دکتر محمدرضا یوسفی: فلسفه بازار مالی این است که توان تولید را افزایش داده و به رونق اقتصادی کمک کند، ولی در حال حاضر در اقتصاد ایران چنین رابطه‌ای میان بازار بورس و رشد اقتصادی وجود ندارد و اگر با سیر صعودی شاخص‌های بورس مواجه هستیم، این به معنای رشد بادکنکی و توافقات پشت پرده در این بازار است.
حجت‌الاسلام محمدرضا یوسفی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره حکم شرعی درآمدهای حاصل از معاملات بورس، اظهار کرد: اگر صرفا به فعالیت‌های بورسی نگاه کنیم، می‌بینیم افراد فعال در این بازار یک‌سری اوراق بهادار را که دارای ارزش مالی است معامله می‌کنند و طبیعتا در هر معامله‌ای نیز باید دو چیز مال و مالیت وجود داشته باشد. یعنی شما پول می‌دهید و در قبال آن، سند معتبری را دریافت می‌کنید، مثلا سهام به سند مالکیت بخشی از یک کارخانه یا بنگاه اقتصادی مربوط می‌شود.
وی افزود: از این نظر، معاملات بورسی موجود ایراد شرعی ندارد و اینکه قیمت‌ها بالا و پایین می‌شود، این نوسان طبیعی بوده و ممکن است در بسیاری از مسائل رخ دهد، مثلا کالایی که سال گذشته خریداری کردیم، همان کالا در سال جدید ممکن است با افزایش یا کاهش قیمت مواجه شود. افزایش یا کاهش قیمت دلیل بر غیرشرعی بودن نمی‌شود. قمار ادبیات مستقلی دارد که باید در نظر گرفته شود، بنابراین معاملات بورس را نمی‌توان قمار به حساب آورد.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید اضافه کرد: اصل معامله شرعا درست است، ولی یک‌سری شرایط دارد که باید در چارچوب آن شرایط انجام شود. از طرف دیگر، یکی از مسائلی که ممکن است در بازارهایی مثل بورس پیش آید، این است که گروه‌هایی با دلال‌بازی، ایجاد شایعه، جوسازی و هماهنگی‌های خاص و پشت پرده، تغییراتی در بازار ایجاد کنند که قطعا چنین فعالیت‌هایی که باعث قیمت‌های کاذب و افزایش قیمت‌ها به صورت غیرواقعی می‌شود، حرام است. ولی افراد عادی که با تصور افزایش قیمت، سهامی را خریداری می‌کنند، این کار آنها اشکالی ندارد.
سود حاصل از دلال‌بازی و توافقات پشت پرده، حرام است
حجت‌الاسلام یوسفی تصریح کرد: معاملات مربوط به اوراق بهادار شرعا ایرادی ندارد، مثلا سهام یک کارخانه مثل سند مالکیت شما بر بخشی از آن کارخانه است و اگر این کار به روال طبیعی انجام شود، مشکلی ندارد، ولی اگر بازار سهام تحث تاثیر عواملی مثل توافقات پشت پرده و مسائل حاشیه‌ای واقع شده، صف خرید و فروش‌های مصنوعی ایجاد شود و از این طریق با قیمت‌ها بازی کنند، این نوع کارهای مصنوعی حرام است. وی با بیان اینکه بازار مالی برای این ایجاد می‌شود که به رونق اقتصادی کمک کند، گفت: افراد با خرید سهام توان تولید جامعه را بالا می‌برند و طبیعتا با افزایش توان تولید، رشد اقتصادی باید بیشتر و بیکاری کمتر شود. بنابراین فلسفه بازار مالی این است که در خدمت تولید یک کشور باشد و وقتی با رونق بازار مالی مواجه می‌شویم، در واقع شاهد رونق اقتصادی باشیم.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید افزود: وقتی این رابطه میان بازار مالی و رونق اقتصادی قطع شود و به حال اقتصاد مفید نباشد، مثل وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران، یعنی مدام بر نرخ بیکاری افزوده شود، چنانکه تحت تاثیر شیوع کرونا، حداقل دو میلیون نفر فرصت شغلی را در این دو ماه از دست داده‌ایم و رشد اقتصادی نیز منفی باشد، طبیعتا شاخص‌های بورس نیز باید روند نزولی را طی کند، ولی این شاخص‌ها در حال حاضر صعودی است. یعنی نوعی دلال‌بازی در حال رخ دادن بوده و عده‌ای بازارگرمی می‌کنند و متاسفانه دولت نیز در این قضیه بهره خودش را می‌برد و به این وضعیت دامن می‌زند. در نهایت ممکن است تحت تاثیر این دلال‌بازی‌ها، حباب ایجاد شده و شاهد سقوط بورس باشیم.
