هادی سروش
عزاداری محرم بدون شک یک مستحب موکَد است؛ پیامبررحمت(ص)فرمود: "شهادت حسین(ع)حرارتی در دلهای مؤمنان است که هرگز سرد نمی شود. - ان لقتل الحسین علیه السلام حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابدا."(جامع احادیث ۵۵۶/۱۲)
"عزاداری جمعی" یکی از نشست های ممدوحی است که در راستای "کسب معرفت" بوده و مورد تاکیدِامام صادق(ع)است که فرمود: "به دیدار یکدیگر بروید، با هم به سخن و مذاکره بنشینید وآنچه مربوط به ماست را زنده کنید. ؛ تزاوروا و تلاقوا و تذاکروا و احیوا امرنا".(بحار ،۳۵۲/۷۱)
"عزاداری های خانگی" نیز از سنت های خوب پیشینیان بوده و مستندبه سیره ائمه اطهاراست؛امام باقر(ع) خطاب به کسانی که در روز عاشورا نمی توانند به زیارت بروند، فرمودند:"در خانه بر حسین؛عزاداری و گریه کن".(کامل الزیارات۳۱۸)
قِوام عزاداریِ محرم امام حسین(ع) منحصر به "عزاداری جمعی وظاهری" نیست. بلکه در مواقع ضرورت مانند شیوع بیماری یا وجود ظالم، باید از روح عزاداری که "عزادارای قلبی و فکری"است، بهره برد. این سنخ عزاداری اگر بالاتر از عزاداری ظاهری نباشد ، کمتر نخواهد بود و همان فضائل را خواهد داشت.
بررسی روایات در مورد امام حسین فرآیند روشنی را در مورد ارتباط با حضرت حسین (ع) در دو مقام ارتباط قلبی و ارتباط فکری را ترسیم میکند.
عزاداری قلبی
در این سنخ عزاداری؛ سخن از آه کشیدن و سوختن است که بخودی خود ؛ تسبیح است که امام صادق (ع) فرمود: "نفس المهموم لظلمنا تسبیح .." (امالی مفید۳۳۸) و آدمی را مورد دعای مستجاب آن حضرات قرار میدهد؛ امام صادق(ع) بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران، چنین دعا می کرد:خدایا...آن دیدگان را که اشکهایش در راه عاطفه بر ما جاری شده و دلهایی را که بخاطر ما نالان گشته و آن فریادها و ناله هایی را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده. (بحار الانوار.ج۹۸ص۸)
اینجا دو خصوصیت است: اولا ؛خود این آه و اشک باعث قرب به خداست. امام صادق(ع)فرمود: "نزد هرکس که از ماو مظلومیت ما یاد شود وچشمانش پر از اشک گردد، خداوند چهره اش را بر آتش دوزخ حرام می کند". و ثانیا؛
نشستن و به مظلومیت امام حسین فرو رفتن و بغض در گلو گره کردن اهمیت دارد. چون این انرژی؛ روزی آزاد خواهد شد و در برابرظالم کاری میکند کارستان. بخش مهمی از دستورات امامان شیعه بر "جمع کردن بغض ها"؛ برای نقش آفرینی های آینده است.
امام باقر(ع) در روایتی "لبیک یا حسین" را اینگونه تفسیر فرمود: "اگر بدن و زبانم به استغاثه و استنصار تو در کربلا جواب نداد، اما قلب و گوش و چشمم به تو جواب میدهد.من امروز باهمه وجودم هستم؛ فقد اجابک قلبی و سمعی وبصری و رأیی وهوای علی التسلیم " ( کامل الزیارات)
برای این مهم یعنی ؛ "عزاداری قلبی" ؛ اُنس با دو چیز در اینجا ضروری است:اولا ؛ خواندن روزانه زیارت عاشورا و ثانیا ؛ خواندن کتابهای مقتل و گوش دادن روضه ها و درتنهایی اشک ریختن ،بسیار عالی است.
