فاضل میبدی در گفتوگو با «آرمان امروز»
آرمان امروز- هستی قاسمی: می‌گویید دیگر بس است و بگذارید همه‌چیز به حالت عادی خود پیش برود! اما آنها هنوز این مهم را به درستی درک نکرده‌اند که چه کسی را از دست داده‌اند. هاشمی یک شاهنامه بی‌پایان از اعتبار، خدمت و سیاست به سرزمین و نظام جمهوری اسلامی ایران است شاهنامه‌ای تمام‌ناشدنی از سیاست‌ورزی و خرد که بی‌تردید نسل‌به‌نسل از پدران ما به آیندگان منتقل خواهد شد و آیندگان به پاس خدمات او خواهند ایستاد و به این بزرگمرد تاریخ ادای احترام خواهند کرد. در راستای آینده سیاسی ایران و تحولات پس از هاشمی، «آرمان امروز» با محمدتقی فاضل میبدی استاد حوزه و دانشگاه به گفتوگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
آیت‌ا... هاشمی از ابتدای عمر سیاسی خود تا قبل از رحلتشان اقدامات مثبت بسیار زیادی انجام دادند، اما با این‌همه هیچ‌گاه وی به اندازه سال‌های پایانی عمر خود محبوب نبود. چه چیز او را به یک سیاستمدار متمایز در تاریخ سیاسی ایران پس از انقلاب تبدیل کرده و چه مسالهای به محبوبیت ایشان در سال‌های پایانی عمرشان افزوده است؟
آیت‌ا... هاشمی همراه با زمان جلو می‌آمد؛ بسیار عالمانه رفتار می‌کرد و بسیار واقع‌بینانه نسبت به مسائل می‌نگریست. وی ایران را در نسبت با تحولات دنیا می‌شناخت. درواقع هاشمی همان سیاستمدار دهه ۶۰ و ۷۰ نبود، بلکه او هاشمی دهه ۹۰ بود، چراکه مواضع سیاسی او همراه با تحولات زمان تغییر یافته بود. او دردهای مردم را به خوبی می‌شناخت و مشکلات جامعه را خوب می‌دانست. به نظر من اتکا بر آرای مردم و احترام به رای مردم در ادبیات هاشمی در دهه ۷۰ به اندازه دهه ۹۰ جدی نبود، طبیعی بود که در میان مردم، هاشمی در اواخر دهه ۸۰ و ۹۰ بسیار جا باز کند، به‌ویژه وقتی وی کاندیدای ریاست‌جمهوری در انتخابات ۹۲ شد و شورای نگهبان ردش کرد. علت اقبال مردم به هاشمی این بود که او می‌خواست ایران را با استفاده از نفوذ سیاسی‌اش از انزوای بین‌المللی خارج کند. از سویی کشورهای جهان به آیت‌ا... هاشمی به عنوان یک شخصت اثرگذار و معتدل در ایران توجه بسیار خاصی داشتند، زیرا سیاست ایشان را تقریبا مطابق با تحولات روز می‌شناختند، نه یک سیاستمدار سلفی افراطی که در گذشته مانده است، چراکه این مهم را می‌توان از پیام‌های تسلیتی که بسیاری از کشورهای جهان حتی منطقه به رئیس‌جمهوری و مردم ارسال کردند به خوبی دریافت. از سویی، اظهار اندوه عمیق ملت ایران در تشییع پیکر ایشان بیانگر این واقعیت است که سیاست آیت‌ا... هاشمی مورد قبول اکثریت جامعه ایران است، زیرا آیت‌ا... از سیاست‌های افراطی که کشورمان را به سمت‌وسوی انزوا و ویرانی سوق داد، پیوسته پرهیز می‌کردند. آیت‌ا... همواره در مسیر سازش، عقلانیت و اعتدال حرکت کرد، به همین دلیل ملت ایران این سیاست را کاملا قبول داشتند. بنابراین راز و رمز محبوبیت آیت‌ا... در میان مردم دوری از افراط و تاکید بر عقلانیت و میانه‌روی و به تعبیری اعتدال بود.
ما در روز تشییع پیکر آیت‌ا... شاهد حضور تندروها در حرم مطهر امام خمینی«ره» بودیم. آیا این حضور از نوعی ندامت در رابطه با تخریب‌هایی که آنها در گذشته نسبت به آیت‌ا.. روا داشتند، حکایت دارد یا نگرانی از فردای بدون هاشمی؟
این دو تحت‌الشعاع قرار گرفته بود. دلواپسان می‌خواستند به‌گونه‌ای در مراسم تشییع، هاشمی را به نفع خود مصادره کنند یا شعارهایی سر دهند که در جهت خلاف تفکر سیاسی آقای هاشمی باشد، اما چون در اقلیت قرار گرفتند، شعارهایشان به نحوی تحت‌الشعاع قرار گرفت، بنابراین حضور آنها با هر هدفی که بود چندان نتوانست خود را نشان دهد. آنها اقلیتی بودند که شعارهای خاصی هم سر دادند، اما موفق نشدند نام و تفکر آیت‌ا... هاشمی را در برابر جمعیت چندمیلیونی به نفع خود مصادره کنند. بنابراین گرچه تعدادی از تندروها و دلواپسان در مراسم تشییع هاشمی حضور داشتند، اما این حضور به مفهوم ندامت و پشیمانی از رفتارها و جفاهایی نبود که نسبت به هاشمی روا داشتند، یا به معنی قبول داشتن تفکر هاشمی نبود، بلکه تلاششان بر این بود که با شعارهایشان هاشمی را تحریف کنند یا به نفع خود وی را مصادره کنند که این تلاش‌ها در نهایت بی‌نتیجه ماند.
