دکتر سیدرضا صالحی امیری
جامعه در حال کوچ از ارزش‌های سیاسی به ارزش‌های اجتماعی است. باید فضاهای جدید را در جامعه ایجاد کرد برای تخلیه اجتماعی؛ اگر جامعه تخلیه نشود تبدیل به عصبیت اجتماعی و نهایتا اعتراض و خشونت خواهد شد...
به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی ندای ایرانیان در مراسمی که به دعوت از شورای مشورتی اصلاح طلبان قم در محل مجمع مدرسین و ومحققین حوزه علمیه این شهر، توسط جمع کثیری از اصلاح طلبان قم شکل گرفت، ریاست سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران و مشاور رییس جمهور دکتر سید رضا صالحی امیری مطالب مهمی در شناخت وآسیب‌شناسی فضای فرهنگی، اجتماعی جامعه ایران بیان نمود که مشروح سخنرانی دکترصالحی امیری، رئیس کتابخانه ملی در ذیل آمده است.
دکتر صالحی امیری ابتدا به مبنای بحث خود اشاره کرد و گفت: بحث من عمدتا ناشی از این سوال است که ما اکنون در دهه چهارم تحولات پس از انقلاب به سر می‌بریم ایران چه تغییرات فرهنگی و اجتماعی را تجربه خواهد کرد. مجموعه تحولات جامعه به ما نشان می‌دهد که ما جامعه بسیار متحول سیال پویا و در حال تغییری را داریم تجربه می‌کنیم. تقریبا بر این باورم که هیچ کشوری در میان ۲۰۱ کشور موجود عضو سازمان ملل سرعت تحولات هیچ کشوری به اندازهٔ جامعه ایران نیست به دلیل آنکه یا کشورهای توسعه یافته این تحولات را تجربه کرده‌اند و یا کشورهای توسعه نیافته هنوز وارد این تحول نشده‌اند و ما به دلیل جامعهٔ جوان مسیری را آغاز کرده‌ایم که آینده‌ای که امروز می‌توانیم ترسیم کنیم این می باشد که ما با حوادث و وقایع جدی در جامعه ایران در دهه چهارم مواجه خواهیم شد..
سه دوره فرهنگی را در ایران تجربه کردیم
مشاور ارشد رئیس جمهور سپس به سیر تحولات جامعه ایران اشاره کرد و گفت: ما به هر صورت سه دوره فرهنگی در جامعه ایران طی کردیم. در دهه اول که انطباق ارزش‌های جامعه با نظام سیاسی بود در دوره حیات حضرت امام (ره) بود. فضا فضای انقلابی بود و شور انقلابی بود.
رئیس کتابخانه ملی در ادامه افزود:آن دوره تنها دوره‌ای است که جامعه ایران انطباق بین ارزش‌های رسمی و غیررسمی خودش را تجربه کرده است راجع به دهه اول زیاد سخن گفته شده و بنا ندارم جلسه را به این بحث متوجه کنم اما مهم‌ترین وجه دهه اول انقلاب این هست که کمترین تعارض میان فرهنگ رسمی و غیررسمی در جامعه ایران وجود داشت.
دهه دوم زندگی
صالحی امیری افزود: دهه دوم را ما با ظهور جامعه باز آغاز کردیم من وقتی از جامعه باز صحبت می‌کنم عمدتا مفهومش ظهور اینترنت در ایران هست سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۳۷۲ آغاز یک حرکت بزرگ اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران هست که منشا بسیاری از تحولات جامعه ایران در دهه چهارم از این نقطه آغاز می‌شود.
رئیس کتابخانه ملی سپس به شرایط جامعه ایرانی اشاره کرد و گفت: در این دوره ما به ظهور اینترنت و ماهواره مواجه می‌شویم فقر اطلاعاتی جامعه به غرق شدگی اطلاعاتی تبدیل می‌شد تا آن روز جامعه به دلیل دسترسی نداشتن به شبکه‌های اطلاعاتی امکان دسترسی‌اش کمتر بود در نتیجه آسیب‌های اجتماعی کمتر بود بعد از ظهور اینترنت و ماهواره و دسترسی عمومی جامعه یک نوع غرق شدگی اطلاعاتی در جامعه اتفاق می‌افتد چون جوان آن وقت حق انتخاب دارد و در این حق انتخاب دچار یک نوع چالش و یک نوع اغتشاش گردید. آشنایی نسل جدید با ارزش‌های جدید جهانی و مهم‌ترین ویژگی این دوره حذف زمان و مکان هست یعنی در گذشته فقط شبکه رسمی به نام تلویزیون و رادیو بود که با مردم سخن می‌گفت و منبع اطلاعاتی بود و جامعه تنها کانال اطلاعاتی‌اش کانال رسمی بود و امروز شبکه‌های مجازی، صداو سیما ودیگر شبکه‌های اطلاع رسانی عمومی را تحت تاثیر قرار دادند.
