سید محمدعلی ایازی: مرجعیت گفتمان جدیدی در میان متفکران روحانی به وجود آورند/ صدای ائمه جمعه نتوانست جهانیان را به وحدت تشویق کند/ اولین اصلاح لازم در حوزه جلوگیری از دخالت عوامل بیرونی است.
استاد حوزه و دانشگاه و قرآن پژوه معاصر با بیان اینکه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گفت: گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می شود، مشخص می گردد که در تصورات اروپایی ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می شود، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند. اولین اصلاحی که باید در حوزه علمیه انجام شود این است که حوزه قم استقلال خود را حفظ کند و از دخالت های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی در گفت وگو با شفقنا در مورد مهم ترین رسالت و وظیفه حوزه علمیه قم در شرایط فعلی ایران و جهان تشیع، اظهار کرد: تشیع، امروز باید یک گفتمانی را آغاز کند که بتواند با استفاده از آن با جهانیان صحبت کند و حرفی برای گفتن داشته باشد، بسیاری می خواهند بدانند که تشیع چه می گوید و چه نکات مهمی دارد، اگر حوزه های علمیه بتوانند یک چنین گفتمانی را برقرار کنند که متناسب با ادبیات و زبان مردم امروز باشد، می تواند زمینه های ارتباط متقابل با دیگر مسلمانان و غیر ادیان را فراهم کند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: امروز جریانی به نام داعش چهره ای از اسلام را نشان می دهد که حقیقی نیست لذا ضروری است که نهادی مانند حوزه علمیه معنای حقیقی انسان، رحمانیت دین و نفی خشونت را به جهانیان معرفی کند؛ دوری از ظاهرگرایی دینی و حفظ عقلانیت می تواند یک نوع تشیع عقلانی که به دور از خرافات و بدعت ها باشد را عرضه کند.
او در پاسخ به اینکه تا به امروز حوزه علمیه به کدام دسته از انتظارات پاسخ نداده و نقاط ضعف آن مربوط به چه مسایلی است؟ گفت: وقتی به مراکز علمی جهان بروید، یکی از خلاء های حوزه علمیه بسیار به چشم می خورد، در این مراکز علمی می گویند که منابع شیعی به زبان های آنها وجود ندارد، منابع شیعه هم تنها صرفاً کتاب حدیث و تفسیر نیست بلکه تبدیل کردن آن به مباحث زنده ای است که به زبان های مختلف باشد و همه انسان ها بتوانند در کتابخانه هایشان از این منابع استفاده کنند. به دلیل نگاه تاریخی اهل سنت در حوزه منابع خودشان، در کتابخانه های اروپایی بسیار کار کردند و منابع بسیار گسترده ای دارند، به همین دلیل هم هست که وقتی می خواهند نظریات و دیدگاه های خود را مطرح کنند به منابع خود رفرنس می دهند چون آن منابع به وفور پیدا می شود و بسیار در دسترس است، ولی در فرهنگ شیعه ما، متأسفانه این کمبود وجود دارد البته سال های اخیر یکسری کارهایی شده ولی به نظر من بسیار کارهای کوچکی است، ما ادبیات غنی در فرهنگ خودمان داریم و حرف برای گفتن بسیار هست، ولی منابع آن منتقل نشده است.
ایازی افزود: متأسفانه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می شود، مشخص می گردد که در تصورات اروپایی ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، آنها نمی دانند که مکتب اهل بیت(ع) یک مکتب عقلانیت، عدلیه و انسانیت است و معارفی که در اهل بیت هست، چیزهایی است که می تواند امروز یک گفتمان خوبی را ایجاد کند. متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می شود، صوت و صدایش، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند، برعکس چیزهایی است که فکر می کنند تمام تشیع و اهل بیت(ع) در صحبت هایشان می گویند و این صحبت هاست که برجسته می شود و متاسفانه کسانی هستند که آنها را به جاهای دیگر منتقل می کنند و این مساله برای مکتب اهل بیت(ع) و تشیع بسیار زیان بار است.
