آیت الله موسوی تبریزی: احکام فقه باید متناسب با شرایط زمان بیان شود. احکام فقه باید متناسب با شرایط زمان بیان شود. در جایی که فردی به صورت عمدی هم کشته نشده و مثلا یک تصادف رخ داده، تغلیظ دیه اصلا واجب نیست.
به گزارش خبرنگار شفقنا، آیت الله سیدحسین موسوی تبریزی در نشست فقه پژوهی با موضوع «دیه» در اصفهان اظهار داشت: متأسفانه امروزه در حوزه های علمیه، هر کسی جرأت ورود به مسائلی همچون دیه را ندارد و از این رو باید بابت برگزاری این نشست علمی از برگزارکنندگان آن تشکر کرد. او با بیان اینکه همواره در حوزه های علمیه از جمله در زمان مرحوم آیت الله صدر، مرحوم آیت الله العظمی خوئی و …، آرا و نظریات مختلف در موضوعات مختلف مطرح و فقه را به طرز جدید، متناسب با شرایط زمان و مکان مطرح می کردند، گفت: در بسیاری مسائل مانند مباحث موسیقی و …، شاهد طرح مسائل مختلفی از سوی آیت الله حکیم در حوزه نجف و همچنین طرح این مسائل در حوزه قم بودیم، اما متأسفانه در سال های اخیر و با وجود تأکیدات امام راحل مبنی بر ورود حوزه به مسائل فقهی و ارائه آرا و نظریات بر اساس شرایط زمان و مکان، این گونه نشد.
دبیرکل مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم با انتقاد از وضع کنونی حاکم بر برخی مساجد و اماکن مذهبی، گفت: متأسفانه در سال های اخیر، عده ای در مساجد، اماکن مقدس و حوزه های علمیه غالب شدند که فضا را به سمت و سویی مغایر گذشته حوزه های علمیه سوق دادند؛ این جریان طوری در این اماکن مقدس و علمی حاکم شدند که احکام فقهی را به گونه ای افراطی بسیار مقدس جلوه دادند تا حدی که بسیاری حوزویان و روحانیون توان ورود به این مسائل و بررسی آن بر اساس شرایط زمان و مکان را ندارند؛ یعنی ورود به هر کدام از این مسائل چالش برانگیز خواهد شد در حالی که اصلا نباید این گونه باشد. او گفت: آیت الله صانعی ارائه دهنده یک فقه پویا و اجتهاد نوین است و از این رو انتظار هم می رفت که به برگزاری نشست های علمی در موضوعات چالش برانگیزی همچون موضوع دیه، ورود کند تا شاهد یک حرکت در میان محققان و پژوهشگران باشیم.
آیت الله موسوی تبریزی در ادامه سخنان خود با اشاره به موضوع تغلیظ دیه (افزایش میزان دیه)، گفت: گرچه من یک طلبه سنتی هستم، اما در میان مردم زندگی می کنم و با مشکلات و مسائل مبتلابه مردم روبرو هستم؛ که یکی از همین مسائل و مشکلات، همین بحث تغلیظ دیه است که باید روی آن بحث کرد. او افزود: در رابطه با مجازات های اسلامی که می تواند قصاص یا دیات و یا اجرای حکم شلاق خوردن فرد خاطی در ملاء عام باشد، همه این قوانین برای جلوگیری از افزایش ظلم و جلوگیری از تعدی مردم به یکدیگر و دیگر تخلفات قانونی است؛ این طور نیست که این مجازات های تعیین شده، یک حکمت غیر آشنا با احکام ما باشد که ما نفهمیم حکمت این مجازات ها چیست؛ می فهمیم که این مجازات ها برای خوب زندگی کردن مردم است و از این رو باید در هر عصر و زمانی مورد بررسی قرار گیرند.
