بسم الله الرحمن الرحیم
إِنَّ اللَّهَ يَأمُرُ بِالعَدلِ وَالإِحسانِ وَإيتاءِ ذِي القُربى وَيَنهى عَنِ الفَحشاءِ وَالمُنكَرِ وَالبَغيِ يَعِظُكُم لَعَلَّكُم تَذَكَّرونَ (سوره نحل، آیه ۹۰).
فیلم های منتشر شده از زندان اوین که صحنه‌هایی دلخراش و شرم‌آور از بدرفتاری با زندانیان را نشان می‌دهد، پرده از وضعیت بسیار نابهنجار زندان‌ها در ایران برداشت و وضعیت عدالت در دستگاه قضایی و زندان‌ها را بیش از پیش زیر سوال برد و لطمه‌ای بزرگ بر حیثیت و اعتبار جمهوری اسلامی وارد ساخت.
حسن رفتار با زندانیان یکی از اصول اخلاقی اسلام و عدالت کیفری است و شکنجه و بدرفتاری با آنان نقض حقوق اولیه و حداقلی است که هر زندانی طبق قوانین داخلی و حقوق بشر بین‌المللی از آن برخوردار است. امام علی(ع) در نامه خویش به مالک اشتر می‌فرماید: «دلت را سرشار از مهر و عطوفت به مردم گردان و چون حیوان درنده‌ای مباش که خوردن آنان را غنیمت می‌شماری، چه ایشان یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش با تو همانندند».
صحنه‌هایی که این فیلم‌ها برای قضاوت نزد افکار عمومی به نمایش گذاشت، گوشه‌ای بسیار اندک از تحقیر و بدرفتاری نظام‌مندی بود که در طول چند دهه گذشته نسبت به زندانیان اعمال می‌شده است. از دید عموم مردم، وقتی برخورد با زندانیان در زندان اوین (که در قیاس با دیگر زندان‌ها از امکانات و نظارت بیشتری برخوردار است) این‌گونه باشد، در زندان‌های دیگر اوضاع بسیار بدتر است.
این وضعیت اسفناک، ریشه در ساختار ناعادلانه و تبعیض‌آمیز نظام تنبیه و مجازات حاکمیت دارد که زمینه را برای خشونت و بدرفتاری نسبت به زندانیان فراهم می‌کند. در این ساختار، تحقیر و سرکوب زندانی برای ایجاد ترس و وحشت، جایگزین رفتار عادلانه برای اصلاح و ندامت شده است. در چنین ساختاری نه تنها بر رفتار مسئولان زندان نظارتی جدی صورت نمی‌گیرد، بلکه به آنان فرصت داده می‌شود که با تحقیر و سرکوب زندانیان اقتدار خود را به آنان نشان دهند.
انداختن تقصیر این بدرفتاری‌ها بر گردن تنی چند از ماموران و نیروها، در واقع سرپوش نهادن بر این عامل اصلی و برخورد با معلول به جای علت آن‌هاست. به جای این باید به اصلاح ساختار و نظام حاکم پرداخت و زمینه‌های قانونی و اجرایی بروز چنین جرائمی را از بین برد.
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم ضمن ابراز تاسف و نگرانی شدید نسبت به اوضاع اسف بار زندان‌ها اعلام می کند: این ساختار و بدرفتاری‌های برآمده از آن با آیین عادلانه اسلام ناسازگار است و اصلاح جدی و فوری آن در راستای تحقق عدالت کیفری و تامین حقوق حداقلی زندانیان و همچنین نظارت مستمر بر وضعیت زندان‌ها ضرورت دارد. مسئولیت بروز این جرائم نیز در اصل بر دوش کسانی است که در جایگاه‌های برتر تصمیم‌گیری و اجرایی نظام قرار دارند و تاکنون در سخنان و مواضع رسمی خود بر آن سرپوش نهاده و وضعیت زندان‌ها را بسیار خوب جلوه داده و از آن دفاع کرده‌اند. اینک آنان نیز وظیفه پاسخگویی دارند و شایسته است در محکمه‌ای عادلانه محاکمه شوند.
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم
11/ 6/ 1400