وی بیان کرد: برای اینکه ببینیم سیر صعودی شاخص‌های بورس نوعی رشد بادکنکی است یا نه، باید نسبت ارزش‌های سهام را با قیمت واقعی کارخانجات بسنجیم. مثلا اگر دستگاه‌ها و تجهیزات کارخانه الف هزار میلیارد تومان باشد، ارزش سهام آن در بازار بورس نیز باید در همان حدود یا کمی پایین‌تر یا بالاتر باشد، ولی اگر ارزش واقعی آن کارخانه هزار میلیارد تومان و ارزش سهام آن سه هزار میلیارد تومان یعنی سه برابر باشد، در اینجا می‌گوییم که نسبت به آن حباب وجود دارد و ممکن است آن ترکیدن رخ دهد. در حال حاضر وضعیت بورس کشور همین‌طور است. مثلا در مورد شرکت پدیده شاندیز، ارزش واقعی آن ۹ هزار میلیارد و ارزش بازاری آن ۲۳ هزار میلیارد تومان یعنی بیش از دو و نیم برابر بود. در واقع نسبت به آن حباب وجود داشت و در نهایت نیز شاهد بودیم که چه اتفاقی افتاد. شرایط کنونی بورس نیز شبیه همان وضعیت است.
حجت‌الاسلام یوسفی اظهار کرد: افرادی که برای فعالیت در بازار بورس مثلا وسیله نقلیه یا خانه خود را می‌فروشند یا پول رهن یک مغازه را وارد این بازار می‌کنند، آن هم به پشتوانه ۱۸۰ درصد سودی که سال گذشته داشته‌اند، باید بدانند که احتمال سقوط وجود دارد و فردای بعد از آن پولی برای آنها باقی نمی‌ماند که مغازه‌ای اجاره کنند یا ماشینی بخرند. مردم عادی و خرده‌پا برای فعالیت در بازار بورس حتما باید به کارگزاری‌های معتبر و قابل قبول مراجعه کنند و سهام‌هایی که خریداری می‌کنند، باید محتاطانه و کم ریسک باشد، نگاه بلندمدت داشته باشند و سود برخی کارخانجات آنها را فریب ندهد، چون باید بدانند که ممکن است در این رابطه، توافقات پشت پرده‌ای وجود داشته باشد و فردا روزی احتمال نابودی آن وجود دارد. افراد بهتر است اقدامات فردی انجام ندهند و فکر نکنند فلان فرد در این مسائل خیلی وارد است، بلکه به کارگزاری‌های معتبر و سالم مراجعه کنند تا با مشکلی مواجه نشوند.
حجت‌الاسلام محمدرضا یوسفی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره حکم شرعی درآمدهای حاصل از معاملات بورس، اظهار کرد: اگر صرفا به فعالیت‌های بورسی نگاه کنیم، می‌بینیم افراد فعال در این بازار یک‌سری اوراق بهادار را که دارای ارزش مالی است معامله می‌کنند و طبیعتا در هر معامله‌ای نیز باید دو چیز مال و مالیت وجود داشته باشد. یعنی شما پول می‌دهید و در قبال آن، سند معتبری را دریافت می‌کنید، مثلا سهام به سند مالکیت بخشی از یک کارخانه یا بنگاه اقتصادی مربوط می‌شود.
وی افزود: از این نظر، معاملات بورسی موجود ایراد شرعی ندارد و اینکه قیمت‌ها بالا و پایین می‌شود، این نوسان طبیعی بوده و ممکن است در بسیاری از مسائل رخ دهد، مثلا کالایی که سال گذشته خریداری کردیم، همان کالا در سال جدید ممکن است با افزایش یا کاهش قیمت مواجه شود. افزایش یا کاهش قیمت دلیل بر غیرشرعی بودن نمی‌شود. قمار ادبیات مستقلی دارد که باید در نظر گرفته شود، بنابراین معاملات بورس را نمی‌توان قمار به حساب آورد.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید اضافه کرد: اصل معامله شرعا درست است، ولی یک‌سری شرایط دارد که باید در چارچوب آن شرایط انجام شود. از طرف دیگر، یکی از مسائلی که ممکن است در بازارهایی مثل بورس پیش آید، این است که گروه‌هایی با دلال‌بازی، ایجاد شایعه، جوسازی و هماهنگی‌های خاص و پشت پرده، تغییراتی در بازار ایجاد کنند که قطعا چنین فعالیت‌هایی که باعث قیمت‌های کاذب و افزایش قیمت‌ها به صورت غیرواقعی می‌شود، حرام است. ولی افراد عادی که با تصور افزایش قیمت، سهامی را خریداری می‌کنند، این کار آنها اشکالی ندارد.
