آیت الله ایازی در گفتگوی اختصاصی با تیم رسانه مجمع مدرسین و محققین بیان کرد :
از پیامبر(ص) نقل شده است: «وَ مَنْ سَمِعَ رَجُلًا ینَادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسْلِم».[1]«هر مسلمانی که ندای مسلمانی را بشنود که از او کمک می‌خواهد و پاسخ او را ندهد مسلمان نیست. در صورتی که امکان آن به لحاظ حقوقی و عملی ممکن باشد و یکبار چنین امکانی نیست باز وظیفه است که بی تفاوت نباشیم و به صورت همکاری نکردن و مبارزه منفی با ظالم و فعالیت حقوقی و در مجامع بینالمللی در افشاگری ظلم و ظالم بود.
گفتگوی اختصاصی مجمع با آیت الله ایازی (عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم )
مجمع : با سلام. پرسش نخستی که در آغاز مطرح است اینکه مقصود از حق مقاومت در دیدگاه های اسلامی چیست ؟
آیت الله آیازی : سلام علکیم ، مراد از حق مقاومت در فرهنگ اسلامی حق دفاع است و مقاومت برای دفاع است و خود مقاومت امر استقلالی نیست. امر مضافی نسبت به چیزی است که قرآن فرموده است: «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمۡ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ نَصۡرِهِمۡ لَقَدِيرٌ » (حج: 39). یعنی در جائی که وظیفه است ایستادگی کردن. و آن در جائی است که منطق عقلائی و شرایط و توان برای ایستادگی هست این وظیفه است. به همین دلیل قبل از این آیه شریفه مسلمانان بارها از پیامبر درخواست اجازه ایستادگی میکردند و ایشان در سوره هود که آیه نازل شد: « فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا ۚ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ »(هود: 112) پس، همان گونه كه دستور يافته‌اى ايستادگى كن، و هر كه با تو توبه كرده [نيز چنين كند]، و طغيان مكنيد كه او به آنچه انجام مى‌دهيد بيناست. فرمود شیبتنی سورة هود. این سوره مرا پیر کرد، چون عدهای به ظاهر انقلابی می خواستند اقدام کنند و پیامبر اجازه نمی داد. در این آیه هم دو نکته آمده است، یکی فرمود: همان گونه كه دستور يافته‌اى ايستادگى كن. نه بیشتر و نکته دوم فرمود: و لاتطغوا. و طغيان مكنيد كه او به آنچه انجام مى‌دهيد بيناست. یعنی ای کسانی که از پیامبر انقلابی تر شده اید و مسائل و محاسبات و شرایط و توان را نمی سنجید بدانید که استقامت و مقاومت منطق دارد و بلغ ما بلغ نیست. باید حساب فردا و شرایط بعد را هم کرد.
مجمع : آیا حق مقاومت ، هر نوع کنشی را برای دستیابی به این حق مجاز می شمارد؟
آیت الله ایازی: در اسلام حیات آدمی را بسی مقدس و ارجمند می داند. در قرآن حیات انسان را بمنزله حیات جامعه و مرگ آن را مرگ همه جامعه می داند. در قرآن در آیات فراوانی مسئله حق دفاع مطرح شده است. اما بیشترین آیات در باره شرایط و قلمرو دفاع است. مثلا «وقاتِلُوا فِی سبِیلِ‌الله الذِین یقاتِلُونكُمْ( (بقره: 190) ـ «و در راه خدا با آنان كه به جنگ و دشمنی شما برخیزند جهاد كنید» یا )فإِنِ انتهوْا فلا عُدْوان إِلا على الظالِمِین( (بقره: 193) ـ «پس، اگر (از جنگ) دست كشیدند (با آنها عدالت كنید كه) تجاوز جز بر ستمكاران روا نیست». البته بایسته حق دفاع دستیابی به حداقل زیان و آسیب است که در سیره پیامبر به شکل بارزی نقل شده است.