دکتر صالحی امیری در ادامه به آمارهای مراجعه مردم به فضای مجازی اشاره کرد و گفت: امروز آمار‌ها نشان می‌دهد که میزان مراجعه مردم به آن شبکه‌ها بسیار گسترده شده است.
دهه تغییر سبک زندگی ایرانیان
این استاد دانشگاه سپس به ورود جامعه مدنی به دهه سوم زندگی اشاره کرد و گفت : که تعبیر من راجع به دهه سوم تغییر سبک زندگی ایرانی است. در این دهه سوم ذائقه و الگوهای مصرف در جامعه ایرانی دستخوش تغییر می‌شود ارزش‌ها و هنجارهای جامعه دستخوش تغییر می‌شود نظام خانواده دستخوش تحول می‌شود. ده تجربه را خانواده ایرانی در این دوره طی می‌کند که بحث‌های مبنایی جدی است. خانواده از عرصه گسترده به خانواده هسته‌ای تبدیل می‌شود پدیده‌ای به نام قدرت سلسله مراتبی در خانواده ایرانی شکسته می‌شود و روابط عمودی خانواده از بین می‌رود دیگر مرد خانه حرف اول را نمی‌زند زن و فرزند هم در خانه اعمال قدرت می‌کنند و مناسبات قدرت از روابط سلسله مراتب عمودی به افقی تبدیل می‌شود.
صالحی امیری با اشاره به اتفاقات چند دهه گذشته در میان خانواده های ایرانی گفت: با این اتفاق یک شکل جدیدی در خانواده سامان پیدا می‌کند به نام ارتباط عقلانی اعضای خانواده. اقتصاد خانواده دستخوش تغییر می‌شود مرد خانواده تا دیروز موظف بود که در خانواده قوت لایموت رو بیاورد و بعد از دهه سوم ما می‌بینیم که اعضای خانواده همه درگیر اقتصاد خانواده و معیشت خانواده می‌شوند. نظام آموزش در خانواده دستخوش تغییر می‌شود آموزش از یک نیاز ثانویه به یک نیاز اولیه و واجب تبدیل می‌شود. و مهم‌تر از همه آمار اغتشاش در خانواده ایرانی بسیار نگران کننده می‌شود و آمار طلاق نسبت به اول انقلاب رشد زیادی پیدا می‌کند. در حال حاضر حتی پدیده‌ای به نام طلاق عاطفی رشد چشمگیر پیدا می‌کند که در جامعه ایران بیش از طلاق رسمی نگران کننده است یعنی افراد زیر یک سقف زندگی می‌کننند اما همنوایی و همدلی و همزیستی فرهنگی ندارند و این نقطه‌ای است بسیار نگران کننده. در مجموع خانواده ایرانی با حوادث ده گانه‌ای در دهه سوم دست و پنجه نرم می‌کند.
این استاد دانشگاه در جمع اصلاح طلبان به تغییر ات دیگری هم در میان جامعه اشاره داشت و گفت: تغییر در نظام تغذیه و سلامت اتفاق می‌افتد روابط اجتماعی دستخوش تغییر می‌شود روابط جنسیتی، روابط زن و مرد، پسر و دختر و تعاملات جنسیتی دستخوش تحولات جدی می‌شود و کانون‌های جدیدی در کنار خانواده خلق می‌شوند برای اعمال تغییرات فرهنگی که ما از آن‌ها به عنوان شبکه‌ها ی اجتماعی و همسالان نام می‌بریم که بعدا توضیح خواهم داد.
وی به تفاوت ارتباط نسل های پیشین و امروزین با جامعه گفت: خلاصه بحث این هست که مجموعه جوان اجتماعی ما در گذشته تحت تاثیر خانواده بود در مرحله اول و بعد تحت تاثیر جامعه و نظام آموزشی این دستخوش تغییر شد و جامعه جایگاه اول را پیدا کرد و بعد نظام آموزش و بعد خانواده بنابراین مهارت آموزی تربیت و تعامل و آموزش از خانواده منتقل شد به جامعه و بعد نظام آموزشی، این یک تغییر، تغییر دوم این است که دو پدیده جدید به این سه پدیده اضافه شدند .
