دکتر محمدرضا یوسفی با بیان اینکه دادن وعده و وعید از سوی کسانی که می‌خواهند پست و مقام بگیرند نشانه بی‌اخلاقی است، تأکید کرد: فساد سیستمی در جوامع، ناشی از مناسبات نادرست افراد ذی‌نفوذ در پشت پرده است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، امروز، ۱۷ اردیبهشت‌ماه در ادامه سلسله مباحث شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه به خطبه ۹۲ پرداخت و گفت: در حکومت عثمان، تبعیض، رانت‌خواری، اختلاس و ... وجود داشت و ارزش‌های الهی و انسانی زیر پا گذاشته می‌شد و بنی امیه مدیریت جامعه را دست داشتند، کسانی که در آخرین لحظات عمر پیامبر به ایشان ایمان آوردند.
یوسفی تصریح کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرمودند که ما با وعده و وعیدهای بی‌پایه نشانه بی‌صداقتی است
یوسفی تصریح کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرمودند که ما با رنگ‌ها و چهره‌های مختلف اجتماعی روبه‌رو هستیم و شرایط در این دوران، بسیار پیچیده است، لذا در این شرایط حکومت، بسیار سخت است؛ مردم قدرت شکیبایی این شرایط را نخواهند داشت و از طرف دیگر آن قدر شبهات مختلف برای مردم ایجاد شده بود که خیلی از مردم ثبات قدم خود را از دست داده بودند.
استاد دانشگاه مفید بیان کرد: حضرت به همین دلایل از حکومت امتناع فرمودند و ادامه دادند من اگر زمام امور را به دست بگیرم توقع نداشته باشید که چارچوب قبلی را ادامه بدهم، بلکه براساس دانش خودم عمل خواهم کرد. من به مصلحت‌اندیشی‌هایی که ممکن است منافع گروهی از بین برود توجهی نکرده، لذا شما تحمل اصول مرا نخواهید داشت؛ بنابر این دست از سرم بردارید و سراغ فرد دیگری بروید و من هم مطیع خواهم بود و هر چه مصلحت مردم باشد صادقانه در اختیار فرد منتخب شما قرار می‌دهم و اگر من مشاور و وزیر باشم بهتر از این است که امیر شما باشم.
وی با اشاره به نکات این خطبه اظهار کرد: اولین نکته این است که حضرت، آینده را پیش‌بینی کرده و هشدار می‌دهد؛ اگر از منظر تاریخی بنگریم می‌بینیم که دقیقا اتفاقاتی افتاده که امام گفته بودند و سه جنگ در مدت پنج سال رخ داد و نارضایتی‌هایی ایجاد شد و اقلیت ممتاز، اعتراضات شدیدی ایجاد کردند و شبهه‌پراکنی داشتند گرچه برای عموم مردم وضعیت بهتر شد.
یوسفی تصریح کرد: حکومت پیامبر در فضای کوچکی یعنی مدینه ایجاد شد و ایشان سننی بنا نهادند که هنوز در جامعه نهادینه نشده بود و بعد حکومت تغییر مسیر داد و خراج‌های حکومت میان نژادهای مختلف و به صورت ناعالانه تقسیم شد؛ در زمان خلیفه دوم بیشتر و در زمان خلیفه سوم تشدید شد؛ نابرابری حقوقی، قانونی شده بود و تلقی حاکمان از حکومت، کاملا متفاوت از قبل بود و آنان خود را پاسخگوی مردم نمی‌دیدند لذا مناسبات فاسد جدیدی در میان جامعه نهادینه و باعث ایجاد اقلیت ممتاز ثروتمند و قدرتمند شده بود.
فقر و فساد معلول مناسبات نادرست است
وی اضافه کرد: اگر ما در جامعه‌ای با فقر، فحشاء و نابرابری و آسیب‌های اجتماعی به صورت گسترده روبه‌رو شدیم که تبدیل به مسئله اجتماعی شده و پدیده موقتی هم نباشد حکایت از این دارد که مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به صورت نادرست پیش می‌رود. یعنی مردم از فقر، اختلاس و نابرابری و تنگدستی ناراحت هستند ولی همه اینها، معلول مناسبات نادرست است.