ایازی در پاسخ به اینکه برای رفع و اصلاح نقاط ضعف حوزه چه انتظاری از مرجعیت وجود دارد؟ گفت: اولین کاری که مرجعیت می تواند انجام دهد این است که یک سر و سامانی به این گفتمان ها دهد تا یک نظم و شکل خوبی پیدا کند و در مقابل صداهایی که احیاناً موجب تضعیف فرهنگ تشیع می شود، صداهای خوبی را از نواندیشان دینی و متفکران جدید روحانی به وجود آورند تا این صداها در جهان بازتاب پیدا کند و تنگ نظری ها جایی پیدا نکنند.
او به نقاط قوت حوزه علمیه قم که باید بیشتر تقویت شود نیز اشاره و خاطر نشان کرد: مسلماً اگر حوزه علمیه قم را با برخی از حوزه های دیگر مانند نجف یا شام مقایسه کنیم، بدون شک حوزه قم یک حوزه قوی است که آرا و افکار متنوع در آن مشغول فعالیت و کار هستند و از این جهت ما آثار خیلی متنوعی را شاهد هستیم. مراکزی هستند که اخیراً شروع کردند این آثار را برای جهان عرب به زبان عربی ترجمه کردند که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته است، ولی به نظر من این آثار و سایر نوشته ها باید به زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی نیز عرضه شود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: برخی از مطالب و آثاری که ترجمه شده تناسبی با فرهنگ سنتی ما و فرهنگی که بتواند یک ارتباط خوبی با جهان دیگر برقرار کند، ندارد لذا باید به این نکته توجه کنیم تا نوشته های ما بازتاب خوبی در سطح جهان پیدا کند. به نظر من در حوزه، ظرفیت های بسیار خوبی وجود دارد، محققین و مراکز بسیار خوبی داریم، برای اقدامات زیربنایی مانند سازماندهی اطلاعات تفسیری، قرآنی و تاریخی به صورت نرم افزاری یا به صورت کتابخانه های دیجیتالی پایه های بسیار خوبی ریخته شده، اما اینکه از این ظرفیت ها استفاده می شود یا اینکه درست استفاده می شود، بحث دیگری است.
او در پاسخ به اینکه اصلاحات در چه بخش هایی از حوزه علمیه قم را اولویت می داند؟ گفت: حوزه قم از گذشته یک حوزه چند صدایی بوده و افکار و ایده های مختلف در آن رونق داشته است و همین مساله، هم باعث تداوم ارتباط مردمی بوده و هم توانسته بالندگی و پویندگی پیدا کند، برخی این نوع تنوع صداها را خیلی بر نمی تابند و متاسفانه به دلیل دخالت برخی از جریان ها و نیروهایی است که در کار حوزه احیانا دخالت هایی دارند که این دخالت ها باعث می شود آن تنوع فکری به شکل خودش به وجود نیاید. من فکر می کنم اولین کاری که باید انجام شود این است که حوزه قم باید یک حوزه مستقلی باشد و استقلال خود را حفظ کند و از دخالت های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند و جلوی آن را بگیرد. این کاری است که می تواند به لحاظ ساختاری صورت گیرد. اقدام دومی که باید اتفاق بیفتد این است که نیازسنجی کند و سوم اینکه ظرفیت های موجود خود را شناسایی کند و براساس این ظرفیت ها به تولید کردن آنچه در کل جهان مورد نیاز است، بپردازد.
ایازی با توجه به تحولات فکری جاری در جامعه ایران در مورد آینده حوزه علمیه قم، گفت: من در مجموع خوش بین هستم، البته فکر می کنم که یک فراز و نشیب هایی هست و مشکلاتی وجود دارد، گاهی سطحی نگری ها و مسایل و تنگ نظری ها را می بینم ولی در مجموع به نظر من در آینده حوزه علمیه قم باز هم حوزه پر نشاطی خواهد بود به ویژه اگر بتواند ارتباط مردمی خود را همچنان حفظ کند. یک تفاوتی که بین حوزه قم و نجف اشرف از گذشته ها بوده، این است که بدنه اصلی حوزه قم با مردم بوده، حوزه علمیه قم همچنان هم باید این ارتباط مردمی و مردم داری خود را حفظ کند و تنها به یک بخش و قسمت هایی توجه نکند؛ اگر چنین رویکردی را در پیش گیرد مسلماً در آینده هم رونق بیشتری پیدا خواهد کرد.