پدیده شبکه همسالان
دکتر سید رضا صالحی امیری در ادامه به ویژگی های ارتباطی جوانان امروز با جامعه و با یکدیگر اشاره کرد و در ادامه سخنان خود گفت: در دهه سوم یکی پدیده‌ای به نام شبکه همسالان هست یعنی افراد تحت تاثیر همسالان خود قرار می‌گیرند یکی هم شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های مجازی ست یعنی این دو پدیده به اندازهٔ خانواده و نظام آموزش و جامعه، جوان را تحت تاثیر فرهنگ خودش قرار داد. این بحث بسیار بسیار اساسی می‌شود اگر ما بر این باور باشیم که امروز نقش خانواده در فرایند تربیت مهارت آموزی و انتقال ارزش‌ها کم رنگ شده و نقش امثال شبکه‌های اجتماعی پررنگ شده است. و نکته بعدی اولویت یافتن آزادی‌های اجتماعی و آزادی‌های سیاسی است این مسئله هم مسئله مهمی است.
پدیده پاشایی
مشاور رئیس جمهور سپس به پدیده اجتماعی پس از درگذشت، پاشایی اشاره کرد و گفت: عمدتا در پدیدهٔ مرحوم پاشایی که اخیرا اتفاق افتاد شما شاید با این بحث مواجه شده باشید مجموعه فاکتورهای موجود در جامعه ایران بنا به دلایل متعدد از جمله بالا بودن هزینه فعالیت سیاسی جامعه در حال یک کوچ از ارزش سیاسی به ارزش اجتماعی است به این معنا که نیروی جوان امروز در جامعه ایران مطالبات اجتماعی‌اش بر مطالبات سیاسی‌اش غلبه دارد یک نمونه زنده همین پدیده‌ای که در قضیه مرحوم پاشایی اتفاق افتاد شما ببینید همزمان در ۲۶ شهرستان صد‌ها هزار نفر آمدند به خیابان جمعیتی که آمده بود جمعیت عجیبی بود از نگاه کسانی که با این پدیده آشنایی ندارند و همه دچار شوک شده بودند در حالی که برای ما پدیده عجیبی نبود به این دلیل که آن اتفاقی که همزمان در ۲۶ شهرو در تهران افتاد طوری که جمعیت تجمع کرده بود عمدتا این جمعیت رفتارشناسی شان یک رفتار عقلانی بود هیچ گونه شعار احساسی شعار تحریک آمیز شعار سیاسی را مطرح نکردند در حقیقت یک پیام روشنی این جمعیت داشت و آن این بود که به دنبال آزادی اجتماعی است.
رئیس کتابخانه ملی در ادامه اشاراتی به شرایط عصر جدید اشاره کرد و گفت: سرمقاله روزنامه ایران چهارشنبه ۱۹ آذر را اگر مطالعه کنید من به این موضوع پرداختم «می‌خواهم زندگی کنم» در آغاز دهه چهارم لذا ما با طبقه ناپدید در جامعه ایران مواجه می‌شویم و آن جمعیتی که نه مدافع نظام هست و نه مخالف نظام، نه به دنبال درگیری و مناقشه سیاسی است نه به دنبال به هم زدن مناسبات اجتماعی؛ بلکه با سازوکار جدید آن هم حرکت عقلانی و یک تظاهرات نرم و یک تظاهرات عقلانی تلاش می‌کند که به سیستم اینگونه تفهیم کند که من با مناسبات قدرت شما درگیر نیستم، خواهان آزادی اجتماعی هستم و شما من را درک کنید.
بحث های بی پایان جامعه شناسان
وی سپس از وقایع رخ داده در چند ماه گذشته نتیجه گیری کرد و گفت: وقتی که این جمعیت می‌آید در خیابان همه دچار حیرت می‌شوند حتی من در انجمن جامعه‌شناسی هم دو هفته قبل این بحث رو مطرح کردم که جامعه‌شناسان ما در تحلیل این پدیده دچار تاخر شدند و این مشکل جدی جامعه‌شناسی ایران هست، آن قدر سرعت تحولات در جامعه ایران زیاد هست که جامعه‌شناسان ما هم در تحلیل تحولات اجتماعی دچار یک نوع واماندگی و تاخر شدند، این واقعیتی غیرقابل انکار است و از این منظر جامعه ایران جامعه‌ای غیرقابل پیش بینی است و نکته دومی که در این بحث به طور جدی مطرح است این هست که ما فاقد استراتژی مشخص برای مواجهه با این پدیده‌ها هستیم.