یوسفی تصریح کرد: امام خوب می‌دانستند برای اینکه میوه‌های تلخی مانند فقر و تبعیض و ... در جامعه تولید نشود باید مناسبات اقتصادی و اجتماعی اصلاح شود؛ باید سیستمی که تبعیض را قانونی کرده است نابود شود و در چنین حالتی مافیایی که قدرت در دست دارد و منافع مالی زیادی می‌برد در برابر این اصلاح می‌ایستد. ابن قتیبه می‌گوید طلحه و زبیر که محرک کشتن عثمان بودند، جایگاهی در میان مردم نداشتند و وقتی دیدند مردم به امام رو آوردند به سمت امام آمدند؛ حرف آنان این بود که بنی امیه نباید در قدرت باشند ولی با مناسبات نادرست آن دوره مشکلی نداشتند و تنها خواستار جابجایی قدرت بودند یعنی به جای مروان و ولید قرار است، طلحه و زبیر اختلاس کنند و به نان و نوایی برسند.
وی با بیان اینکه نگاه امیرالمومنین برخلاف طلحه و زبیر نگاهی عمیق است افزود: برای ایجاد اصلاحات عمیق باید قضیه را مناسباتی و سیستماتیک دید تا اصلاح در ساختار ایجاد شود، زیرا افراد منفعت‌طلب با ایجاد شبهه و شایعه تلاش می‌کنند که مردم را بر ضد امام کنند و جنگ‌هایی هم راه انداختند تا مردم از وضعیت جنگی خسته شوند و وضعیت معیشتی آنان دچار اشکال و کم کم نارضایتی گسترده ایجاد شود.
یوسفی تصریح کرد: ما نباید تصور کنیم این اتفاقات برای ۱۴۰۰ سال قبل است و الان هم اگر کسی بخواهد با اقلیت ممتاز که مناسبات نادرست دارند مبارزه کند او را از زوایای مختلف در منگنه قرار می‌دهند و با شبهه و ایجاد مشکل، سعی بر زمین‌گیر کردن او می‌کنند.
رابطه مناسبات پشت پرده و فساد
یوسفی با بیان اینکه در دوره امام علی(ع)، مردم درک عمیقی از قضایای پشت پرده نداشتند و صرفاً از تورم، بی‌عدالتی و فقر ناراحت بودند، افزود: مردم، مناسبات و عمق آن و سختی مبارزه با آن را نمی‌دیدند؛ به تعبیر گاندی یکی از مشکلات مصلحان اجتماعی آن است که مردم درکی از مناسبات پشت پرده ندارند لذا گرفتار شبهه شده و خسته می‌شوند.
وی افزود: وقتی با پدیده‌های مزمن مفسدانه و فساد سیستمی روبه‌رو هستیم باید مناسبات را ببینیم زیرا این مناسبات ریشه در شیوه حکمرانی دارد؛ و با تغییر افراد چیزی عوض نمی‌شود بلکه باید اصلاح عمیق صورت بگیرد که بدون همراهی با مردم ممکن نیست و همدلی و همراهی آنان هم نیازمند درک درست آنان از وضعیت است.
وی اضافه کرد: در نظام‌های مختلف می‌بینیم کسانی که می‌خواهند نماینده شده یا پست بگیرند شعارهایی می‌دهند که به آن معتقد نیستند و یا عملیاتی هم نیست؛ ولی امام علی(ع) سیاست اخلاقی داشتند و فرمودند که من اگر حاکم شوم وعده و وعید نمی‌دهم بلکه بر اصلاح عمیق امور تاکید دارم که می‌دانند دشمنی‌های زیادی هم ایجاد خواهد شد.
وی افزود: امام نتایج را نمی‌گوید بلکه ضرورت تحولات ساختاری و سختی‌ها را می‌گویند یعنی نگاه امام مبتنی بر اصالت قدرت نیست؛ اگر در انتخابات، فرد و افرادی، وعده‌های شیرین می‌دهند اصالت با قدرت است ولی اگر کسی عمیق‌تر با مسائل برخورد کرده و تلاش‌های خاصی برای وعده‌های شیرین به مردم ندارد وضعیت متفاوتی دارد.
