قرآن و انسان معاصر

سید محمد علی ایازی

خداوند در قرآن انسان را از جنگ با کسانی که مخالف عقیده اش هستند ولی با او جنگ نمی کنند, نهی و در عین حال به خوبی با آن ها هم تشویق می کند. صیانت از دین این نیست که انسان جای دیگران را تنگ و بی عدالتی کند.

ايلنا: محمد علي ايازي، قران پژوه و عضو مجمع مدرسين و محققين حوزه علميه قم، گفت: خداوند در قرآن انسان را از جنگ با كساني كه مخالف عقيده‌اش هستند ولي با او جنگ نمي‌كنند نهي و در عين حال به خوبي با آنها هم تشويق مي كند.صيانت از دين اين نيست كه انسان جاي ديگران را تنگ كند، بي عدالتي كند، از گزينش رد بكند، اجازه ندهد از فرصت‌هاي درسي استفاده كند به اين بهانه كه هم عقيده من نيست، بايد ببينيد كه جايگاه و موضع قرآن نسبت به ديگران چيست.
عصري بودن اقتضائات خود را دارد و انسان امروز با انسان ديروز متفاوت است. در كلمات اميرالمومنين در باب تعليم و تربيت آمده است: " بچه هاي خود را به آنگونه اي كه تربيت شديد نه، آنگونه كه زمان اقتضا مي‌كند تعليم و تربيت كنيد". امروز اصول و نيازهاي ديگري وجود دارد و بايد متناسب با اين زمان فرزندان را تربيت كرد. چرا كه زمان تفاوت كرده است.
وي افزود: امروز آن كساني كه به قرآن مراجعه مي كنند و مي خواهند از قرآن بفهمند چون دانش و پرسش ديگري پيدا مي كنند، فهمي جداي از فهم مفسران قديمي دارند. سوال جوان امروز از قرآن با سوال جوان 50 سال پيش تفاوت دارد. علامه طباطبايي مي گويد ما هر 2 سال يك بار بايد تفسير بنويسيم چرا كه نياز و پرسشهاي امروز متناسب با شرايط امروز است. قرآن كريم هم به لحاظ استناد موجود در خودش و هم به لحاظ تحليل عقلي و تطبيق آيات، ظرفيت پاسخ به سوالات و نيازهاي هر عصري را دارد.
ايازي با شاره به ويژگي هاي متفاوت انسان معاصر با انسانهاي گذشته، گفت: مهمترين ويژگي انسان معاصر عقلاني بودن و عقلاني فكر كردن او است، انسان معاصر آن چيزي كه حتي از دين و وحي طلب مي كند مي خواهد دليل آن را بداند. اگر در قران تفاوت ارث و در فقه تفاوت ديه بين زن و مرد آمده است مي خواهد بداند كه چرا اين احكام و روايات وجود دارد هر چند كه انساني معتقد و به دين پايبند باشد. اين مسئله ارتباطي هم به جامعه شيعي ما ندارد و در همه جوامع و كشورهاي مختلف وجود دارد، چرا كه اين پرسش ها در همه اديان و تفكرات مذهبي و .. وجود دارد و هر كدام از دينداران اديان ديگر به تناسب اين پرسش ها را كم و بيش مطرح مي كنند. ممكن است سوالاتي در اسلام باشد و در مسيحيت نباشد و بلعكس. اين روحيه پرسشگري از ويژگي هاي انسان معاصر است. انسان معاصر مي خواهد قانع شود، البته در فرهنگ قرآن آياتي هست كه به مسئله پرسشگري دامان زده است،به طوري كه يا خودش سوال كرده يا شبهات مخالفين را بازتاب و ذكر كرده است.
وي افزود: انتخاب بهترين در شرايطي اتفاق مي افتد كه امكان طرح نظريات موافق و مخالف وجود داشته باشد و عده اي بتوانند نظراتشان را حتي مخالف اسلام بيان كنند تا مخاطبين بشنوند و بهترين را انتخاب كنند و قرآن كريم هم مسائل بسياري را درباره پرسش گري مطرح و زمينه را فراهم كرده است.از آن زماني كه بشريت شكل اجتماعي پيدا كرده است مسئله امنيت و مسئله صلح را در برابر خود ديده و با آن درگير بوده است. امنيت چيزي نيست كه بگوييم به يك گروه اختصاص دارد، هميشه يك رابطه وسيع بين امنيت و دينداري است. اگر امنيت نباشد آن آرامش لازم براي حضور و توجه قلب و ارتباط معنوي نخواهد بود. اينكه در فرهنگ اسلامي به مبارزه با فقر و فاصله طبقاتي توجه كرده است به اين دليل است كه در يك جامعه فقير امنيت نخواهد بود، آن جامعه اي كه انسان بخوابد و شب احتمال بدهد كه دزد يا حكومت به خانه اش حمله مي كنند، اين ديگر آرامش ندارد. لذا آيات فراواني در قرآن درباره امنيت آمده است.