نظام تصمیم درستی گرفت
صالحی امیری سپس به تصمیم نظام در خصوص حوادث پس از مرگ پاشایی اشاره کرد و گفت: خوشبختانه نیروی انتظامی و نظام در مجموع تصمیمی گرفت که با این پدیده برخورد مثبت داشته باشد و در نتیجه یک تهدیدی که می‌توانست همه نظام سیاسی را در بر بگیرد تبدیل به یک فرصت اجتماعی شد کافی بود یک گاز اشک آور در این جمعیت پرتاب می‌شد همه چیز تغییر می‌کرد و رنگ و بوی سیاسی می‌گرفت. ما در این پدیده یک پیام دیگر هم داشتیم که مردم با نظام مشکل ندارند اگه ما با آن‌ها مشکل نداشته باشیم کافی بود در آن جمعیت یک نفر بی‌تدبیری می‌کرد و یک گاز اشک آور پرتاب می‌کرد همه چیز عوض می‌شد تو تمام رسانه‌های خارجی صدر اخبار دنیا می‌شد و وقتی تدبیر و عقلانیت به میان می‌آید و نظام استراتژی تحمل و مدارا را با جوان در پیش می‌گیرد، جوان هم در مقابل رفتار‌هایش، رفتارهای عقلانی است. مسئله بعدی است که بسیار مهم است در این پدیده ظهور قدرت نوپدید به نام شبکه‌های اجتماعی است.
شبکه های اجتماعی در ایران غوغا می‌کند
این فعال سیاسی در ادامه به نقش شبکه های اجتماعی اشاره کرد و گفت: شبکه اجتماعی در ایران غوغا می‌کند قدرت نوپدیدی است نرم و ناپیدا اما بسیار اثربخش. نکته بعدی این هست که جامعه نیاز دارد به تخلیه اجتماعی. نمی‌توان به جوان گفت که شما تحمل کن سکوت کن و درون ریز باش متاسفانه در جامعه ایران عمده فضایی که در تخلیه اجتماعی ما شکل دادیم فقط ورزشگاه هاست آن هم به بد‌ترین شکل ممکن. پس اصلی ترین کانون تخلیه اجتماعی ما ورزشگاه هاست.
باید شبکه های اجتماعی را تقویت کنیم
صالحی امیری در مورد اقدامات دولت برای بهره گیری از امکانات فضای مجازی گفت: باید فضاهای جدید را در جامعه ایجاد کرد برای تخلیه اجتماعی؛ اگر جامعه تخلیه نشود تبدیل به عصبیت اجتماعی و نهایتا اعتراض و خشونت خواهد شد. شما یک دیگ زودپز رو در نظر بگیرید اگر این دیگ زودپز اون خاصیت سوپاپ رو نداشته باشد چه اتفاقی ممکن است برای آن بیفتد همان اتفاق در جامعه ما هم شکل می‌گیرد. باید مکانیسم‌های تخلیه اجتماعی مشروع را در جامعه ایجاد کرد. مطمئن باشید آنچه عرض می‌کنم مبتنی بر تحقیق هست اگر ما نتوانیم سازوکارهای تخلیه اجتماعی را در جامعه ایجاد کنیم حتما این تخلیه زیرزمینی خواهد شد و آنوقت با مفاسد همراه است با ناهنجاری همراه است. حجم آمار نگران کننده ناهنجاری اجتماعی، ناشی از عدم اجازه و عدم ایجاد بستر لازم برای تخلیه در فضای آشکار و باز است.