وی با بیان اینکه امام برای آراء عمومی احترام قائل بودند و صادقانه مسائل را با مردم مطرح می‌کردند، اضافه کرد: اگر در جامعه امروز با یکسری مسئل مانند رانت‌خواری، اختلاس، بی‌عدالتی، فساد سیستمی، تورم مستمر، نرخ بیکاری بالا و آسیب‌های اجتماعی و فقر زیادی روبه‌رو هستیم نشان‌دهنده آن است که ما در درون ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارای مشکلات جدی هستیم و مسئله فرد و افراد نیستند بلکه باید مناسبات را اصلاح کرده و بازنگری و مجددا طراحی کنیم.رنگ‌ها و چهره‌های مختلف اجتماعی روبه‌رو هستیم و شرایط در این دوران، بسیار پیچیده است، لذا در این شرایط حکومت، بسیار سخت است؛ مردم قدرت شکیبایی این شرایط را نخواهند داشت و از طرف دیگر آن قدر شبهات مختلف برای مردم ایجاد شده بود که خیلی از مردم ثبات قدم خود را از دست داده بودند.
استاد دانشگاه مفید بیان کرد: حضرت به همین دلایل از حکومت امتناع فرمودند و ادامه دادند من اگر زمام امور را به دست بگیرم توقع نداشته باشید که چارچوب قبلی را ادامه بدهم، بلکه براساس دانش خودم عمل خواهم کرد. من به مصلحت‌اندیشی‌هایی که ممکن است منافع گروهی از بین برود توجهی نکرده، لذا شما تحمل اصول مرا نخواهید داشت؛ بنابر این دست از سرم بردارید و سراغ فرد دیگری بروید و من هم مطیع خواهم بود و هر چه مصلحت مردم باشد صادقانه در اختیار فرد منتخب شما قرار می‌دهم و اگر من مشاور و وزیر باشم بهتر از این است که امیر شما باشم.
وی با اشاره به نکات این خطبه اظهار کرد: اولین نکته این است که حضرت، آینده را پیش‌بینی کرده و هشدار می‌دهد؛ اگر از منظر تاریخی بنگریم می‌بینیم که دقیقا اتفاقاتی افتاده که امام گفته بودند و سه جنگ در مدت پنج سال رخ داد و نارضایتی‌هایی ایجاد شد و اقلیت ممتاز، اعتراضات شدیدی ایجاد کردند و شبهه‌پراکنی داشتند گرچه برای عموم مردم وضعیت بهتر شد.
یوسفی تصریح کرد: حکومت پیامبر در فضای کوچکی یعنی مدینه ایجاد شد و ایشان سننی بنا نهادند که هنوز در جامعه نهادینه نشده بود و بعد حکومت تغییر مسیر داد و خراج‌های حکومت میان نژادهای مختلف و به صورت ناعالانه تقسیم شد؛ در زمان خلیفه دوم بیشتر و در زمان خلیفه سوم تشدید شد؛ نابرابری حقوقی، قانونی شده بود و تلقی حاکمان از حکومت، کاملا متفاوت از قبل بود و آنان خود را پاسخگوی مردم نمی‌دیدند لذا مناسبات فاسد جدیدی در میان جامعه نهادینه و باعث ایجاد اقلیت ممتاز ثروتمند و قدرتمند شده بود.
فقر و فساد معلول مناسبات نادرست است
وی اضافه کرد: اگر ما در جامعه‌ای با فقر، فحشاء و نابرابری و آسیب‌های اجتماعی به صورت گسترده روبه‌رو شدیم که تبدیل به مسئله اجتماعی شده و پدیده موقتی هم نباشد حکایت از این دارد که مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به صورت نادرست پیش می‌رود. یعنی مردم از فقر، اختلاس و نابرابری و تنگدستی ناراحت هستند ولی همه اینها، معلول مناسبات نادرست است.