عزاداری فکری
همانطوریکه دراسلام سه نوع عبادت است: بدنی و مالی و عبادت فکری ، عزاداری هم براین سه قسم است:
۱. عزاداری بدنی که عزاداری فیزیکی مانند روضه ومداحی وسینه زنی و..
۲. عزاداری مالی که به عُهده گرفتن بخش مالی وهزینه های مراسم است.
۳. عزاداری فکری است که آدمی در راستای شخصیت و سیره حضرت حسین(ع) به فکر بنشیند.
"تفکر" از دیدگاه اسلام از بهترین و با ارزش ترین عبادات است چنانکه پیامبراعظم فرمود: "لا عبادة کالتفکر" ، و نیزحدیثِ؛ "تفکر ساعة خیر من عبادة سنة" بخوبی دلالت بر افضلیت"تفکر" دارد. همچنین "عزاداری فکری" هم دارای چنین فضیلتی است. استاد مطهری؛"عبادت فکری" را از مختصات اسلام دانسته و سرّ خاتمیت را در این میداند که خواسته؛ بشر به جایی برساندکه صاحب تفکرباشد. گرچه "عزاداری فکری" پرارزش است اما کم مشتری است! البته عبادت فکری که به ظاهر از عبادت مالی و بدنی آسانتر است،امابسیاری به "عبادت فکری" روی خوشی نشان نمیدهند.
"عزاداری فکری و عقلی" با سه مهم قابل تحقق است: اولا؛بامطالعه در مضامین دعاها و زیارت های مربوط به حضرت اباعبدالله (ع) . واقعا امسال چندبار ترجمه زیارت های امام حسین را دقیق بخوانیم. و ثانیا؛کتابها ومقالات مفیددرمورد امام حسین را بخوبی مطالعه کنیم. و ثالثا؛استماع سخنرانی ها ، که بهرمندی منظم ازمباحث اساتید درفضای مجازی نعمت خوبی است.
و بالاخره؛بایدخودرابه قافله ی متفکران درمقام و سیره حضرت حسین از راههای مختلف برسانیم.
عزاداری محرم بدون شک یک مستحب موکَد است؛ پیامبررحمت(ص)فرمود: "شهادت حسین(ع)حرارتی در دلهای مؤمنان است که هرگز سرد نمی شود. - ان لقتل الحسین علیه السلام حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابدا."(جامع احادیث ۵۵۶/۱۲)
"عزاداری جمعی" یکی از نشست های ممدوحی است که در راستای "کسب معرفت" بوده و مورد تاکیدِامام صادق(ع)است که فرمود: "به دیدار یکدیگر بروید، با هم به سخن و مذاکره بنشینید وآنچه مربوط به ماست را زنده کنید. ؛ تزاوروا و تلاقوا و تذاکروا و احیوا امرنا".(بحار ،۳۵۲/۷۱)
"عزاداری های خانگی" نیز از سنت های خوب پیشینیان بوده و مستندبه سیره ائمه اطهاراست؛امام باقر(ع) خطاب به کسانی که در روز عاشورا نمی توانند به زیارت بروند، فرمودند:"در خانه بر حسین؛عزاداری و گریه کن".(کامل الزیارات۳۱۸)
قِوام عزاداریِ محرم امام حسین(ع) منحصر به "عزاداری جمعی وظاهری" نیست. بلکه در مواقع ضرورت مانند شیوع بیماری یا وجود ظالم، باید از روح عزاداری که "عزادارای قلبی و فکری"است، بهره برد. این سنخ عزاداری اگر بالاتر از عزاداری ظاهری نباشد ، کمتر نخواهد بود و همان فضائل را خواهد داشت.
بررسی روایات در مورد امام حسین فرآیند روشنی را در مورد ارتباط با حضرت حسین (ع) در دو مقام ارتباط قلبی و ارتباط فکری را ترسیم میکند.
