بسمه تعالی
وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (آل عمران: 103)
جهان اسلام در موقعیت بسیار خطرناک و پرتنشی قرار گرفته که به این گستردگی سابقه نداشته است. جنگ و برادر¬کشی از یک طرف و دخالت قدرت های بزرگ از طرف دیگر مسلمانان را، بیش از هر زمانی در کانون آشوب، درگیری و ناامنی قرارداده و آنان را دچار تشتت و آسیب کرده است. روزانه صدها نفر در کشورهای مصر، سوریه، عراق، بحرین، افغانستان و پاکستان آماج قتل و برادر کشی قرار می گیرند. آنچه بیش از همه شکننده است، تشدید نزاع های مذهبی، جنگ های فرقه ای، اختلاف ها و اهانت ها و استفاده از مذهب و عقیده برای مقاصد سیاسی است. حقیقت آن است که این کارها نه تنها فوایدی برای مروجان آن مذاهب نداشته، که موجب ناامنی، برادر¬کشی و تخریب شهرها شده، جامعه مسلمانان را دچار عقب ماندگی و زیان کرده و جز اشاعه کینه، آلوده کردن فضای مذهبی، رواج بدبینی و نسبت دادن های خلاف واقع ارمغانی نداشته است. قرآن کریم با سفارش بر وحدت ایمانی و اجتماعی، مسلمانان را از اختلاف های گوناگون باز می دارد. عبارت هایی همچون: "و اعتصموا، اصلحوا، رابطوا، تعاونوا و لاتفرقوا"، در جهت تشویق به وحدت مسلمانان نازل شده است. حتی دستورهای اخلاقی اجتماعی، مانند حرمت غیبت، سوء ظن، سبّ و افشاگری در جهت پیشگیری از اختلاف و حفظ کرامت انسان بیان شده است و موجب شکوه ایمانی وآبادانی و عمران می شود. با وجود اختلافات و جنگ های مذهبی و فرقه ای نمی توان به تمدن اسلامی گذشته رسید. تقابل مسلمین با هم، نه تنها ثمره فرهنگی و علمی و توسعه ایمانی نداشته و موجب افزایش علوم مذهبی صاحبان گرایش های مذهبی نشده است که به مشکلات آنان افزوده، شهرها را تخریب و شهروندان مسلمان را دچار نا امنی، فقر و وحشت کرده است. اتفاقاً هر گاه فرصت گفتگو به دست آمده و فضای سالم ایجاد شده است، هر مذهبی بهتر توانسته است خود را به دیگران بشناساند، از عقاید خود دفاع کند و به هویت جمعی خود بپردازد. ترویج افکار مذهبی جبری نیست و تحقق عملی آن وابسته به شعور و تلاش فرهنگی فرهیختگان، دانشمندان و مصلحان اجتماعی است. اینان باید در جهت حل این مشکلات و مبارزه با وضعیت کنونی اقدام کنند. اختلافات فکری در بین صاحبان گرایش های متعدد دینی مجوز ظلم و تعدی به یک دیگر نمی شود. قرآن کریم با تأکید ما را از افتادن در این بی عدالتی برحذر می دارد: «وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى» (مائده:8).
مهم ترین مشکل کنونی جوامع اسلامی، سوء استفاده از دین، کوبیدن بر طبل اختلافات دینی، جهل برخی از زعمای دینی، بی توجهی به اصول اخلاقی و غلبه شعائر گرایی مذهبی و صورت گرایی فقهی بر منزلت اخلاق و حقوق انسانی است؛ و بدون تغییر این نگرش، وضعیت کنونی دگرگون نخواهد شد. طرفداران هر یک از گرایش های مذهبی که در اقلیت قرار دارند و می خواهند در تعامل مذهبی و آزادی دینی قرار گیرند و بتوانند در میان اکثریتِ طرفداران مذاهب دیگر از مساجد و مراکز دینی آزادانه استفاده کنند، مورد آزار و اذیت قرارنگیرند و حقوق مساوی داشته باشند، باید بدانند مذهب مقابل نیز در موقعیتی مشابه چنین توقعاتی دارند. حکومت و مردم طرفدار یک مذهب، باید آن چه را برای همکیشان خود می خواهند، برای پیروان مذاهب دیگر که در اقلیت اند بخواهند. این روش، بدبینی ها را کاهش می دهد، به رفع موانع کمک می کند و به تدریج در جامعه نهادینه می شود؛ در غیر این صورت، مشکل حقوق مذاهب حل نخواهد شد. نخستین هدف برای کاهش این وضعیت در بعد فرهنگی، کاستن تنش ها و اختلافات، از بین بردن کینه ها و پیشگیری از جنگ ها و کشتارهای مذهبی است. این شیوه کمک می کند تا در سایه آرامش، اندیشه ها و آرای مذهبی منتشر شود، میان عقاید و مذاهب ارتباط معقول و سالمی برقرار و حتی زمینه برگزاری نشست ها و رفت و آمدها فراهم آید. هم چنین، توجه به وحدت بین پیروان مذاهب، موجب جلوگیری از گسترش جریان های افراطی مذهبی، و مانع تشدید تعصب های کور و غیر منطقی می شود. جریان های افراطی، به طور معمول، در سایه اختلافات مذهبی و رویارویی های افراطی دینی شکل می گیرد و با افزایش اختلاف ها، گروه ها برای خود هاله ای از تقدس فراهم می کنند و از همه راه ها برای جلب توجه عوام و ترویج سطحی نگری و رفتارهای غیر دینی و غیر اخلاقی استفاده می برند. در نتیجه زمینه رواج غلو و خرافات فراهم می شود. باید توجه داشت حفظ هویت اسلامی در جهان با هم فکری و وحدت امت اسلامی شکل می گیرد، و هویت شیعی و هویت سنی نیز با همگرایی تحقق می پذیرد؛ بویژه اگر این هویت همراه با پیشرفت های علمی، توسعه اقتصادی و سیاسی، رعایت حقوق متقابل انسان ها و رواداری مذهبی همراه باشد.
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، دردمندانه با توجه به وضعیت کنونی، از همه مسلمانان به ویژه فرهیختگان، عالمان و مصلحان اجتماعی می خواهد این همه جنگ، ترور، عملیات انتحاری و انتشار نسبت های خلاف را خطر جدی تلقی کنند و با آن مبارزه کرده و صرف نظر از عوامل سیاسی، به لحاظ اعتقادی و اخلاقی از طرح مسائل تحریک آمیز پیشگیری و برای پایان دادن به آن چاره جویی کنند. لازم است اینان از اتحادیه های منطقه ای (با توجه به فلسفه ایجادشان) بخواهند در جهت هویت و وحدت ملت های مسلمان حرکت کنند. هم¬چنین زمامداران مسلمان بدانند از این اختلافات کسی جز دشمنان مسلمین همچون قدرت های فرامنطقه ای و صهیونیسم سودی نخواهد برد؛ و این نزاع ها موجب پاره پاره شدن جوامع اسلامی و انتشار کینه در نسل های آینده خواهد شد.
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم
10/ شهریور/ 1392