مجمع : با این حال حق مقاومت دعوت بر جنگ است یا صلح؟
آیت الله ایازی : در اصل چون مبنای مقاومت بر دفاع است، برای این است که دشمن صلح را برسمیت بشناسد، در اسلام اصل بر صلح و دوستی است، مگر اینکه دشمن به دشمنی خود ادامه بدهد لذا فرموده است: یا )وإِنْ جنحُوا لِلسلْمِ فاجْنحْ لها( (انفال: 61) ـ «و اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درآی». نیز می‌فرماید: )فإِنِ اعْتزلُوكُمْ فلمْ یقاتِلُوكُمْ وألْقوْا إِلیكُمُ السلم فما جعل اللهُ لكُمْ علیهِمْ سبِیلاً( (نساء: 90) ـ «پس اگر از شما كناره‌گیری كردند و با شما نجنگیدند و با شما طرح صلح افكندند، (دیگر) خدا برای شما راهی (برای تجاوز) بر آنان قرار نداده است. این آیات حد قتال و قلمرو آن را مشخص میکند و سیره پیامبر در تمام غزوات که همه دفاعی بوده‌اند، مشخص‌کننده و مفسر آن دسته از آیات دستور به قتال خواهند بود. نکته دیگر داشتن منطق برای مقاومت است. یکی همان شیوه برخورد دشمن است و دیگری شرایط و موقعیت خود ما و شرایط مقاومت است. اگر دشمن جرار است، این گونه نیست که به هرقیمت بخواهیم دیگران به کشتن بدهیم تا مقاومت بیهوده بکنیم. در دعای امام سجاد به این هر دو نکته توجه شده است زیرا آمده: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْتَذِرُ إِلَیكَ مِنْ مَظْلُومٍ ظُلِمَ بِحَضْرَتِی فَلَمْ أَنْصُرْهُ...».[2] خدایا! از تو پوزش مى‌خواهم درباره ستم دیده‌اى كه در حضور من (در زمانه من)به او ستم شود و من یاریش ندادم. شاید نکته عذرخواهی امام سجاد اشاره به واقعه حَرّه و حمله به مدینه و جنایات یزید توسط مسلم بن عقبه بود و آن حضرت نتوانست قیام مردم به رهبری عبداللّه بن حَنظَلةبن ابی‌عامر (غسیل الملائکه) بر ضد حکومت یزید را در سال ۶۳ را تأیید وحمایت کند. آنان پس از واقعه کربلا به خونخواهی برخاستند، اما امام علیه السلام معتقد بودند این قوم جراّری هستند که ایستادگی در برابر آنان کار به جائی نمیبرد و گفتند: فانّها قَتَلَةٌ عَمیاء عظیم.. در نظر من، فتنۀ بنیامیه؛ فتنه‌ای کور و بس تاریک است» و حکیمانه و عاقلانه در انتخاب شر(طبق روایت امام علی) اقل الشرین را انتخاب نمودند. موضع امام بعد روشن شد که درست بوده و انقلابیگری راه به جائی نمیبرده است. (طبری، ترجمه تاریخ طبری، ج۷، ص ۳۰۹۹.-۳۱۰۵) .
به نظر شما اگر در هر کجای جهان ظلمی باشد و گروهی در پی احقاق حقوقشان برایند؛ وظیفه دینی و ملی است که در حمایت از آنها به پا خیزیم؟
آیت الله ایازی : در باره لزوم دفاع دیگران از حق مظلوم، گاهی شکل مستقیم دارد، مثل لزوم حمایت از مظلوم و ممنوعیت بی‌تفاوت نبودن نسبت به شرایط و حقوق جامعه، در صورتی که دخالت تلقی نشود چنانکه در قرآن آمده: « وَمَا لَكُمۡ لَا تُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا مِنۡ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلظَّالِمِ أَهۡلُهَا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيࣰّا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا » (نساء: 75) و از امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل شده است: «وَ مَنْ سَمِعَ رَجُلًا ینَادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسْلِم».[3]«هر مسلمانی که ندای مسلمانی را بشنود که از او کمک می‌خواهد و پاسخ او را ندهد مسلمان نیست. در صورتی که امکان آن به لحاظ حقوقی و عملی ممکن باشد و یکبار چنین امکانی نیست باز وظیفه است که بی تفاوت نباشیم و به صورت همکاری نکردن و مبارزه منفی با ظالم و فعالیت حقوقی و در مجامع بینالمللی در افشاگری ظلم و ظالم بود.
مجمع : سوال آخر اینکه وظیفه دولت های اسلامی و جوامع مسلمان در حمایت از جنبش های مقاومت منطقه و به طور خاص فلسطین‌نیان چیست؟ و مناسب ترین شکل حمایت از این جنبش کدام است؟
آیت الله ایازی : البته حمایت بر دو گونه است، حمایتی که امکان آن باشد و بتوان انجام داد و حمایتی که به لحاظ دفاع در نظام بین المللی و مراکز جهانی است. گاهی شرایط نیست و یا بسا دولت های مقتدری هستند که دفاع از آنان منجر به کشته شدن افراد بیشتری می شود و یا ضایعات و خرابی ایجاد میکند، در آن صورت منطق اقتضا میکند بیگدار به آب نزنند و باعث خونریزی بیشتر نشوند.
باتشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