امیری در ادامه افزود: اگر ما بتوانیم در بسترهای آشکار و علنی و با چارچوب‌های ارزش‌های حاکم بر نظام و مبانی اخلاقی جامعه این تخلیه را انجام بدهیم مطمئن باشید آسیب‌های اجتماعی در جامعه ایران کاهش پیدا می‌کند ما هنوز چگونگی و مدیریت این پدیده را درجامعه یاد نگرفتیم. خوب در دهه سوم نکته بعدی که من نوشتم افول سرمایه اجتماعی در جامعه ایران است. یک نوع بی‌اعتمادی وعدم رضایت میان جامعه و دولت شکل گرفت. مطمئن باشید رفتار ناصواب دولت گذشته در حوزه‌های مختلف، گسترش دروغ و فریب و نیرنگ و فساد و غیره جامعه را به یک جریان مقاومی تبدیل کرد که فرایند بی‌اعتمادی‌اش بسیار بالاست مجموعه شرایطی که در جامعه شکل گرفته، بیانگر این است که ما با یک افول سرمایه اجتماعی روبرو هستیم سرمایه اجتماعی یک نوع سرمایه معنوی است. انسان بر اساس آن باور‌ها و اعتماد خودش نسبت به دیگران قضاوت می‌کند بنابراین در دهه سوم با پدیده‌ای به نام افول سرمایه اجتماعی مواجه شدیم.
به دهه چهارم ورود کردیم
دکتر صالحی امیری، سپس به ویژگی های ورود جامعه به دهه چهارم اشاره کرد و گفت: در حقیقت آسیب‌شناسی تغییرات و تحولات اجتماعی و فرهنگی در دهه چهارم رو می‌خواهم برای عزیزان درچند محور بیان کنم. در عرصه اجتماعی، بر اساس یک مطالعه دوساله که انجام دادم در مجموع ما در دهه چهارم با پدیده‌های نگران کننده‌ای مواجه می‌شیم که محور‌هایش عبارتند از رشدبیکاری گسترش شکاف نسلی فاصله طبقاتی و نابرابری اجتماعی و گسترش فقر بوروکراسی ناکارآمد بحران هویت گسترش جرائم و ناهنجاری‌های اخلاقی گسترش فرار مغز‌ها گسترش مهاجرت روستا به شهر و حاشیه نشینی افزایش میزان طلاق. پدیده‌های اجتماعی به ما اینگونه دیکته می‌کنند که ما آیندهٔ متغیری در جامعه ایران خواهیم داشت که اگر امروز تلاش نکنیم قطعا فردای تاریکی خواهیم داشت آنچه امروز در جامعه ایران در حال وقوع هست محصول عملکرد گذشته است اینگونه باور نداشته باشید که عملکرد دولت‌ها در زمان خودشان تاثیرگذار هست در حوزه اقتصادی اینگونه ست اما مطالعه نشان می‌دهد که تاثیرات اجتماعی فرهنگی عملکرد دولت‌ها در دهه بعد از خودشان نمایان خواهد شد و امروز آن چیزی که ما وارث هستیم محصول عملکرد دولت گذشته ست و لذا ما نمی‌توانیم دولت‌ها را در زمان خود قضاوت کنیم بلکه در همیشه تاریخ قابل قضاوت‌اند امروز ما از دولت اصلاحات و آقای خاتمی سخن می‌گوییم آمار‌ها نشان می‌دهد که در آن دولت ارتشا و رشوه و فساد و ناهنجاری کمتر شد آمار نشان می‌دهد که اعتماد و رضایت و مقبولیت و مشارکت افزایش پیدا کرد ما امروز راجع به دولت آقای هاشمی و گفتمان سازندگی قضاوت می‌کنیم از این منظر ما آنچه که امروز عمل می‌کنیم جامعه دریک دهه بعد تاثیرات‌اش رو تجربه خواهد کرد. مسئله اجتماعی مسئله هدفمندی و پیاز و سیب زمینی و نخود و آرد و نان نیست که تاثیرش روز و ماه و سال باشد ما در تحلیل پدیده‌های اجتماعی فرهنگی معتقدیم تاثیرات یک دهه است یعنی در حقیقت میزان سنجش تحولات یک دهه است خوب ما در عرصه اجتماعی با کاهش انسجام اجتماعی مواجه می‌شیم در جامعه یعنی اقوام و مجموعه گروه‌های اجتماعی و همچنین احزاب و دسته جات اجتماعی دچار مناقشه می‌شوند افزایش مناقشه و منازعه سیاسی را خواهیم داشت در حقیقت جانشینی تخریب به جای رقابت را خواهیم داشت دلیلش این است که سیاست ورزی در ایران متاسفانه وجود خارجی ندارد در واقع یک نوع سیاست بازی در جامعه سامان پیدا کرده سیاست در تعریف عقلانی خودش همان تدبیر است و سیاست ورزی که ازآن نام می‌بریم اما در واقع سیاست‌گری و سیاست بازی است، بازی قدرت است در جهت منافع خاص. جانشینی انتقام جویی سیاسی به جای همدلی سیاسی را داریم.