سود حاصل از دلال‌بازی و توافقات پشت پرده، حرام است
حجت‌الاسلام یوسفی تصریح کرد: معاملات مربوط به اوراق بهادار شرعا ایرادی ندارد، مثلا سهام یک کارخانه مثل سند مالکیت شما بر بخشی از آن کارخانه است و اگر این کار به روال طبیعی انجام شود، مشکلی ندارد، ولی اگر بازار سهام تحث تاثیر عواملی مثل توافقات پشت پرده و مسائل حاشیه‌ای واقع شده، صف خرید و فروش‌های مصنوعی ایجاد شود و از این طریق با قیمت‌ها بازی کنند، این نوع کارهای مصنوعی حرام است. وی با بیان اینکه بازار مالی برای این ایجاد می‌شود که به رونق اقتصادی کمک کند، گفت: افراد با خرید سهام توان تولید جامعه را بالا می‌برند و طبیعتا با افزایش توان تولید، رشد اقتصادی باید بیشتر و بیکاری کمتر شود. بنابراین فلسفه بازار مالی این است که در خدمت تولید یک کشور باشد و وقتی با رونق بازار مالی مواجه می‌شویم، در واقع شاهد رونق اقتصادی باشیم.
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید افزود: وقتی این رابطه میان بازار مالی و رونق اقتصادی قطع شود و به حال اقتصاد مفید نباشد، مثل وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران، یعنی مدام بر نرخ بیکاری افزوده شود، چنانکه تحت تاثیر شیوع کرونا، حداقل دو میلیون نفر فرصت شغلی را در این دو ماه از دست داده‌ایم و رشد اقتصادی نیز منفی باشد، طبیعتا شاخص‌های بورس نیز باید روند نزولی را طی کند، ولی این شاخص‌ها در حال حاضر صعودی است. یعنی نوعی دلال‌بازی در حال رخ دادن بوده و عده‌ای بازارگرمی می‌کنند و متاسفانه دولت نیز در این قضیه بهره خودش را می‌برد و به این وضعیت دامن می‌زند. در نهایت ممکن است تحت تاثیر این دلال‌بازی‌ها، حباب ایجاد شده و شاهد سقوط بورس باشیم.
وی بیان کرد: برای اینکه ببینیم سیر صعودی شاخص‌های بورس نوعی رشد بادکنکی است یا نه، باید نسبت ارزش‌های سهام را با قیمت واقعی کارخانجات بسنجیم. مثلا اگر دستگاه‌ها و تجهیزات کارخانه الف هزار میلیارد تومان باشد، ارزش سهام آن در بازار بورس نیز باید در همان حدود یا کمی پایین‌تر یا بالاتر باشد، ولی اگر ارزش واقعی آن کارخانه هزار میلیارد تومان و ارزش سهام آن سه هزار میلیارد تومان یعنی سه برابر باشد، در اینجا می‌گوییم که نسبت به آن حباب وجود دارد و ممکن است آن ترکیدن رخ دهد. در حال حاضر وضعیت بورس کشور همین‌طور است. مثلا در مورد شرکت پدیده شاندیز، ارزش واقعی آن ۹ هزار میلیارد و ارزش بازاری آن ۲۳ هزار میلیارد تومان یعنی بیش از دو و نیم برابر بود. در واقع نسبت به آن حباب وجود داشت و در نهایت نیز شاهد بودیم که چه اتفاقی افتاد. شرایط کنونی بورس نیز شبیه همان وضعیت است.
حجت‌الاسلام یوسفی اظهار کرد: افرادی که برای فعالیت در بازار بورس مثلا وسیله نقلیه یا خانه خود را می‌فروشند یا پول رهن یک مغازه را وارد این بازار می‌کنند، آن هم به پشتوانه ۱۸۰ درصد سودی که سال گذشته داشته‌اند، باید بدانند که احتمال سقوط وجود دارد و فردای بعد از آن پولی برای آنها باقی نمی‌ماند که مغازه‌ای اجاره کنند یا ماشینی بخرند. مردم عادی و خرده‌پا برای فعالیت در بازار بورس حتما باید به کارگزاری‌های معتبر و قابل قبول مراجعه کنند و سهام‌هایی که خریداری می‌کنند، باید محتاطانه و کم ریسک باشد، نگاه بلندمدت داشته باشند و سود برخی کارخانجات آنها را فریب ندهد، چون باید بدانند که ممکن است در این رابطه، توافقات پشت پرده‌ای وجود داشته باشد و فردا روزی احتمال نابودی آن وجود دارد. افراد بهتر است اقدامات فردی انجام ندهند و فکر نکنند فلان فرد در این مسائل خیلی وارد است، بلکه به کارگزاری‌های معتبر و سالم مراجعه کنند تا با مشکلی مواجه نشوند.
