بعثت تحولی بزرگ

محمدتقی فاضل‌میبدی
بعثت یعنی تحولی بزرگ؛ خداوند در دو مورد از واژه «بعثت» استفاده کرده است: یکی درباره بعثت انبیا و دیگری بعثت مردگان در روز قیامت یا همان «حشر». هر‌دو تحولی بزرگ پیرامون انسان هستند. تحول بزرگ انبیا در این است که انسان را به سوی هدایت دعوت می‌کنند و تحول بزرگ قیامت، مشاهده نتیجه اعمال انسان است. اما آنچه مهم است تحول بزرگی است که پیامبران در تاریخ انسان در این جهان می‌آفرینند. عمده این تحول در فکر و روح انسان است. بهترین فردی که بعثت را معنا بخشیده، امام علی‌ابن‌ابیطالب (ع) است که در خطبه یک نهج‌البلاغه می‌فرماید: «خداوند پیامبران را برانگیخت تا خردهای خفته را بیدار سازد». دلیل انسانیت انسان اندیشه اوست و تا این اندیشه آزاد نشود انسان نیز آزاد نخواهد شد همانطور که مولوی می‌گوید: «‌ای برادر تو همه اندیشه‌ای مابقی خود استخوان و ریشه‌ای». به تعبیری دیگر، پیامبران برای حیات عقلانیت در جامعه مبعوث شده‌اند. از این زاویه، مخاطب اصلی آنان نیز «خرد انسانی» است. شاید زیباترین بیان در این‌باره آن است که قرآن درباره بعثت انبیا دارد: «لقد بعثنا فی کل امه ان اعبدوالله واجتنبوا الطاغوت». عبادت خداوند و اجتناب از طاغوت در کنار یکدیگر معنا می‌یابند. اجتناب از طاغوت یعنی اجتناب از هر قیدو‌بندی که انسان را تحت سلطه و سیطره خود درآورد. قرآن در جای دیگر می‌فرماید: «پیامبران آمدند تا دست و پای بشر را از بندهای انسانی و شیطانی آزاد سازند» (وَیضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلاَلَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیهِمْ). در واقع هدف نهایی بعثت، به آزادی خرد انسانی بازمی‌گردد و عواملی که ممکن است خرد آدمی را به بند کشد باید زدوده شود.
اگر جامعه‌ای گرفتار فقر شد، این فقر؛ خود، یک آفت است که انسان را به ذلت می‌کشاند که پیامبر فرمودند: «کاد الفقر ان یکون کفرا». اگر ثروت جامعه در دست عده‌ای معدود قرار گرفت این ثروت متمرکز، آن عده معدود را به طغیان می‌کشاند؛ «ان الانسان لیطغی ان رآه استغنی». در جایی دیگر خداوند بعثت پیامبران را دارای دو جلوه می‌داند. یکی عبادت خداوند و دیگری میزان کردن: «و اوفو الکیل». مراد از این عبارت، میزان‌کردن ثروت‌های عمومی جامعه است. در هر صورت، بعثت یعنی برانگیختن عقلانیت در جامعه و تحقق آزادگی و آزادی انسان در راه هدایت و عبادت خداوند. به تعبیر مولوی:
کیست مولا آنکه آزادت کند
بند رقیت ز پایت بر کند
چون به آزادی نبوت هادیست
مومنان را ز انبیا آزادیست