ابوالقاسم مستشاری راد
با گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان پرسشهای فراوانی پدید آمده است، از جمله آنها، پرسشهای زیر است:
آیا کرونا بلایی آسمانی و الهی و به قدرت خداوند پدید آمده است؟
و دیگر آن که آیا این بلا، به طور مشخص به عنوان عذاب الهی در برابر گناهان بشر است؟پاسخ پرسشهای مذکور در چند بند تنظیم می‌شود:
۱-بلاها، ابتلائات و حوادث، در زندگی بشر در یک نگاه کلی، سه گونه است:
الف- بلای صرفا طبیعی مانند زلزله، طوفان، سیل و ...
ب- بلای صرفا بشری ناشی از اختیار و اراده سوء انسانی مانند ظلم، دزدی ، قتل و ...
ج- بلای مرکب طبیعی و بشری که از هر دو ناشی می‌شود.
۲- هر سه گونه بلا بر اساس علم، قدرت و اراده خداوند متعال صادر می‌شود و صدور همه آنها از او نافی اختیار و اراده انسان در دو گونه دوم و سوم نیست، زیرا انسان آن کار را آگاهانه و آزادانه بر اساس علم و قدرت و اراده الهی باهمان دو وصف (آگاهی و اختیار) انجام داده است.
الف- بلایای طبیعی صرفا بر اساس سیر طبیعی و نظام علی و معلولی جهان آفرینش و لازمه عالم مادی است.
ب- بلایای طبیعی به عنوان مکافات اعمال آدمیان صادر می شود و فقط خداوند و به تبع او بندگان معصوم او از اسرار آن و تمایز آن آگاهند. بنابراین نباید افراد فاقد علم الهی و غیرآگاه به جزئیات و اسرار حوادث طبیعی در هر گوشه از پهنه زمین چه در منطقه مسلمین و چه در غیر آن درباره مردم آن به بدی قضاوت کنند. نسبت گناه و فساد به مردمان گوناگون دنیا با اعتقادات و ادیان گوناگون بدون علم و شناخت به جزئیات و بدون شناسایی دقیق اشخاص و اعمال آنان با تکیه بر یک آیه یا روایت و یا یک نوع علم اجمالی بدون نگاه سیستماتیک و نظام‌مند، کاری زشت و نکوهیده از منظر قرآن، سنت و اخلاق است.
۳-آیا ویروس کرونا بلایی صرفا طبیعی و الهی و از بخش نخست (غیرمکافاتی) درنظام آفرینش است یا از بخش دوم بلای طبیعی و آسمانی (مکافاتی)است؟ یا آن که از گونه دوم بلا با دستکاری بشر و با مقاصد شوم توسط برخی از کشورهایی و قدرت های ( تئوری توطئه ) ایجاد شده که احتمالی بعید است. یا آن که از نوع سوم یعنی بلای مرکب طبیعی-بشری است؟ البته نوع سوم خود صورت های متعددی دارد، چه بسا امری در آغاز صرفا امری طبیعی ولی در ادامه آن با دخالت عامل انسانی چه به دست افراد و چه به دست حکومت‌ها به دو صورت فعل و ترک فعل، تبدیل به فاجعه‌ای انسانی، زیست محیطی و جهانی می‌شود.
۴- هر آنچه در جهان رخ می‌دهد به قدرت و اراده حق تعالی واقع می‌شود و بدون اذن وی برگی از درخت بر زمین نمی‌افتد اما قضاوت نهایی در این باره و تعیین گونه و مشخصات و ویژگی‌های آن، نیازمند علم الهی و همکاری دانشمندان و متخصص در دانش‌های متعدد انسانی و تجربی و مرتبط با موضوع پژوهش است.
در نتیجه، تفکیک و تمایزبخشی هر یک از آنها از توان و عهده نگارنده و دانشمندان یک رشته خارج است .مطالب مندرج در چهار بند فوق، مطابق با مبانی برهانی، عرفانی و وحیانی (قرآن وسنت) است از نظر نگارنده علم به معنای دستاوردهای قطعی علوم تجربی و برهان و عرفان و قرآن و مبانی وحیانی اعم از محکمات قرآن و سنت قطعی در راستای هم و با یکدیگر سازگارند و هرگز تعارض پایداری بین قطعیات علوم تجربی به عنوان یکی از میوه های خرد آدمی و دین اصیل و راستین وجود ندارد و تعارض مطرح شده در کتب کلام و فلسفه جدید بین علم و دین در حقیقت بین علم به یک معنای گسترده اعم از قطعیات و فرضیات و مدعیات علمی از یک سو و دین به معنایی که شامل ادیان باطل و تحریف شده می شود معنا دارد ویا آنکه گفته شود بین علم تجربی و برداشت های برخی از پیروان یک مکتب از منبع دینی آنان تنافی و تعارض است .
