی افراد جامعه تاکید کرده و ادامه داد:در نامه حضرت علی به مالک اشتر تاکید شده که "مردم دارای لغزش هستند، نباید دنبال این باشی که بخواهی لغزش های انسان ها را آشکار کنی".بنابراین هرچند فرد در زندگی خصوصی خود گناه می کند ما حق نداریم در زندگی خصوصی افراد دخالت کنیم.حضرت علی می فرمایند "چیزی که علنی است را اصلاح کنید اما حکم چیزی که مخفیانه صورت گرفته با خدا است و خدا در قیامت گناهان خصوصی و شخصی افراد را تعیین تکلیف می کند و دخالت در امور خصوصی افراد وظیفه حاکم و حکومت نیست.
طبیعت حقی است که خداوند برای همه نسل ها قرار داده است
هیچ انسانی حق ندارد بی جهت به حیوانات آسیب برساند
موحدی ساوجی در ادامه به حق طبیعت اشاره کرده و توضیح داد:گذشته از دلیل عقل، آنچه که از روایات و متون دینی به دست می آید این است که انسان در مقابل طبیعت اعم از آب،هوا، گیاهان و حیوانات مسئول است و این طور نیست که انسان بتواند هرگونه که می خواهد از طبیعت استفاده کند.
وی با تاکید بر اینکه طبیعت حقی است که خداوند برای همه نسل ها قرار داده است، ادامه داد:همه انسان ها موظف هستند به این حق مشترک آسیب نرسانند و به گونه ای عمل نکنند که دیگران از حقشان محروم شوند، حتی اگر این طبیعت در ملک شخصی افراد باشد یا حیوان، حیوان شخصی فرد باشد، برای مثال فرد حق ندارد بگوید این حیوان، حیوان شخصی من است یا این مزرعه ملک شخصی من است و من میخواهم آن را نابود کنم.
این استاد دانشگاه قم با بیان اینکه هیچ انسانی حق ندارد بی جهت به حیوانات آسیب برساند، گفت:حیوان هم مخلوق خدا است و فقط می توان حیوانی را از بین برد که به انسان آزار می رساند و هیچ راهی برای رفع آزار آن وجود ندارد،مانند حشرات موذی.حتی در این مورد روایتی از حضرت امام جعفر صادق وجود دارد که زنی به دلیل اینکه گربه ای را در بند کرده بود و آن حیوان از تشنگی مرد، در عذاب افتاد.