استاد حوزه و دانشگاه و قرآن پژوه معاصر با بیان اینکه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گفت: گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می شود، مشخص می گردد که در تصورات اروپایی ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می شود، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند. اولین اصلاحی که باید در حوزه علمیه انجام شود این است که حوزه قم استقلال خود را حفظ کند و از دخالت های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی در گفت وگو با شفقنا در مورد مهم ترین رسالت و وظیفه حوزه علمیه قم در شرایط فعلی ایران و جهان تشیع، اظهار کرد: تشیع، امروز باید یک گفتمانی را آغاز کند که بتواند با استفاده از آن با جهانیان صحبت کند و حرفی برای گفتن داشته باشد، بسیاری می خواهند بدانند که تشیع چه می گوید و چه نکات مهمی دارد، اگر حوزه های علمیه بتوانند یک چنین گفتمانی را برقرار کنند که متناسب با ادبیات و زبان مردم امروز باشد، می تواند زمینه های ارتباط متقابل با دیگر مسلمانان و غیر ادیان را فراهم کند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: امروز جریانی به نام داعش چهره ای از اسلام را نشان می دهد که حقیقی نیست لذا ضروری است که نهادی مانند حوزه علمیه معنای حقیقی انسان، رحمانیت دین و نفی خشونت را به جهانیان معرفی کند؛ دوری از ظاهرگرایی دینی و حفظ عقلانیت می تواند یک نوع تشیع عقلانی که به دور از خرافات و بدعت ها باشد را عرضه کند.
او در پاسخ به اینکه تا به امروز حوزه علمیه به کدام دسته از انتظارات پاسخ نداده و نقاط ضعف آن مربوط به چه مسایلی است؟ گفت: وقتی به مراکز علمی جهان بروید، یکی از خلاء های حوزه علمیه بسیار به چشم می خورد، در این مراکز علمی می گویند که منابع شیعی به زبان های آنها وجود ندارد، منابع شیعه هم تنها صرفاً کتاب حدیث و تفسیر نیست بلکه تبدیل کردن آن به مباحث زنده ای است که به زبان های مختلف باشد و همه انسان ها بتوانند در کتابخانه هایشان از این منابع استفاده کنند. به دلیل نگاه تاریخی اهل سنت در حوزه منابع خودشان، در کتابخانه های اروپایی بسیار کار کردند و منابع بسیار گسترده ای دارند، به همین دلیل هم هست که وقتی می خواهند نظریات و دیدگاه های خود را مطرح کنند به منابع خود رفرنس می دهند چون آن منابع به وفور پیدا می شود و بسیار در دسترس است، ولی در فرهنگ شیعه ما، متأسفانه این کمبود وجود دارد البته سال های اخیر یکسری کارهایی شده ولی به نظر من بسیار کارهای کوچکی است، ما ادبیات غنی در فرهنگ خودمان داریم و حرف برای گفتن بسیار هست، ولی منابع آن منتقل نشده است.
ایازی افزود: متأسفانه امروز صدایی که از حوزه علمیه شنیده می شود، صدایی نیست که بتواند جهان را جذب کند، گاهی وقتی صحبت از حوزه قم می شود، مشخص می گردد که در تصورات اروپایی ها یک مرز روشنی میان اسلام و تشیع با جریان سلفی، وهابیت، خشونت و داعش وجود ندارد، آنها نمی دانند که مکتب اهل بیت(ع) یک مکتب عقلانیت، عدلیه و انسانیت است و معارفی که در اهل بیت هست، چیزهایی است که می تواند امروز یک گفتمان خوبی را ایجاد کند. متاسفانه گاهی رفتارها یا برخی از برخوردها و صداهایی که از ائمه جمعه منعکس می شود، صوت و صدایش، صدایی نیست که جهانیان را به وحدت وادار و تشویق کند، برعکس چیزهایی است که فکر می کنند تمام تشیع و اهل بیت(ع) در صحبت هایشان می گویند و این صحبت هاست که برجسته می شود و متاسفانه کسانی هستند که آنها را به جاهای دیگر منتقل می کنند و این مساله برای مکتب اهل بیت(ع) و تشیع بسیار زیان بار است.