مطلب محکم و مبرهن در همه اقسام بلایا این است:
همه چیزهایی که در جهان رخ می‌دهد، بر اساس علم و قدرت و اراده قاهره و حکمت الهی تحقق می‌یابد و بشر در قبال هریک از آنها به عنوان ابتلاء و امتحان الهی، مسئولیت ویژه دارد و می‌بایست تلاش شود از قضاوت نادرست و بی‌پایه درباره مردم جهان پرهیز شود.
با تأمل در مقدمات چهارگانه پیشین باید گفت:مطلب محکم و مبرهن آن است که قرآن، سنت و یا نظام‌های فکری، کلامی، فلسفی و عرفانی معمولا در مقام بیان رابطه مستقیم میان بلایا با مسئله خیر و شر و مبحث شرور در نظام آفرینش نبوده و درباره حوادث و بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی زمانه ما هیچ نوع قضاوت و داوری نداشته است و به این نکته که آیاوقوع بلایای دوگانه طبیعی فقط در زمان‌های گذشته قبل از اسلام بوده و یا آنکه پس از اسلام نیز جریان دارد، نپرداخته است. در این مکاتب وقایع هولناک مانند زلزله و طوفان را ناشی از مکافات اعمال بشر ندانسته و دیگران را نیز از پیش داوری، قضاوت و صدورحکم جزیی وکلی دراین گونه امور پرهیز داده است.
هدف اصلی این نوشته، بیان پایه ها و مبانی فکری و اندیشه ای لازم و مورد نیاز در قالب چهار مقدمه ضروری برای توان یابی و دسترسی به افق و بینشی ژرف و گسترده در زمینه پرسش مذکور بوده است تا مخاطب، خود با پای اندیشه خویش به تفکر، قضاوت و حل و فصل این قضیه و نظایر آن بپردازد و مشکل درونی و ذهنی خود را درمان نماید.
در پایان وظیفه خود و همگان می‌دانم از همه تلاش‌گران میدان مبارزه با بیماری یادشده به‌ویژه کادر پزشکی و درمانی در ایران و سرتاسر جهان تقدیر و سپاس‌گزاری نموده و از خداوند دانا و مهربان برای آنان، پاداش بیکران و برای درگدشتگان، رحمت و غفران و برای بازماندگان، شکیبایی و آرامش و برای حکومت‌ها شناخت وظیفه و عمل به آن و برای مردم جهان، توکل و امید، اعتماد به نفس، شادی، صلح و دوستی و آرامش و خشنودی از خداوند خواهانم.
با گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان پرسشهای فراوانی پدید آمده است، از جمله آنها، پرسشهای زیر است:
آیا کرونا بلایی آسمانی و الهی و به قدرت خداوند پدید آمده است؟
و دیگر آن که آیا این بلا، به طور مشخص به عنوان عذاب الهی در برابر گناهان بشر است؟پاسخ پرسشهای مذکور در چند بند تنظیم می‌شود:
۱-بلاها، ابتلائات و حوادث، در زندگی بشر در یک نگاه کلی، سه گونه است:
الف- بلای صرفا طبیعی مانند زلزله، طوفان، سیل و ...
ب- بلای صرفا بشری ناشی از اختیار و اراده سوء انسانی مانند ظلم، دزدی ، قتل و ...
ج- بلای مرکب طبیعی و بشری که از هر دو ناشی می‌شود.
۲- هر سه گونه بلا بر اساس علم، قدرت و اراده خداوند متعال صادر می‌شود و صدور همه آنها از او نافی اختیار و اراده انسان در دو گونه دوم و سوم نیست، زیرا انسان آن کار را آگاهانه و آزادانه بر اساس علم و قدرت و اراده الهی باهمان دو وصف (آگاهی و اختیار) انجام داده است.
الف- بلایای طبیعی صرفا بر اساس سیر طبیعی و نظام علی و معلولی جهان آفرینش و لازمه عالم مادی است.
ب- بلایای طبیعی به عنوان مکافات اعمال آدمیان صادر می شود و فقط خداوند و به تبع او بندگان معصوم او از اسرار آن و تمایز آن آگاهند. بنابراین نباید افراد فاقد علم الهی و غیرآگاه به جزئیات و اسرار حوادث طبیعی در هر گوشه از پهنه زمین چه در منطقه مسلمین و چه در غیر آن درباره مردم آن به بدی قضاوت کنند. نسبت گناه و فساد به مردمان گوناگون دنیا با اعتقادات و ادیان گوناگون بدون علم و شناخت به جزئیات و بدون شناسایی دقیق اشخاص و اعمال آنان با تکیه بر یک آیه یا روایت و یا یک نوع علم اجمالی بدون نگاه سیستماتیک و نظام‌مند، کاری زشت و نکوهیده از منظر قرآن، سنت و اخلاق است.