عزاداری قلبی
در این سنخ عزاداری؛ سخن از آه کشیدن و سوختن است که بخودی خود ؛ تسبیح است که امام صادق (ع) فرمود: "نفس المهموم لظلمنا تسبیح .." (امالی مفید۳۳۸) و آدمی را مورد دعای مستجاب آن حضرات قرار میدهد؛ امام صادق(ع) بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران، چنین دعا می کرد:خدایا...آن دیدگان را که اشکهایش در راه عاطفه بر ما جاری شده و دلهایی را که بخاطر ما نالان گشته و آن فریادها و ناله هایی را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده. (بحار الانوار.ج۹۸ص۸)
اینجا دو خصوصیت است: اولا ؛خود این آه و اشک باعث قرب به خداست. امام صادق(ع)فرمود: "نزد هرکس که از ماو مظلومیت ما یاد شود وچشمانش پر از اشک گردد، خداوند چهره اش را بر آتش دوزخ حرام می کند". و ثانیا؛
نشستن و به مظلومیت امام حسین فرو رفتن و بغض در گلو گره کردن اهمیت دارد. چون این انرژی؛ روزی آزاد خواهد شد و در برابرظالم کاری میکند کارستان. بخش مهمی از دستورات امامان شیعه بر "جمع کردن بغض ها"؛ برای نقش آفرینی های آینده است.
امام باقر(ع) در روایتی "لبیک یا حسین" را اینگونه تفسیر فرمود: "اگر بدن و زبانم به استغاثه و استنصار تو در کربلا جواب نداد، اما قلب و گوش و چشمم به تو جواب میدهد.من امروز باهمه وجودم هستم؛ فقد اجابک قلبی و سمعی وبصری و رأیی وهوای علی التسلیم " ( کامل الزیارات)
برای این مهم یعنی ؛ "عزاداری قلبی" ؛ اُنس با دو چیز در اینجا ضروری است:اولا ؛ خواندن روزانه زیارت عاشورا و ثانیا ؛ خواندن کتابهای مقتل و گوش دادن روضه ها و درتنهایی اشک ریختن ،بسیار عالی است.
عزاداری فکری
همانطوریکه دراسلام سه نوع عبادت است: بدنی و مالی و عبادت فکری ، عزاداری هم براین سه قسم است:
۱. عزاداری بدنی که عزاداری فیزیکی مانند روضه ومداحی وسینه زنی و..
۲. عزاداری مالی که به عُهده گرفتن بخش مالی وهزینه های مراسم است.
۳. عزاداری فکری است که آدمی در راستای شخصیت و سیره حضرت حسین(ع) به فکر بنشیند.
"تفکر" از دیدگاه اسلام از بهترین و با ارزش ترین عبادات است چنانکه پیامبراعظم فرمود: "لا عبادة کالتفکر" ، و نیزحدیثِ؛ "تفکر ساعة خیر من عبادة سنة" بخوبی دلالت بر افضلیت"تفکر" دارد. همچنین "عزاداری فکری" هم دارای چنین فضیلتی است. استاد مطهری؛"عبادت فکری" را از مختصات اسلام دانسته و سرّ خاتمیت را در این میداند که خواسته؛ بشر به جایی برساندکه صاحب تفکرباشد. گرچه "عزاداری فکری" پرارزش است اما کم مشتری است! البته عبادت فکری که به ظاهر از عبادت مالی و بدنی آسانتر است،امابسیاری به "عبادت فکری" روی خوشی نشان نمیدهند.
"عزاداری فکری و عقلی" با سه مهم قابل تحقق است: اولا؛بامطالعه در مضامین دعاها و زیارت های مربوط به حضرت اباعبدالله (ع) . واقعا امسال چندبار ترجمه زیارت های امام حسین را دقیق بخوانیم. و ثانیا؛کتابها ومقالات مفیددرمورد امام حسین را بخوبی مطالعه کنیم. و ثالثا؛استماع سخنرانی ها ، که بهرمندی منظم ازمباحث اساتید درفضای مجازی نعمت خوبی است.
و بالاخره؛بایدخودرابه قافله ی متفکران درمقام و سیره حضرت حسین از راههای مختلف برسانیم.