یوسفی تصریح کرد: امام خوب می‌دانستند برای اینکه میوه‌های تلخی مانند فقر و تبعیض و ... در جامعه تولید نشود باید مناسبات اقتصادی و اجتماعی اصلاح شود؛ باید سیستمی که تبعیض را قانونی کرده است نابود شود و در چنین حالتی مافیایی که قدرت در دست دارد و منافع مالی زیادی می‌برد در برابر این اصلاح می‌ایستد. ابن قتیبه می‌گوید طلحه و زبیر که محرک کشتن عثمان بودند، جایگاهی در میان مردم نداشتند و وقتی دیدند مردم به امام رو آوردند به سمت امام آمدند؛ حرف آنان این بود که بنی امیه نباید در قدرت باشند ولی با مناسبات نادرست آن دوره مشکلی نداشتند و تنها خواستار جابجایی قدرت بودند یعنی به جای مروان و ولید قرار است، طلحه و زبیر اختلاس کنند و به نان و نوایی برسند.
وی با بیان اینکه نگاه امیرالمومنین برخلاف طلحه و زبیر نگاهی عمیق است افزود: برای ایجاد اصلاحات عمیق باید قضیه را مناسباتی و سیستماتیک دید تا اصلاح در ساختار ایجاد شود، زیرا افراد منفعت‌طلب با ایجاد شبهه و شایعه تلاش می‌کنند که مردم را بر ضد امام کنند و جنگ‌هایی هم راه انداختند تا مردم از وضعیت جنگی خسته شوند و وضعیت معیشتی آنان دچار اشکال و کم کم نارضایتی گسترده ایجاد شود.
یوسفی تصریح کرد: ما نباید تصور کنیم این اتفاقات برای ۱۴۰۰ سال قبل است و الان هم اگر کسی بخواهد با اقلیت ممتاز که مناسبات نادرست دارند مبارزه کند او را از زوایای مختلف در منگنه قرار می‌دهند و با شبهه و ایجاد مشکل، سعی بر زمین‌گیر کردن او می‌کنند.
رابطه مناسبات پشت پرده و فساد
یوسفی با بیان اینکه در دوره امام علی(ع)، مردم درک عمیقی از قضایای پشت پرده نداشتند و صرفاً از تورم، بی‌عدالتی و فقر ناراحت بودند، افزود: مردم، مناسبات و عمق آن و سختی مبارزه با آن را نمی‌دیدند؛ به تعبیر گاندی یکی از مشکلات مصلحان اجتماعی آن است که مردم درکی از مناسبات پشت پرده ندارند لذا گرفتار شبهه شده و خسته می‌شوند.
وی افزود: وقتی با پدیده‌های مزمن مفسدانه و فساد سیستمی روبه‌رو هستیم باید مناسبات را ببینیم زیرا این مناسبات ریشه در شیوه حکمرانی دارد؛ و با تغییر افراد چیزی عوض نمی‌شود بلکه باید اصلاح عمیق صورت بگیرد که بدون همراهی با مردم ممکن نیست و همدلی و همراهی آنان هم نیازمند درک درست آنان از وضعیت است.
وی اضافه کرد: در نظام‌های مختلف می‌بینیم کسانی که می‌خواهند نماینده شده یا پست بگیرند شعارهایی می‌دهند که به آن معتقد نیستند و یا عملیاتی هم نیست؛ ولی امام علی(ع) سیاست اخلاقی داشتند و فرمودند که من اگر حاکم شوم وعده و وعید نمی‌دهم بلکه بر اصلاح عمیق امور تاکید دارم که می‌دانند دشمنی‌های زیادی هم ایجاد خواهد شد.
وی افزود: امام نتایج را نمی‌گوید بلکه ضرورت تحولات ساختاری و سختی‌ها را می‌گویند یعنی نگاه امام مبتنی بر اصالت قدرت نیست؛ اگر در انتخابات، فرد و افرادی، وعده‌های شیرین می‌دهند اصالت با قدرت است ولی اگر کسی عمیق‌تر با مسائل برخورد کرده و تلاش‌های خاصی برای وعده‌های شیرین به مردم ندارد وضعیت متفاوتی دارد.
