سید محمدعلی ایازی
بررسی دلایل مخالفان
در برخی روایات "بطر" مذمت شده است. بطر به معنی افراط در خوشی می باشد. به همین دلیل در بسیاری از مواقع این کلمه همراه با واژه ی "اشرّ" (شرارت ) آمده که نشان می دهد :اشرِّا و بطراّ. دریک ردیف قرار دارد ، افراط درشادی وشرارت درکارها .
در قسمت‌های قبل با مفهوم شادی و ضرورت آن و اهمیت شادی در اسلام آشنا شدیم. در مقابل چنین دیدگاهی، برخی شادی را در حد ضرورت جایز می دانند. در ادامه به این امر پرداخته می شود.
برخی مضامین درروایات اسلامی این شائبه راایجاد کرده که یا شادی کردن جایز نیست و یا در حدّ ضرورت جایز است. این روایات چند دسته اند:
۱- روایاتی که با کلمه ی "بطر" یعنی افراط درخوشحالی آمده، طغیان دربهره برداری ازنعمت های الهی پیداکرده است. کافی است که به ماده بطر در معجم بحارالانوار مراجعه شود (بحار الانوار ج2، ص 151) تا روشن شود چه حجم انبوهی به این موضوع اشاره دارد.
به عنوان نمونه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: الدهر یومان: «یوم لک و یوم علیک، فان کان لک، فلا تبطر؛روزگار دو روز است، روزی به نفع تو و روزی بر علیه تو. اگر روزی به نفع تو بود، پس زیاد خوشحالی نکن.» (بحارالانوار،ج70،ص 81)
اما نه این روایت و نه روایاتی که به این مضمون رسیده، درمذمت اصل شادی وتفریح است. این روایات درجهت پیشگیری از افراط کردن و غفلت از عالم آخرت است و بس. به همین دلیل در بسیاری از مواقع این کلمه همراه با واژه ی "اشرّ" (شرارت ) آمده که نشان می دهد :اشرِّا و بطراّ. در یک ردیف قرار دارد ، افراط در شادی و شرارت در کارها . (بحار الانوار ج 5، ص87 و ج49، ص 184.)
۲- روایاتی که درجهت مذمت خوشحالی و شادی با توجه به عالم آخرت و مرگ رسیده است. مانند:«عجبت لمن ایقن بالموت کیف یفرح؛ شگفت از کسی که یقین به مرگ دارد وشادی می کند.» (بحار الانوار، ج 12، ص71.) و روایات دیگری که در همین سیاق است.
امااین روایات هم دلالتی بر نفی شادی ندارد، زیرا:
اولا) جنبه هشدار دارد. هشدارها همواره جنبه ارشادی دارند و نه تحریمی.
ثانیا) این دسته از روایات در مقام نفی غفلت از عالم حساب و قیامت است و منافاتی میان توجه به عالم آخرت و شادی و تفریح کردن نیست.
۳- غفلت های فراوان در بیشتر تفریحات و شادی ها، یکی از عوامل ایجاد این ذهنیت در میان مذهبی ها است که حتی تفریحات سالم در جوامع منتهی به خلاف می گردد. به عنوان نمونه در نظر بگیرید در برخی محیط ها چگونه با استفاده از برخی داروهای نشاط آور، مشروبات، آهنگ های غیر مجاز، سخنان بی جا، مسخره کردن دیگران، مطالب بیهوده و آزار دهنده، و ده ها نمونه دیگر این ذهنیت را به وجود آورده که تفریح سالم، شادی مفید و شادمانی که انسان را از خدا غافل نسازد وجود ندارد.
این نکات هر چندگاه درست است و یکی از آفات جدی تفریحات سالم می تواند باشد، اما همه شادی ها در این محدوده نمی گنجد. بسیاری از تفریحات خانواده ها در قالب عروسی، پارک، پیک نیک، نشست های خانوادگی، جشن های تولد، جشن های مذهبی و ده ها مورد دیگر، به صورت سالم انجام می گیرد و می تواند نشاط آفرین باشد.
از این آفت که بگذریم، برخی از این تفریحات در نهایت موجب اختلاف، کینه، جدایی و نزاع های فامیلی شده است. آیا می توان به این دلیل که گاه شادمانی ها تبدیل به نزاع شده، اصل این جشن ها را ممنوع کرد؟ هر کار خوبی، آفتی دارد که باید از آن پیش گیری کرد و نه این که اصل آن را کنار گذاشت. البته مفهوم این سخن این نیست که چون اسلام، شادی را ضروری می داند هر کاری را جایز می داند.