بلوک بندی های سیاسی اشتباه بود
این استاد دانشگاه سپس به نقد عملکرد فعالین سیاسی پرداخت و گفت:جانشینی انتقام جویی سیاسی به جای همدلی سیاسی نتیجه اش این است که با رشد و تجزیه سیاسی و بلوک بندی‌های کاذب خودی و غیرخودی مواجه خواهیم بود. و هزینه فعالیت سیاسی هم بالا خواهد رفت و در نتیجه رشد بداخلاقی سیاسی در جامعه حاکم خواهد شد تا جایی که شما دیدید رئیس دولت می‌رود در مجلس فیلم پخش می‌کند برای رئیس یک قوه دیگر. اوج بداخلاقی در جامعه به جایی می‌رسد که همه علیه هم می‌شوند، انگ زنی یک امر واجب می‌شود و تخریب می‌شه یک عمل صواب و در بعد فرهنگی ما با افول صداقت و رشد رذایل اخلاقی مواجه می‌شیم. همچنین با افول فضیلت گرایی و معنویت گرایی در مقابلش با رشد تقدیس قشری گرایی و تحجر گرایی مواجه می‌شویم، رشد رمالی و جهت انحرافی فرقه‌ای را ما مواجه خواهیم بود رشد مناسک گرایی افراطی و افول معرفت گرایی را ما مواجه خواهیم بود ببینید جامعه مناسکی جامعه‌ای است که عمدتا تلاش می‌کنه که با روبنا‌ها حرکت کند و جامعه وقتی معرفت در آن تولید و واصل نشود نتیجه‌اش آن چیزی است که امروز ما با آن مواجهیم.
جامعه ایران؛ دوزیست است
این استاد دانشگاه سپس به ویژگی های جامعه ایران اشاره کرد و گفت:ما با یک جامعه دوزیستی مواجهیم که به آن جامعه دوآلیستی می‌گوییم. یک روبنا داریم آنچه شما و ما می‌بینیم و یک زیربنا که داره دیگ می‌جوشد و این دوگانگی یعنی فرهنگ رسمی و غیررسمی در جامعه ایران جدی است ما از فرهنگ رسمی سخن می‌گوییم اما جامعه دارد در فرهنگ دیگری زیست می‌کند ما در دهه چهارم با پدیده‌ای به نام ازدواج سفید مواجه می‌شویم و به نوعی با اباحه‌گری روابط زن و مرد مواجه می‌شیم این مسئله بسیار نگران کننده است عده‌ای در داخل و عده‌ای بیشتر در بیرون به آن دامن می‌زنند این تفکر پایه‌های لیبرال دمکراسی غرب هست و مبتنی بر ارزش‌های لیبرالیسم غربی اندیشه غرب مبتنی است بر سکولاریسم فمینیسم اومانیسم و پلورالیسم که با اندیشه اسلامی ما که مبتنی است بر و حدانیت مبتنی است بر نبوت مبتنی است بر امامت و مبتنی است بر انسانی که ازآن به عنوان خلیفه ا... نام می‌بریم کاملا مغایره. تبلیغ پدیده‌ای به نام ازدواج سفید در جامعه، اینکه هر کسی بتواند بدون تعهدات شرعی و حقوقی با دیگری ارتباط بگیره و هرگاه احساس عدم نیاز کردند از هم جدا بشوند اینکه دو نفر در زیر دو سقف زندگی کنند ولی درعین حال ارتباط داشته باشند این بسیار نگران کننده است متاسفانه بخشی ازروشنفکران ما هم دارند ناآگاهانه به آن دامن می‌زنند مهم‌ترین کانون مستحکم در جامعه ایران خانواده است هرکسی که دچار هر بحرانی بشود به خانواده پناه می‌برد با مطالعه عرض می‌کنم هنوز کانونی مستحکم تر از خانواده درجامعه ایران شناخته نشده است.