وی با بیان اینکه امام برای آراء عمومی احترام قائل بودند و صادقانه مسائل را با مردم مطرح می‌کردند، اضافه کرد: اگر در جامعه امروز با یکسری مسئل مانند رانت‌خواری، اختلاس، بی‌عدالتی، فساد سیستمی، تورم مستمر، نرخ بیکاری بالا و آسیب‌های اجتماعی و فقر زیادی روبه‌رو هستیم نشان‌دهنده آن است که ما در درون ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارای مشکلات جدی هستیم و مسئله فرد و افراد نیستند بلکه باید مناسبات را اصلاح کرده و بازنگری و مجددا طراحی کنیم.
یوسفی تصریح کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرمودند که ما با وعده و وعیدهای بی‌پایه نشانه بی‌صداقتی است
یوسفی تصریح کرد: امام علی(ع) در این خطبه فرمودند که ما با رنگ‌ها و چهره‌های مختلف اجتماعی روبه‌رو هستیم و شرایط در این دوران، بسیار پیچیده است، لذا در این شرایط حکومت، بسیار سخت است؛ مردم قدرت شکیبایی این شرایط را نخواهند داشت و از طرف دیگر آن قدر شبهات مختلف برای مردم ایجاد شده بود که خیلی از مردم ثبات قدم خود را از دست داده بودند.
استاد دانشگاه مفید بیان کرد: حضرت به همین دلایل از حکومت امتناع فرمودند و ادامه دادند من اگر زمام امور را به دست بگیرم توقع نداشته باشید که چارچوب قبلی را ادامه بدهم، بلکه براساس دانش خودم عمل خواهم کرد. من به مصلحت‌اندیشی‌هایی که ممکن است منافع گروهی از بین برود توجهی نکرده، لذا شما تحمل اصول مرا نخواهید داشت؛ بنابر این دست از سرم بردارید و سراغ فرد دیگری بروید و من هم مطیع خواهم بود و هر چه مصلحت مردم باشد صادقانه در اختیار فرد منتخب شما قرار می‌دهم و اگر من مشاور و وزیر باشم بهتر از این است که امیر شما باشم.
وی با اشاره به نکات این خطبه اظهار کرد: اولین نکته این است که حضرت، آینده را پیش‌بینی کرده و هشدار می‌دهد؛ اگر از منظر تاریخی بنگریم می‌بینیم که دقیقا اتفاقاتی افتاده که امام گفته بودند و سه جنگ در مدت پنج سال رخ داد و نارضایتی‌هایی ایجاد شد و اقلیت ممتاز، اعتراضات شدیدی ایجاد کردند و شبهه‌پراکنی داشتند گرچه برای عموم مردم وضعیت بهتر شد.
یوسفی تصریح کرد: حکومت پیامبر در فضای کوچکی یعنی مدینه ایجاد شد و ایشان سننی بنا نهادند که هنوز در جامعه نهادینه نشده بود و بعد حکومت تغییر مسیر داد و خراج‌های حکومت میان نژادهای مختلف و به صورت ناعالانه تقسیم شد؛ در زمان خلیفه دوم بیشتر و در زمان خلیفه سوم تشدید شد؛ نابرابری حقوقی، قانونی شده بود و تلقی حاکمان از حکومت، کاملا متفاوت از قبل بود و آنان خود را پاسخگوی مردم نمی‌دیدند لذا مناسبات فاسد جدیدی در میان جامعه نهادینه و باعث ایجاد اقلیت ممتاز ثروتمند و قدرتمند شده بود.
فقر و فساد معلول مناسبات نادرست است
وی اضافه کرد: اگر ما در جامعه‌ای با فقر، فحشاء و نابرابری و آسیب‌های اجتماعی به صورت گسترده روبه‌رو شدیم که تبدیل به مسئله اجتماعی شده و پدیده موقتی هم نباشد حکایت از این دارد که مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به صورت نادرست پیش می‌رود. یعنی مردم از فقر، اختلاس و نابرابری و تنگدستی ناراحت هستند ولی همه اینها، معلول مناسبات نادرست است.