۳-آیا ویروس کرونا بلایی صرفا طبیعی و الهی و از بخش نخست (غیرمکافاتی) درنظام آفرینش است یا از بخش دوم بلای طبیعی و آسمانی (مکافاتی)است؟ یا آن که از گونه دوم بلا با دستکاری بشر و با مقاصد شوم توسط برخی از کشورهایی و قدرت های ( تئوری توطئه ) ایجاد شده که احتمالی بعید است. یا آن که از نوع سوم یعنی بلای مرکب طبیعی-بشری است؟ البته نوع سوم خود صورت های متعددی دارد، چه بسا امری در آغاز صرفا امری طبیعی ولی در ادامه آن با دخالت عامل انسانی چه به دست افراد و چه به دست حکومت‌ها به دو صورت فعل و ترک فعل، تبدیل به فاجعه‌ای انسانی، زیست محیطی و جهانی می‌شود.
۴- هر آنچه در جهان رخ می‌دهد به قدرت و اراده حق تعالی واقع می‌شود و بدون اذن وی برگی از درخت بر زمین نمی‌افتد اما قضاوت نهایی در این باره و تعیین گونه و مشخصات و ویژگی‌های آن، نیازمند علم الهی و همکاری دانشمندان و متخصص در دانش‌های متعدد انسانی و تجربی و مرتبط با موضوع پژوهش است.
در نتیجه، تفکیک و تمایزبخشی هر یک از آنها از توان و عهده نگارنده و دانشمندان یک رشته خارج است .مطالب مندرج در چهار بند فوق، مطابق با مبانی برهانی، عرفانی و وحیانی (قرآن وسنت) است از نظر نگارنده علم به معنای دستاوردهای قطعی علوم تجربی و برهان و عرفان و قرآن و مبانی وحیانی اعم از محکمات قرآن و سنت قطعی در راستای هم و با یکدیگر سازگارند و هرگز تعارض پایداری بین قطعیات علوم تجربی به عنوان یکی از میوه های خرد آدمی و دین اصیل و راستین وجود ندارد و تعارض مطرح شده در کتب کلام و فلسفه جدید بین علم و دین در حقیقت بین علم به یک معنای گسترده اعم از قطعیات و فرضیات و مدعیات علمی از یک سو و دین به معنایی که شامل ادیان باطل و تحریف شده می شود معنا دارد ویا آنکه گفته شود بین علم تجربی و برداشت های برخی از پیروان یک مکتب از منبع دینی آنان تنافی و تعارض است .
مطلب محکم و مبرهن در همه اقسام بلایا این است:
همه چیزهایی که در جهان رخ می‌دهد، بر اساس علم و قدرت و اراده قاهره و حکمت الهی تحقق می‌یابد و بشر در قبال هریک از آنها به عنوان ابتلاء و امتحان الهی، مسئولیت ویژه دارد و می‌بایست تلاش شود از قضاوت نادرست و بی‌پایه درباره مردم جهان پرهیز شود.
با تأمل در مقدمات چهارگانه پیشین باید گفت:مطلب محکم و مبرهن آن است که قرآن، سنت و یا نظام‌های فکری، کلامی، فلسفی و عرفانی معمولا در مقام بیان رابطه مستقیم میان بلایا با مسئله خیر و شر و مبحث شرور در نظام آفرینش نبوده و درباره حوادث و بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی زمانه ما هیچ نوع قضاوت و داوری نداشته است و به این نکته که آیاوقوع بلایای دوگانه طبیعی فقط در زمان‌های گذشته قبل از اسلام بوده و یا آنکه پس از اسلام نیز جریان دارد، نپرداخته است. در این مکاتب وقایع هولناک مانند زلزله و طوفان را ناشی از مکافات اعمال بشر ندانسته و دیگران را نیز از پیش داوری، قضاوت و صدورحکم جزیی وکلی دراین گونه امور پرهیز داده است.
هدف اصلی این نوشته، بیان پایه ها و مبانی فکری و اندیشه ای لازم و مورد نیاز در قالب چهار مقدمه ضروری برای توان یابی و دسترسی به افق و بینشی ژرف و گسترده در زمینه پرسش مذکور بوده است تا مخاطب، خود با پای اندیشه خویش به تفکر، قضاوت و حل و فصل این قضیه و نظایر آن بپردازد و مشکل درونی و ذهنی خود را درمان نماید.
در پایان وظیفه خود و همگان می‌دانم از همه تلاش‌گران میدان مبارزه با بیماری یادشده به‌ویژه کادر پزشکی و درمانی در ایران و سرتاسر جهان تقدیر و سپاس‌گزاری نموده و از خداوند دانا و مهربان برای آنان، پاداش بیکران و برای درگدشتگان، رحمت و غفران و برای بازماندگان، شکیبایی و آرامش و برای حکومت‌ها شناخت وظیفه و عمل به آن و برای مردم جهان، توکل و امید، اعتماد به نفس، شادی، صلح و دوستی و آرامش و خشنودی از خداوند خواهانم.