بررسی دلایل مخالفان
در برخی روایات "بطر" مذمت شده است. بطر به معنی افراط در خوشی می باشد. به همین دلیل در بسیاری از مواقع این کلمه همراه با واژه ی "اشرّ" (شرارت ) آمده که نشان می دهد :اشرِّا و بطراّ. دریک ردیف قرار دارد ، افراط درشادی وشرارت درکارها .
در قسمت‌های قبل با مفهوم شادی و ضرورت آن و اهمیت شادی در اسلام آشنا شدیم. در مقابل چنین دیدگاهی، برخی شادی را در حد ضرورت جایز می دانند. در ادامه به این امر پرداخته می شود.
برخی مضامین درروایات اسلامی این شائبه راایجاد کرده که یا شادی کردن جایز نیست و یا در حدّ ضرورت جایز است. این روایات چند دسته اند:
۱- روایاتی که با کلمه ی "بطر" یعنی افراط درخوشحالی آمده، طغیان دربهره برداری ازنعمت های الهی پیداکرده است. کافی است که به ماده بطر در معجم بحارالانوار مراجعه شود (بحار الانوار ج2، ص 151) تا روشن شود چه حجم انبوهی به این موضوع اشاره دارد.
به عنوان نمونه از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: الدهر یومان: «یوم لک و یوم علیک، فان کان لک، فلا تبطر؛روزگار دو روز است، روزی به نفع تو و روزی بر علیه تو. اگر روزی به نفع تو بود، پس زیاد خوشحالی نکن.» (بحارالانوار،ج70،ص 81)
اما نه این روایت و نه روایاتی که به این مضمون رسیده، درمذمت اصل شادی وتفریح است. این روایات درجهت پیشگیری از افراط کردن و غفلت از عالم آخرت است و بس. به همین دلیل در بسیاری از مواقع این کلمه همراه با واژه ی "اشرّ" (شرارت ) آمده که نشان می دهد :اشرِّا و بطراّ. در یک ردیف قرار دارد ، افراط در شادی و شرارت در کارها . (بحار الانوار ج 5، ص87 و ج49، ص 184.)
۲- روایاتی که درجهت مذمت خوشحالی و شادی با توجه به عالم آخرت و مرگ رسیده است. مانند:«عجبت لمن ایقن بالموت کیف یفرح؛ شگفت از کسی که یقین به مرگ دارد وشادی می کند.» (بحار الانوار، ج 12، ص71.) و روایات دیگری که در همین سیاق است.
امااین روایات هم دلالتی بر نفی شادی ندارد، زیرا:
اولا) جنبه هشدار دارد. هشدارها همواره جنبه ارشادی دارند و نه تحریمی.
ثانیا) این دسته از روایات در مقام نفی غفلت از عالم حساب و قیامت است و منافاتی میان توجه به عالم آخرت و شادی و تفریح کردن نیست.
۳- غفلت های فراوان در بیشتر تفریحات و شادی ها، یکی از عوامل ایجاد این ذهنیت در میان مذهبی ها است که حتی تفریحات سالم در جوامع منتهی به خلاف می گردد. به عنوان نمونه در نظر بگیرید در برخی محیط ها چگونه با استفاده از برخی داروهای نشاط آور، مشروبات، آهنگ های غیر مجاز، سخنان بی جا، مسخره کردن دیگران، مطالب بیهوده و آزار دهنده، و ده ها نمونه دیگر این ذهنیت را به وجود آورده که تفریح سالم، شادی مفید و شادمانی که انسان را از خدا غافل نسازد وجود ندارد.
این نکات هر چندگاه درست است و یکی از آفات جدی تفریحات سالم می تواند باشد، اما همه شادی ها در این محدوده نمی گنجد. بسیاری از تفریحات خانواده ها در قالب عروسی، پارک، پیک نیک، نشست های خانوادگی، جشن های تولد، جشن های مذهبی و ده ها مورد دیگر، به صورت سالم انجام می گیرد و می تواند نشاط آفرین باشد.
از این آفت که بگذریم، برخی از این تفریحات در نهایت موجب اختلاف، کینه، جدایی و نزاع های فامیلی شده است. آیا می توان به این دلیل که گاه شادمانی ها تبدیل به نزاع شده، اصل این جشن ها را ممنوع کرد؟ هر کار خوبی، آفتی دارد که باید از آن پیش گیری کرد و نه این که اصل آن را کنار گذاشت. البته مفهوم این سخن این نیست که چون اسلام، شادی را ضروری می داند هر کاری را جایز می داند.