یوسفی تصریح کرد: امام خوب می‌دانستند برای اینکه میوه‌های تلخی مانند فقر و تبعیض و ... در جامعه تولید نشود باید مناسبات اقتصادی و اجتماعی اصلاح شود؛ باید سیستمی که تبعیض را قانونی کرده است نابود شود و در چنین حالتی مافیایی که قدرت در دست دارد و منافع مالی زیادی می‌برد در برابر این اصلاح می‌ایستد. ابن قتیبه می‌گوید طلحه و زبیر که محرک کشتن عثمان بودند، جایگاهی در میان مردم نداشتند و وقتی دیدند مردم به امام رو آوردند به سمت امام آمدند؛ حرف آنان این بود که بنی امیه نباید در قدرت باشند ولی با مناسبات نادرست آن دوره مشکلی نداشتند و تنها خواستار جابجایی قدرت بودند یعنی به جای مروان و ولید قرار است، طلحه و زبیر اختلاس کنند و به نان و نوایی برسند.
وی با بیان اینکه نگاه امیرالمومنین برخلاف طلحه و زبیر نگاهی عمیق است افزود: برای ایجاد اصلاحات عمیق باید قضیه را مناسباتی و سیستماتیک دید تا اصلاح در ساختار ایجاد شود، زیرا افراد منفعت‌طلب با ایجاد شبهه و شایعه تلاش می‌کنند که مردم را بر ضد امام کنند و جنگ‌هایی هم راه انداختند تا مردم از وضعیت جنگی خسته شوند و وضعیت معیشتی آنان دچار اشکال و کم کم نارضایتی گسترده ایجاد شود.
یوسفی تصریح کرد: ما نباید تصور کنیم این اتفاقات برای ۱۴۰۰ سال قبل است و الان هم اگر کسی بخواهد با اقلیت ممتاز که مناسبات نادرست دارند مبارزه کند او را از زوایای مختلف در منگنه قرار می‌دهند و با شبهه و ایجاد مشکل، سعی بر زمین‌گیر کردن او می‌کنند.
رابطه مناسبات پشت پرده و فساد
یوسفی با بیان اینکه در دوره امام علی(ع)، مردم درک عمیقی از قضایای پشت پرده نداشتند و صرفاً از تورم، بی‌عدالتی و فقر ناراحت بودند، افزود: مردم، مناسبات و عمق آن و سختی مبارزه با آن را نمی‌دیدند؛ به تعبیر گاندی یکی از مشکلات مصلحان اجتماعی آن است که مردم درکی از مناسبات پشت پرده ندارند لذا گرفتار شبهه شده و خسته می‌شوند.
وی افزود: وقتی با پدیده‌های مزمن مفسدانه و فساد سیستمی روبه‌رو هستیم باید مناسبات را ببینیم زیرا این مناسبات ریشه در شیوه حکمرانی دارد؛ و با تغییر افراد چیزی عوض نمی‌شود بلکه باید اصلاح عمیق صورت بگیرد که بدون همراهی با مردم ممکن نیست و همدلی و همراهی آنان هم نیازمند درک درست آنان از وضعیت است.
وی اضافه کرد: در نظام‌های مختلف می‌بینیم کسانی که می‌خواهند نماینده شده یا پست بگیرند شعارهایی می‌دهند که به آن معتقد نیستند و یا عملیاتی هم نیست؛ ولی امام علی(ع) سیاست اخلاقی داشتند و فرمودند که من اگر حاکم شوم وعده و وعید نمی‌دهم بلکه بر اصلاح عمیق امور تاکید دارم که می‌دانند دشمنی‌های زیادی هم ایجاد خواهد شد.
وی افزود: امام نتایج را نمی‌گوید بلکه ضرورت تحولات ساختاری و سختی‌ها را می‌گویند یعنی نگاه امام مبتنی بر اصالت قدرت نیست؛ اگر در انتخابات، فرد و افرادی، وعده‌های شیرین می‌دهند اصالت با قدرت است ولی اگر کسی عمیق‌تر با مسائل برخورد کرده و تلاش‌های خاصی برای وعده‌های شیرین به مردم ندارد وضعیت متفاوتی دارد.