ایازی در پاسخ به اینکه برای رفع و اصلاح نقاط ضعف حوزه چه انتظاری از مرجعیت وجود دارد؟ گفت: اولین کاری که مرجعیت می تواند انجام دهد این است که یک سر و سامانی به این گفتمان ها دهد تا یک نظم و شکل خوبی پیدا کند و در مقابل صداهایی که احیاناً موجب تضعیف فرهنگ تشیع می شود، صداهای خوبی را از نواندیشان دینی و متفکران جدید روحانی به وجود آورند تا این صداها در جهان بازتاب پیدا کند و تنگ نظری ها جایی پیدا نکنند.
او به نقاط قوت حوزه علمیه قم که باید بیشتر تقویت شود نیز اشاره و خاطر نشان کرد: مسلماً اگر حوزه علمیه قم را با برخی از حوزه های دیگر مانند نجف یا شام مقایسه کنیم، بدون شک حوزه قم یک حوزه قوی است که آرا و افکار متنوع در آن مشغول فعالیت و کار هستند و از این جهت ما آثار خیلی متنوعی را شاهد هستیم. مراکزی هستند که اخیراً شروع کردند این آثار را برای جهان عرب به زبان عربی ترجمه کردند که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته است، ولی به نظر من این آثار و سایر نوشته ها باید به زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی نیز عرضه شود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: برخی از مطالب و آثاری که ترجمه شده تناسبی با فرهنگ سنتی ما و فرهنگی که بتواند یک ارتباط خوبی با جهان دیگر برقرار کند، ندارد لذا باید به این نکته توجه کنیم تا نوشته های ما بازتاب خوبی در سطح جهان پیدا کند. به نظر من در حوزه، ظرفیت های بسیار خوبی وجود دارد، محققین و مراکز بسیار خوبی داریم، برای اقدامات زیربنایی مانند سازماندهی اطلاعات تفسیری، قرآنی و تاریخی به صورت نرم افزاری یا به صورت کتابخانه های دیجیتالی پایه های بسیار خوبی ریخته شده، اما اینکه از این ظرفیت ها استفاده می شود یا اینکه درست استفاده می شود، بحث دیگری است.
او در پاسخ به اینکه اصلاحات در چه بخش هایی از حوزه علمیه قم را اولویت می داند؟ گفت: حوزه قم از گذشته یک حوزه چند صدایی بوده و افکار و ایده های مختلف در آن رونق داشته است و همین مساله، هم باعث تداوم ارتباط مردمی بوده و هم توانسته بالندگی و پویندگی پیدا کند، برخی این نوع تنوع صداها را خیلی بر نمی تابند و متاسفانه به دلیل دخالت برخی از جریان ها و نیروهایی است که در کار حوزه احیانا دخالت هایی دارند که این دخالت ها باعث می شود آن تنوع فکری به شکل خودش به وجود نیاید. من فکر می کنم اولین کاری که باید انجام شود این است که حوزه قم باید یک حوزه مستقلی باشد و استقلال خود را حفظ کند و از دخالت های عوامل بیرونی به شدت پرهیز کند و جلوی آن را بگیرد. این کاری است که می تواند به لحاظ ساختاری صورت گیرد. اقدام دومی که باید اتفاق بیفتد این است که نیازسنجی کند و سوم اینکه ظرفیت های موجود خود را شناسایی کند و براساس این ظرفیت ها به تولید کردن آنچه در کل جهان مورد نیاز است، بپردازد.
ایازی با توجه به تحولات فکری جاری در جامعه ایران در مورد آینده حوزه علمیه قم، گفت: من در مجموع خوش بین هستم، البته فکر می کنم که یک فراز و نشیب هایی هست و مشکلاتی وجود دارد، گاهی سطحی نگری ها و مسایل و تنگ نظری ها را می بینم ولی در مجموع به نظر من در آینده حوزه علمیه قم باز هم حوزه پر نشاطی خواهد بود به ویژه اگر بتواند ارتباط مردمی خود را همچنان حفظ کند. یک تفاوتی که بین حوزه قم و نجف اشرف از گذشته ها بوده، این است که بدنه اصلی حوزه قم با مردم بوده، حوزه علمیه قم همچنان هم باید این ارتباط مردمی و مردم داری خود را حفظ کند و تنها به یک بخش و قسمت هایی توجه نکند؛ اگر چنین رویکردی را در پیش گیرد مسلماً در آینده هم رونق بیشتری پیدا خواهد کرد.