بزرگ ترین کانون سرمایه اجتماعی
این فعال سیاسی در ادامه افزود:بزرگترین کانون تولید سرمایه اجتماعی سرمایه فرهنگی سرمایه انسانی و سرمایه اقتصادی در جامعه ایران خانواده است بنابراین تنها سرمایه بزرگ ما در دهه چهارم حفظ و تداوم حیات خانواده ایرانی و اسلامی است و هر نوع دستکاری در مناسبات خانواده ایرانی بسیار نگران کننده است عده‌ای دارند تلاش می‌کنند کمرنگ کنند این مسئله را و حتما باید با این پدیده مقابله کرد نه فیزیکی که فکری به این معنا زن در غرب از خانه به کارخانه آمد اما خانواده متلاشی شد و بنابراین ما بنا نداریم که آن چیزی را که امروز غرب درآن به بن بست رسید دوباره تکرار کنیم.
سرمایه گذاری بزرگ در خانواده
صالحی امیری در مورد تلاش گذشته افزود: ما باید تلاش کنیم که سرمایه بزرگ خانواده ایرانی را پاس بداریم و ارزش‌های خانواده ایرانی را تولید و بازتولید کنیم. در محور بعدی در دهه چهارم ما با تغییر در نظام آموزشی مواجه می‌شویم از دانش افزایی به مدرک افزایی و به همین خاطر در جامعه ایران نظریه شکل نمی‌گیرد با یک نوع عقب ماندگی نظریه در جامعه ایران مواجه هستیم و اتفاق بعدی که در دهه چهارم می‌افته تغییر در مناسبات درون خانواده است تغییر در روابط قدرت و روابط فرهنگی اعضای خانواده پذیرش نظام چندفرهنگی در خانواده ایرانی شما ملاحظه می‌کنید پسر و دختر یک فرهنگ دارند پدر و مادر یک فرهنگ اما با هم توافق کردند که زیر یک سقف زیست کنند این زیست همزمان چند فرهنگ در زیر یک سقف چون به انسجام خانواده کمک می‌کند مورد حمایت است و محور سوم تغییر در زیست فرهنگی جامعه ایران است در دهه چهارم جامعه ایران از جامعه بسته به جامعه باز حرکت می‌کند از خانواده بزرگ به هسته‌ای ازپذیرش نظام اجباری به نظام ارادی از باید‌ها به باور‌ها. دیگر باید‌ها در جامعه ایرانی کمرنگ می‌شوند حتی در خانواده‌ها من می‌گویم و باید بشود وجود ندارد با بخشنامه مشکل حل نمی‌شود با دستور از بالا و گفتن و امر و نهی مشکل حل نمی‌شود ما باید بر نظام باور‌ها حرکت کنیم نظام باور‌ها مبتنی است بر پذیرش درونی و نظام باید‌ها مبنی است بر وادار کردن فرد بالاجبار به یک کاری و در عرصه زیست فرهنگی ما با پدیده تقدم خود بر دیگران مواجه می‌شویم منافع فردی مقدم بر منافع جمعی خواهند شد ما با افول همدردی و همنوایی و همصدایی مواجه می‌شویم و در نتیجه فرهنگ دوگانه درجامعه ایران تقویت خواهد شد من یک جمع بندی بکنم که چه باید کرد؟ اکسیر حیات بخش و نجات بخش جامعه ایران اخلاق و فضیلت است آن چیزی که امروز به شدت افول کرده تنها راه نجات این جامعه این است که در جامعه اخلاق احیا بشود فضیلت گرایی همدردی همنوایی احیا بشود مهم‌ترین تهدید و بحران جامعه ایران در دهه چهارم افول اخلاقی و افول فضیلت است که بنیان‌های مستحکم جامعه را سست می‌کند صداقت و پاکدامنی همدردی و همنوایی همزیستی و همگرایی جمع گرایی اعتماد رضایت مشارکت وفاداری تعهدپذیری قانون پذیری از مصادیق جامعه اخلاقی است و دروغ و ناپاکی و بی‌دردی وفردگرایی و بی‌اعتمادی و نارضایتی و عدم وفاداری و ناسازگاری و منازعه و مناقشه و انگ و تخریب و انتقام جویی از مصادیق جامعه غیراخلاقی است ما امروز مسئول محصول ده سال آینده این کشور هستیم نمی‌توانیم نسبت به آینده جامعه ایران بی‌تفاوت باشیم و شما که به عنوان یک شخصیت فرهنگی سیاسی و اخلاقی در اینجا جمع شدید برای احیاو اصلاح فضیلت‌ها نسبت به آینده جامعه ایران مسئول هستید.