وی با بیان اینکه امام برای آراء عمومی احترام قائل بودند و صادقانه مسائل را با مردم مطرح می‌کردند، اضافه کرد: اگر در جامعه امروز با یکسری مسئل مانند رانت‌خواری، اختلاس، بی‌عدالتی، فساد سیستمی، تورم مستمر، نرخ بیکاری بالا و آسیب‌های اجتماعی و فقر زیادی روبه‌رو هستیم نشان‌دهنده آن است که ما در درون ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارای مشکلات جدی هستیم و مسئله فرد و افراد نیستند بلکه باید مناسبات را اصلاح کرده و بازنگری و مجددا طراحی کنیم.رنگ‌ها و چهره‌های مختلف اجتماعی روبه‌رو هستیم و شرایط در این دوران، بسیار پیچیده است، لذا در این شرایط حکومت، بسیار سخت است؛ مردم قدرت شکیبایی این شرایط را نخواهند داشت و از طرف دیگر آن قدر شبهات مختلف برای مردم ایجاد شده بود که خیلی از مردم ثبات قدم خود را از دست داده بودند.
استاد دانشگاه مفید بیان کرد: حضرت به همین دلایل از حکومت امتناع فرمودند و ادامه دادند من اگر زمام امور را به دست بگیرم توقع نداشته باشید که چارچوب قبلی را ادامه بدهم، بلکه براساس دانش خودم عمل خواهم کرد. من به مصلحت‌اندیشی‌هایی که ممکن است منافع گروهی از بین برود توجهی نکرده، لذا شما تحمل اصول مرا نخواهید داشت؛ بنابر این دست از سرم بردارید و سراغ فرد دیگری بروید و من هم مطیع خواهم بود و هر چه مصلحت مردم باشد صادقانه در اختیار فرد منتخب شما قرار می‌دهم و اگر من مشاور و وزیر باشم بهتر از این است که امیر شما باشم.
وی با اشاره به نکات این خطبه اظهار کرد: اولین نکته این است که حضرت، آینده را پیش‌بینی کرده و هشدار می‌دهد؛ اگر از منظر تاریخی بنگریم می‌بینیم که دقیقا اتفاقاتی افتاده که امام گفته بودند و سه جنگ در مدت پنج سال رخ داد و نارضایتی‌هایی ایجاد شد و اقلیت ممتاز، اعتراضات شدیدی ایجاد کردند و شبهه‌پراکنی داشتند گرچه برای عموم مردم وضعیت بهتر شد.
یوسفی تصریح کرد: حکومت پیامبر در فضای کوچکی یعنی مدینه ایجاد شد و ایشان سننی بنا نهادند که هنوز در جامعه نهادینه نشده بود و بعد حکومت تغییر مسیر داد و خراج‌های حکومت میان نژادهای مختلف و به صورت ناعالانه تقسیم شد؛ در زمان خلیفه دوم بیشتر و در زمان خلیفه سوم تشدید شد؛ نابرابری حقوقی، قانونی شده بود و تلقی حاکمان از حکومت، کاملا متفاوت از قبل بود و آنان خود را پاسخگوی مردم نمی‌دیدند لذا مناسبات فاسد جدیدی در میان جامعه نهادینه و باعث ایجاد اقلیت ممتاز ثروتمند و قدرتمند شده بود.
فقر و فساد معلول مناسبات نادرست است
وی اضافه کرد: اگر ما در جامعه‌ای با فقر، فحشاء و نابرابری و آسیب‌های اجتماعی به صورت گسترده روبه‌رو شدیم که تبدیل به مسئله اجتماعی شده و پدیده موقتی هم نباشد حکایت از این دارد که مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به صورت نادرست پیش می‌رود. یعنی مردم از فقر، اختلاس و نابرابری و تنگدستی ناراحت هستند ولی همه اینها، معلول مناسبات نادرست است.
یوسفی تصریح کرد: امام خوب می‌دانستند برای اینکه میوه‌های تلخی مانند فقر و تبعیض و ... در جامعه تولید نشود باید مناسبات اقتصادی و اجتماعی اصلاح شود؛ باید سیستمی که تبعیض را قانونی کرده است نابود شود و در چنین حالتی مافیایی که قدرت در دست دارد و منافع مالی زیادی می‌برد در برابر این اصلاح می‌ایستد. ابن قتیبه می‌گوید طلحه و زبیر که محرک کشتن عثمان بودند، جایگاهی در میان مردم نداشتند و وقتی دیدند مردم به امام رو آوردند به سمت امام آمدند؛ حرف آنان این بود که بنی امیه نباید در قدرت باشند ولی با مناسبات نادرست آن دوره مشکلی نداشتند و تنها خواستار جابجایی قدرت بودند یعنی به جای مروان و ولید قرار است، طلحه و زبیر اختلاس کنند و به نان و نوایی برسند.