این استاد حوزه در ادامه سخنان خود گفت: قصاص ممکن است در جایی بگویند بد است، اما برای حیات جامعه لازم است؛ یعنی هر کسی عصبانی شد، چاقو نکشد و در خیابان عربده کشی نکند؛ البته در قرآن کریم در کنار بیان احکام قصاص تأکید می کند که بخشش و عفو مطلوب تر است. چرا که این بخشش اثرگذاری بیشتری از قصاص در جامعه خواهد داشت و باعث زیاد شدن برادری و اخوت در جامعه خواهد شد؛ در مورد مسئله دیه نیز یک آیه قرآن بیشتر نداریم و آن این که در آیه ۹۰ سوره نساء به آن اشاره شده است. او در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه در نظرنگرفتن شرایط زمان و مکان برای اجرای احکام اسلام، مشکلاتی ایجاد خواهد کرد، گفت: در گذشته اگر احکام اسلامی اجرا می شد، شاید مشکلات کمتری مثل امروز داشت؛ درست است که حد زدن به فرد خاطی برای اصلاح جامعه است تا عده ای ببینند و اصلاح شوند، اما واقعا لزومی ندارد که اطلاعیه دهیم که عده ای بیایند و حتما ببینند؛ این کار نه تنها خوب نیست، بلکه این آسیب های اجتماعی را بدتر و بدتر می کند.
آیت الله موسوی تبریزی گفت: از طرفی چون امروز در معرض تبلیغات دروغین دشمنان اسلام هستیم، که مثلا بگویند اسلام، دین خشونت و … است، باید مراقب باشیم که این تبلیغات دشمنان اثر نگذارد و اسلام راستین را عرضه کنیم؛ این خطر حتی وجود دارد که جوانان خانواده های دینی با تبلیغات دروغین دشمنان اسلام، از دین متنفر شوند.
دادستان اسبق کل کشور یادآور شد: یک بار در اوایل انقلاب بود که دادستان کرمان حکم به سنگسار یک زن داد و از مردم خواسته شده بود در این مراسم شرکت کنند و متأسفانه دشمنان اسلام و انقلاب از این مراسم فیلم گرفتند و در شبکه های مختلف تلویزیونی خارجی پخش شد و اثرات بدی برای اسلام و انقلاب اسلامی ایران داشت. او با اشاره به تفکر امام خمینی(ره) در این گونه مسائل گفت: یکبار در تبریز خدمت امام راحل رسیدم و به ایشان گفتم مشکلی در این زمینه ایجاد شده و باید حد اجرا شود، نظرتان چیست؟ ایشان گفتند نگذارید چنین کاری شود؛ گفتم اگر ثابت شد چه؟ گفت نگذارید ثابت شود؛ این اندیشه امام راحل اصل اندیشه دین است؛ در قرآن هم می گوید چهار شاهد عادل زنای محصنه را ببینند و شهادت دهند و بعد از آن حد اجرا شود؛ این احکام واضح و آشکار قرآن کریم به نظر بنده، فقط می خواهد یک قانون محکمی بالای سر عده ای باشند تا وحشت کنند و این کارها را نکنند.
آیت الله موسوی تبریزی گفت: در زمان حکومت امام علی(ع) بعد از این که زنی خودش عنوان کرد، عمل زنا مرتکب شده و ۴قسم هم برای اثبات گفته خود خورد، امام(ع) دیدند آن زن حامله است؛ گفتند اول بچه را به دنیا بیاور تا ببینیم چه می شود؛ بعد هم که بچه به دنیا آمد، امام(ع) به آن زن گفت، اگر تو از دنیا بروی بچه بدون سرپرست می ماند، پس فعلا بچه ات بزرگ کن و بعد که آن زن کفیلی را برای فرزند خود معرفی کرد، امام علی(ع) ناراحت شدند؛ این روایت معنایش این است که قوانین اسلام نه فقط برای اجرای احکامی چون شلاق زدن و … است، بلکه اصل هدف آن اصلاح جامعه است؛ بنابراین ما در هر زمانی، باید هر راهی که اصلاح جامعه را امکان پذیر می کند برگزینیم. او با بیان این که احکامی همچون شلاق و …، مختص اسلام نیست و حتی پیش از اسلام در زمان فرعون و … هم وجود داشته است، گفت: ما باید ببینیم کدام مجازات می تواند جلوی جرم را بهتر بگیرد و بدون اشکال باشد؛ یعنی بدون این که اسلام را متهم به دین خشونت کنند، راه اصلاح جامعه را پیش بریم.