دکتر سید رضا صالحی امیری افزود: سهم شما در ایفای مسئولیت چه میزان است این سوالی ست که ما باید از هم داشته باشیم اگر شما در تولید و بازتولید فضیلت و معرفت و اخلاق در این شهر نقشی ایفا کنید آیندگان شما را خواهند ستود و اگر چنانچه روند تحولات شهر به سمت بداخلاقی و انتقام جویی و انگ زنی و ارعاب و تهدید و ناامنی و غیره باشه آیندگان ما و شما را نخواهند بخشید حتما پیش خدا و خلق خدا مسئولیم این یک نکته.
نکته دوم در عرصه فرهنگی وانهادن کار به دیگران به منزله نوعی انفعال است عرصه فرهنگی عرصه ذره هاست یعنی مجموعه تلاش‌های کوچک در یک ظرف بزرگ جمع می‌شود و آن وقت خود را نمایان خواهد کرد بنابراین هر کسی در هر نقطه‌ای که قرار گرفته می‌تواند یک رسالت فرهنگی و اجتماعی داشته باشد و این مبتنی است بر اندیشه امام سخن من نیست من تمام صحیفه رو جزء به جزء با دقت مطالعه کردم تا اندیشه فرهنگی امام را استخراج کنم و نهایتا آن چیزی که رهیافت من از اندیشه فرهنگی امام بود یک کلمه است و یک جمله است: امام معتقد بود به ساخت یک انسان فرهنگی. ساخت انسان را امام مقدم بر ساخت جامعه می‌دانست چون معتقد بود انسان‌ها که ساخته بشوند جامعه خودبخود ساخته می‌شود و این نقطه مقابل اندیشه غرب هست بنابراین دومین نکته در بحث این است که هر یک از عزیزان در هر نقطه‌ای که قرار گرفتند باید دقت کنند. نکته سوم این است که دولت در فضیلت گرایی جامعه و یا افول فضیلت نقش دارد.
دیروز و فردای دولتمردان
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: محصول امروز نتیجه فعالیت دیروز دولتمردان است به صورت جدی و ما و شما تلاش امروزمان نتیجه‌اش را فردا جامعه خواهد دید از این منظر شما باید نظام سیاسی و دولت را نظارت کنید نقد کنید و کمک کنید که دولت در مسیر صحیح حرکت کند دولت مبتنی بر فضیلت‌ها و اخلاق بنای خود را بگذارد و این بسیار مهم هست و نکته آخر که مختص قم هست این هست که من معتقدم که یک بازگشت دیگر به روحانیت باید داشته باشیم روحانیت به دلایل مختلف از رسالت اصلی خودش فاصله گرفته روحانیت به مفهوم کانون اصلی تولید معرفت و فضیلت هست این انتظاری است که جامعه از روحانیت دارد لذا باید یک بازگشت یا یک بازنگری و بازمهندسی نسبت به نقش روحانیت در معنویت جامعه ایجاد شود. میزان تاثیری که یک شخص روحانی با عمل خود نه با کلام خود می‌تواند در حوزه اجتماعی فرهنگی داشته باشد بسیار تعیین کننده است امروز دیگر جامعه، جامعه زبانی جامعه شفاهی نیست که یک عده سخن بگویند و بقیه تابعیت کنند امروز باید اقناع اتفاق بفیتد اقناع مبتنی بر باور هست وقتی باور شکل می‌گیردآن چیزی که ما در محرم و صفر از آن بهره مندیم فضیلت جامعه در محرم و صفر ناشی از روح معنویتی است که آقا امام حسین به این جامعه دمیده هیچ کس را نمی توان از محرم و صفر و معنویت‌اش دور دانست همه از آن بهره مندند یک منبع بزرگ از فضیلت هست که هر کسی به توان و لیاقت خودش از آن بهره می‌برد این ربطی به دولت ندارد ربطی به ساختار سیاسی ندارد این متوجه آن جریان بزرگ شیعی در تاریخ ماست چرا امروز کمرنگ شد چرا ظواهر وامور روبنایی اینقدر تقویت شد و امروز مداح جای روحانی را در جامعه گرفته است؟ من فکر می‌کنم که ما امروز مسئولیم که در هر کجا که هستیم خصوصا شما عزیزان که بیشتر از ما حضور در جامعه دارید یکبار دیگر برگردیم که اکسیر حیات بخش و نجات بخش جامعه امروز ایران اخلاق هست و فضیلت و معرفت.