انتقادات بسیاری نسبت به عملکرد صداوسیما بخصوص در رابطه با ایشان وجود داشت، با این‌همه تصور می‌برید که رسانه ملی توانست کوتاهی و عملکرد نادرست خود را نسبت به آیت‌ا... در مراسم تشییع جبران کند؟
صدا وسیما در زمان حیات هاشمی نسبت به ایشان جفا کردند، اما پس از مرگ هاشمی با تبلیغ سیاست و تفکر وی سعی در مصادره کردن تفکر هاشمی به نفع جریان خود داشتند، حتی طی روزهای گذشته چندین‌بار در رابطه با فعالیت‌ها و خدمات هاشمی برنامه‌هایی پخش کردند، با این‌همه همچنان در برابر خدمات هاشمی و اقدامات مفید او به کشور عادلانه حرکت نمی‌کنند.
پس از رحلت ایشان، نخستین نگرانی‌هایی که میان اهالی قلم و سیاست بروز پیدا کرد نگرانی نسبت به آینده سیاسی ایران بود، آیا این نگرانی نشان از آن دارد که ما در آینده شاهد بروز تندروی و رخدادهای تلخ سیاسی در ایران خواهیم بود؟
تندروی همواره در هر نظامی وجود داشته است، اما جریان‌های افراطی که بخواهند در تقابل با ملت ایران قرار بگیرند، هرگز پیروز نخواهند شد. گرچه این جریان‌ها ممکن است دردسرهایی در کشور برخلاف مصالح و منافع ملی ایجاد کنند، اما هیچ‌گاه به خواسته‌های خود نخواهند رسید. در شرایط کنونی پاره‌ای از اصولگرایان معتدل، مانند ولایتی، ناطق نوری، اعضای مجمع روحانیت مبارز و بسیاری از مراجع دینی در قم تفکرشان به آقای هاشمی نزدیک است. به هر رو هاشمی یک عقبه سیاسی سنگینی در جامعه دارد. بنابراین در چنین وضعیتی هیچ‌گاه تندروها قوی‌تر نخواهند شد و فضایی برای این افراد در آینده سیاسی ایران باز نخواهد شد. برای مثال مراسمی که در مسجد اعظم قم به مناسبت ارتحال آقای هاشمی برگزار شد، مراسم بسیار عجیبی بود. زیرا در این مراسم همه بزرگان و مراجع دینی برای ادای احترام به هاشمی آمده بودند؛ این حضور چشمگیر نشان داد که سیاست هاشمی ریشه‌دار است و در جامعه ایران جایگاه همیشگی دارد، بنابراین به هیچ رو جای نگرانی برای این مساله وجود ندارد.
پس معتقدید که سیاست هاشمی ریشه‌دار است و نباید نسبت به آینده نگران بود؟
همین‌طور است. گرچه نگرانی نسبت به آینده امری بدیهی است، اما هاشمی یک سیاستمدار کهنه‌کار است. وی املا و مشق سیاسی تمرین کرده بود و این‌گونه نبود که پس از انقلاب سفره‌ای پهن شده باشد و همگی بر گرد آن جمع آیند، بلکه وی قبل از انقلاب با وجود شکنجه‌های ساواک باز هم ایستادگی کرد و همواره در کنار امام «ره» بود. وی از همان زمان در سرنوشت سیاسی ایران نقش ایفا کرد و در پایه‌گذاری انقلاب سهم داشت. بنابراین این سیاستمدار کهنه‌کار در میان علما و بزرگان جایگاه دارد. بنابراین اگر گروه اقلیتی بخواهند در برابر اندیشه هاشمی بایستند و عرض اندام کنند به‌طور قطع شکست خواهند خورد و فضایی در آینده برای آنها باز نخواهد شد.