ايازي با بيان اينكه اگر آزادي، امنيت و عدالت نباشد جامعه توسعه يافته نخواهد بود و نمي تواند زمينه هاي تكامل خود را فراهم كند، تصريح كرد:حال بايد ببينيم چگونه مي توان احساس امنيت را در جامعه به وجود آورد. يعني كسي كه مي خواهد سخنراني كند، روزنامه اي كه مي خواهد مطلبي منتشر كندو... چگونه بايد احساس امنيت كند؟ امنيت تنها اين نيست كه دزد به آدم حمله نكند، بلكه ممكن است اين ناامني از راههاي مختلف براي انسانهاي جامعه به وجود بيايد.
وي افزود: نكته قابل توجه در تاريخ بشريت نزاع صاحبان اديان و صاحبان مذاهب بوده است. براي مثال در يهوديت و مسيحيت اين درگيري و اختلافات كه باعث بروز جنگهاي مختلف شد را شاهد هستيم و... . در ميان شيعيان و سني ها و... هم اين درگيري وجود داشته است. يكي از مسائلي كه انسان را در حوزه انديشه و عقيده در گير كرده است كساني بودند كه خود را وام دار يك عقيده مي دانند و اين عقيده باعث جنگ هاي مختلفي شده است. اگر از شما بپرسند كه اين اعتقاد را از كجا آورده ايد كه امشب اينجا حضور داريد، چه پاسخي مي دهيد؟
ايازي تصريح كرد: بايد توجه داشت كه موضعيگيري هاي اعتقادي ما دربرابر عقايد ديگران سه خصوصيت و عامل دارد. عامل اول دليل اعتقادي است يعني اعتقاد پيدا مي كند كه انديشه ديگران باطل است و بايد خود عقيده باطل يا صاحب عقيده را از بين برد و حاضر است هر رفتاري را به قصد قربت هم انجام دهد .عامل دوم مسئله اخلاقي است. يعني نوع اخلاقي كه نسبت به عقايد ديگران بايد باشد و مسئله سوم محيط تربيتي است. يعني اينكه محيط تربيتي فرد اعم از خانواده جامعه يا حكومت در نابردباري و نوع نگاه فرد به عقايد ديگران تاثير دارد. يعني ممكن است آدمي تربيت شود كه فكر كند آسمان باز شده و ايشان به زمين آمده و مي تواند هركاري كه دوست دارد با كساني كه عقايد مخالف او دارد انجام دهد.
اين قران پژوه ادامه داد: مسئله ديگري كه حائز اهميت اين است كه آيا در آن سر دنيا كه همگي مسيحي هستند و به خدا اعتقاد دارند و تشخيص ميدهند كه اين اعمال درست است؟ و تعداد يك ميليارد و هشتصد ميليون نفر مسلمانان جهان به جز 400 ميليون شيعه بقيه اهل سنت هستند ولي آيا آنهايي كه آن اعتقادات درست از نظر خودشان را دارند، همگي به جهنم مي روند؟ آيا از بين كل جمعيت دنيا تنها شيعيان و از ميان شيعيان هم تنها حزب اللهي ها به بهشت مي روند؟
ايازي با تاكيد بر اينكه عقلانيت امروز از قرآن سوال مي كند كه آيا الهيات قرآن شمول نگر است؟ ادامه داد: در سوره هاي بقره، آيه 62 و سوره مائده آيه 69 به اين موارد اشاره شده است. در اين دو آيه آمده است: " از آناني كه ايمان آورده اند، آناني كه يهودي و آناني كه مسيحي و آناني كه صابرين هستند و عمل صالح انجام ميدهد خداوند در روز قيامت به آنها پاداش مي دهد و اينها نگراني نداشته باشند". اين دو آيه يعني زماني كه ما خود را حق دانستيم اينطور نباشد كه چون ديگري با ما تفاوت دارد هركاري خواستيم با او بكنيم.
وي افزود:يعني مسئله مهمي كه بعد از مسئله امنيت اقتصادي و سياسي وجود دارد، مسئله امنيت معنوي است. بحث آن چيزي كه در فرهنگ ديني در جهاد امده است، بحث اعتقادي و ديني نيست. بحث اين نيست كه اگر شما فكر مي كنيد كسي كه عقيده شما را ندارد بايد او را نابود كنيد و اين دو آيه صراحتا به اين مسائل اشاره كرده اند. پس بحث جهان شمولي از اين آيات استنباط مي شود و اين مسئله ارتباط مستقيم با بحث امنيت دارد. اگر شما در اروپا آزادي مذهب و آيين را مي خواهي، اين آزادي را براي آنها هم بايد به وجود بياوري.