دبیر کل مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، با بیان اینکه بیشتر مجازات های تعیین شده در اسلام، احکام تعبدی نیست، بلکه صرفا برای اصلاح جامعه وضع شده و منفعت آن هم عقلایی و به گونه ای است که همه متوجه می شوند، گفت: احکام مجازات اسلامی به گونه ای است که علت و دلایل عقلی آن را همه می فهمند و مانند برخی احکام تعبدی مثل تعداد رکعت های نمازهای یومیه و یا آرام خواندن نماز ظهر و بلند خواندن نماز صبح، نیست که دلایل آن را نفهمیم؛ یعنی مثلا همه می دانیم که رشوه و ربا حرام است و دلیل عقلانی آن هم واضح و روشن است. او در ادامه سخنان خود با اشاره به مسئله تغلیظ دیه، گفت: تغلیظ دیه در خارج از اسلام و قبل از اسلام هم بوده که البته مقدار آن فرق می کرد؛ الان هم هست؛ اما مسئله دیه به صورت کلی وقتی که در اسلام حکم آن نیامده بود، حتما افراد خاطی را می کشتند؛ اما وقتی اسلام ظهور کرد، برای جلوگیری از این کشت و کشتار، گفتند فرد خاطی دیه بدهد؛ در صورتی که روایات مختلفی هم داریم؛ اما در رابطه با مسئله تغلیظ دیه، باید گفت که این موضوع در قرآن نیست و به آن اشاره نشده و فقط همان یک آیه سوره نساء به مسئله کلی دیه اشاره می کند و نه تغلیظ دیه؛ در رابطه با تغلیظ دیه فقط چند روایت داریم که اهل علم با آن برخورد کرده اند.
آیت الله موسوی تبریزی گفت: مثلا مرحوم مفید اولین فقیهی است که در این زمینه فتوا داده است که اگر کسی در حرم کشته می شود، فرد قاتل باید یک دیه کامل و یک ثلث بدهد؛ و بعد دلیل می آورد که خدا حرم را محل امن قرار داده است؛ از عبارت شیخ مفید مشخص نیست که شخص عمدا کشته باشد یا سهوا؛ تغلیظ دیه فقط برای این است که حرمت حرم را هتک کرده و این از احکام قصدیه است؛ البته هتک در جایی است که قصدی در کار باشد؛ پس منظور شیخ مفید قتل عمد بوده است؛ پس در ماه های حرام قتل، دیه به اضافه ثلث است. او خاطرنشان کرد: اهل سنت نیز در سه جا برای تغلیظ دیه اجماع دارند که یکی در شهر مکه است.
این استاد حوزه در ادامه سخنان خود گفت: فرض کنیم که روایت صحیح هم داریم که تغلیظ دیه وجود دارد؛ اما سؤال این است که آیا امروز مصلحت است که این کار را انجام دهیم؟ امروزه بسیاری زندانی ها فقط به خاطر این مسئله در زندان هستند و خانواده شان بدون سرپرست مانده و ممکن است هر آسیب اجتماعی به آنان وارد شود؛ البته برخی بیمه ها قبول کردند از پارسال که این هزینه ها را پرداخت کنند اما این مشکل همچنان وجود دارد. او افزود: مثلا در جایی که فردی به صورت عمدی هم کشته نشده و مثلا یک تصادف رخ داده، تغلیظ دیه اصلا واجب نیست؛ از طرفی این روایات تغلیظ دیه خیلی معتبر نیست و نمی توان در جایی که بحث حقوق انسان ها در میان است، از آن ها استفاده و شرایط سخت را به انسان ها تحمیل کرد.