نگاه دیگری وجود دارد که حکایت از تحولات مثبت در آینده دارد، نگرشی که معتقد است فقدان آیت‌ا... سبب می‌شود تندروها مسیر خود را تغییر داده و دست از رفتارهای افراطی خویش بردارند، از چه منظر و بر چه اساسی این عده معتقدند که پس از آیت‌ا... تحولات مثبتی در پیش خواهیم داشت؟
همه تلاش‌هایی که در گذشته صورت گرفت و رحلت هاشمی و حضور میلیونی مردم در تشییع پیکر وی، مسیر را برای صحنه سیاسی ایران در آینده گشوده است و مسیری که هیچ جریانی به آسانی موفق نخواهد شد آن را ببندد. گرچه قدرت چانه‌زنی روحانی و اصلاحات کمی کاهش پیدا خواهد کرد، زیرا هاشمی با رهبر معظم انقلاب ارتباط بسیار مطلوبی داشت و مسائل را به آسانی با ایشان مطرح می‌کرد. بنابراین این امکان وجود دارد که در فقدان هاشمی قدرت چانه‌زنی روحانی کم شود، اما این مساله که گفته می‌شود نبود هاشمی سرنوشت سیاسی کشور را به سمت دیگری می‌برد و منجر به بروز رخدادهای منفی شود، به نظرم این‌گونه نیست، چراکه با وجود رئیس دولت اصلاحات، ناطق نوری و روحانی، فضای سیاسی بسته نخواهد شد، بلکه آینده در مسیری که هاشمی می‌خواست جریان دارد. خوشبختانه این افراد در میان مردم از وجهه مطلوبی برخوردارند و می‌توانند مطالبات اصلاح‌طلبی و جریان معتدل را مورد پیگیری قرار دهند. حتی بسیاری از اصولگرایان میانه‌رو و ریشه‌دار نیز به سیاست هاشمی نزدیک هستند. بنابراین چون وزنه اصلاح‌طلبی و اعتدالی سنگین است می‌توان به آینده خوشبین بود.
کاهش قدرت چانه‌زنی روحانی چه تبعاتی در پیش دارد؟
روحانی سیاستمدار ورزیده و کهنه‌کاری است. وی همواره در کنار آیت‌ا... هاشمی بود. بنابراین فقدان هاشمی به این مفهوم نیست که روحانی در نبود هاشمی در برابر رهبر معظم انقلاب قدرت چانه‌زنی نداشته باشد. روحانی به تنهایی و بسیار خوب از عهده مسائل برمی‌آید و فقدان هاشمی خللی به قدرت روحانی وارد نمی‌کند.
بدین‌ترتیب نباید نسبت به آینده اصلاحات نگران بود.
به نظرم هیچ‌چیز به عقب باز نخواهد گشت، زیرا به هر حال همه انسان‌ها بنا به میشت الهی یک روزی از دنیا خواهند رفت، اما به هر رو هیچ‌چیز متوقف نخواهد شد. خوشبختانه ملت ایران ملت هوشیاری است. چراکه علاوه بر تهران حتی در استان‌ها نیز استقبال بسیار خوبی از مراسم ارتحال آیت‌ا... هاشمی به عمل آمد. پیام از دست رفتن مرد بزرگی چون هاشمی به استان‌ها هم سرایت کرده بود، به همین دلیل به نظر شرایط در آینده برای دو جناح اصلاحات و اعتدالیون و همچنین مردم بهتر از گذشته خواهد شد.
پس به نحوی معتقدید که روحانی ظرفیت و توان لازم را برای استمرار راه هاشمی دارد؟
همین‌طور است. نباید به این مساله تردید داشت.
رای هوداران هاشمی به روحانی می‌تواند نتیجه انتخابات را با وجود برخی موانع - چون مساله اقتصادی - باز هم به نفع روحانی تغییر دهد؟
روحانی اقدامات بسیار مفیدی انجام داده است که آن اقدامات به تنهایی می‌تواند آرایش را نسبت به سال ۹۲ دوچندان کند. به هر حال روحانی اقداماتی مانند برجام و حتی خریداری ایرباس و بوئینگ را در کارنامه چهارساله ریاست‌جمهوری‌اش دارد، اما اگر وی بتواند اقدامات دیگری انجام دهد که این اقدامات برای مردم ملموس باشد، آرای روحانی بی‌تردید بسیار بالا خواهد بود. از سویی هنوز رقیبی هموزن روحانی وجود ندارد که بتواند ایشان را شکست دهد. بنابراین معتقدم رای روحانی به خاطر پاره‌ای از اقدامات مثبت در انتخابات ۹۶ خواه‌ناخواه افزایش خواهد یافت. با توجه به استقبالی که مردم در روز تشییع پیکر هاشمی از آیت‌ا... به عمل آورند معتقدم که سیاست و راه روحانی همان سیاست هاشمی بوده و به همین دلیل آرای ایشان بالاتر می‌رود و کمتر از آرای انتخابات ۹۲ نخواهد شد.
به عنوان سوال آخر؛ آینده ریاست تشخیص مصلحت نظام چه می‌شود؟
قضاوت در این باره کمی زود است، اما به‌طور کلی ریاست مجمع نقشی در آینده سیاسی کشور ندارد. البته هاشمی وزن مجمع را بسیار بالا می‌برد و این‌گونه نبود که هاشمی به خاطر مجمع تشخیص مصلحت نظام در صحنه سیاسی ایران وزن و اعتباری داشته باشد، بلکه برعکس وزن مجمع به خاطر اعتبار و وزن هاشمی بالا بود. اکنون این مساله که چه فردی جانشین هاشمی در مجمع شود تاثیر چندانی در سرنوشت کشور ندارد.