وی با بیان اینکه نگاه امیرالمومنین برخلاف طلحه و زبیر نگاهی عمیق است افزود: برای ایجاد اصلاحات عمیق باید قضیه را مناسباتی و سیستماتیک دید تا اصلاح در ساختار ایجاد شود، زیرا افراد منفعت‌طلب با ایجاد شبهه و شایعه تلاش می‌کنند که مردم را بر ضد امام کنند و جنگ‌هایی هم راه انداختند تا مردم از وضعیت جنگی خسته شوند و وضعیت معیشتی آنان دچار اشکال و کم کم نارضایتی گسترده ایجاد شود.
یوسفی تصریح کرد: ما نباید تصور کنیم این اتفاقات برای ۱۴۰۰ سال قبل است و الان هم اگر کسی بخواهد با اقلیت ممتاز که مناسبات نادرست دارند مبارزه کند او را از زوایای مختلف در منگنه قرار می‌دهند و با شبهه و ایجاد مشکل، سعی بر زمین‌گیر کردن او می‌کنند.
رابطه مناسبات پشت پرده و فساد
یوسفی با بیان اینکه در دوره امام علی(ع)، مردم درک عمیقی از قضایای پشت پرده نداشتند و صرفاً از تورم، بی‌عدالتی و فقر ناراحت بودند، افزود: مردم، مناسبات و عمق آن و سختی مبارزه با آن را نمی‌دیدند؛ به تعبیر گاندی یکی از مشکلات مصلحان اجتماعی آن است که مردم درکی از مناسبات پشت پرده ندارند لذا گرفتار شبهه شده و خسته می‌شوند.
وی افزود: وقتی با پدیده‌های مزمن مفسدانه و فساد سیستمی روبه‌رو هستیم باید مناسبات را ببینیم زیرا این مناسبات ریشه در شیوه حکمرانی دارد؛ و با تغییر افراد چیزی عوض نمی‌شود بلکه باید اصلاح عمیق صورت بگیرد که بدون همراهی با مردم ممکن نیست و همدلی و همراهی آنان هم نیازمند درک درست آنان از وضعیت است.
وی اضافه کرد: در نظام‌های مختلف می‌بینیم کسانی که می‌خواهند نماینده شده یا پست بگیرند شعارهایی می‌دهند که به آن معتقد نیستند و یا عملیاتی هم نیست؛ ولی امام علی(ع) سیاست اخلاقی داشتند و فرمودند که من اگر حاکم شوم وعده و وعید نمی‌دهم بلکه بر اصلاح عمیق امور تاکید دارم که می‌دانند دشمنی‌های زیادی هم ایجاد خواهد شد.
وی افزود: امام نتایج را نمی‌گوید بلکه ضرورت تحولات ساختاری و سختی‌ها را می‌گویند یعنی نگاه امام مبتنی بر اصالت قدرت نیست؛ اگر در انتخابات، فرد و افرادی، وعده‌های شیرین می‌دهند اصالت با قدرت است ولی اگر کسی عمیق‌تر با مسائل برخورد کرده و تلاش‌های خاصی برای وعده‌های شیرین به مردم ندارد وضعیت متفاوتی دارد.
وی با بیان اینکه امام برای آراء عمومی احترام قائل بودند و صادقانه مسائل را با مردم مطرح می‌کردند، اضافه کرد: اگر در جامعه امروز با یکسری مسئل مانند رانت‌خواری، اختلاس، بی‌عدالتی، فساد سیستمی، تورم مستمر، نرخ بیکاری بالا و آسیب‌های اجتماعی و فقر زیادی روبه‌رو هستیم نشان‌دهنده آن است که ما در درون ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارای مشکلات جدی هستیم و مسئله فرد و افراد نیستند بلکه باید مناسبات را اصلاح کرده و بازنگری و مجددا طراحی کنیم.
